Innovatie is demo or die: het voorbeeld van een gemeente

Er wordt gezegd dat zo’n negen van de tien startups falen. Hoe dat komt? Het idee is lang niet altijd slecht, maar men gaat uit van verkeerde aannames, de teamsamenstelling is niet optimaal of de keuze voor technologie is ongelukkig. Erger nog: soms blijkt niemand op je idee te wachten. Je voorkomt dit door te valideren, leren en optimaliseren. Het voorbeeld van een gemeente.

Het loslaten van aannames en ideeën gaat de meesten niet gemakkelijk af. De oplossing is ‘Demo or Die’, een visie en aanpak gebaseerd op de Lean Startup-methode van Eric Ries. Die aanpak helpt om aannames zo snel mogelijk in praktijk te toetsen.

De methode is in feite een voortdurende feedbackloop die via simpele stappen leidt tot een zogenoemd Minimum Viable Product: een product met de minimaal benodigde functionaliteiten waarvan je de werking direct in praktijk toetst. Je begint altijd klein, door vast te stellen welke knelpunten of behoeften er onder een doelgroep zijn. Op basis daarvan zijn de belangrijkste doelen en functies waarover een oplossing moet beschikken te benoemen. Uiteindelijk vormen die het minimale product.

Het is zaak om daarna alle aannames die tijdens de vorige stap zijn gemaakt, te valideren. Is er überhaupt behoefte aan de oplossing die iedereen voor ogen heeft? Belangrijk is daarom om het nog beperkte product al in een vroeg stadium te tonen aan de markt. De lessen die uit deze presentatie zijn te trekken, gebruik je om verder te optimaliseren. Dit proces van optimaliseren herhaalt zich tot er gelanceerd kan worden. Blijkt er toch sprake van ‘falen’ dan doe je dit snel en goedkoop zonder al je kruit te verschieten.

Een praktijkvoorbeeld: ‘Demo or Die’ bij Gemeente Tilburg

Een paar jaar geleden schreven we ons in op de aanbesteding voor de nieuwe website van de Gemeente Tilburg. Opvallend was de grote invloed van de aanbestedingsregelgeving. We stelden onszelf de vraag hoe we de praktijk van gemeenten en het bedrijfsleven dichter bij elkaar konden brengen.

Valideren

Met de uitgewerkte schetsen van een online platform dat het vinden van een leverancier moest verbeteren, stapten we op de gemeente af. Op basis van die eerste validatie concludeerden we al gauw dat de wetgeving een succes in de weg zou staan.

De snelle toetsing bij diverse stakeholders – bedrijven uit de regio, maar ook overheidsinstellingen – maakte echter wel duidelijk wat het werkelijke probleem is. Gemeentelijke inkopers moeten hun inkoopvraag en randvoorwaarden dusdanig specificeren dat ze genoodzaakt zijn vooraf zelf al een oplossing te bedenken voor hun probleem. Het antwoord op de inkoopvraag is al zover ingekaderd dat er geen ruimte meer is voor innovatie.

Uit de toetsing is Vraaghetdemarkt.nl voortgekomen. Een platform waarop marktconsultatie plaatsvindt nog voor er sprake is van een aanbesteding. Gemeenten winnen advies in bij het bedrijfsleven, innovatieve bedrijven spelen zich in de kijker. Bij de inkoper ontstaat zo een beter beeld van de (innovatieve) mogelijkheden. In tegenstelling tot het eerste idee past dit concept wel in de gemeentelijke beleidsplannen. Omdat het platform transparantie en ondernemerschap stimuleert, werd groen licht gegeven voor een eerste prototype.

Minimum Viable Product

De kunst is om een groot idee klein te maken en een product in zijn meest minimale vorm te toetsen bij de markt. De belangrijkste eigenschappen  – bijvoorbeeld de functies van een digitale oplossing – zijn ontwikkeld, maar het product blijft minimaal. Zo is de investering gering en blijft er voldoende budget over voor doorontwikkeling.

In iedere fase werden aannames en keuzes getoetst: samen met een groep kritische ondernemers stelden we de kernbehoeften vast en vertaalden die in de belangrijkste functies. Alleen die zijn ontwikkeld, niets meer. Overige ideeën zijn op een reservelijst beland.

Lancering

Naast de al participerende ondernemers en gemeenten deden we een oproep aan overige gemeenten voor deelname aan de pilot. Twaalf meldden zich er aan, zij toetsen op dit moment de levensvatbaarheid in de praktijk. Zelfs ministeries hebben hun interesse kenbaar gemaakt. Die zien mogelijkheden voor efficiëntere inkooptrajecten en een mogelijke kostenbesparing.

Bijzonder aan het project is dat het minimale product is ontwikkeld, maar de businesscase nog ontbreekt. Juist door in een vroegtijdig stadium te delen hopen we samen met de Gemeente Tilburg deelnemers, maar ook een partij die het platform verder ontwikkelt te vinden.

Werkt het Minimum Viable Product niet dan is er geen man overboord. De flexibiliteit is er om veranderingen aan te brengen, en natuurlijk keren we telkens terug naar de stakeholders om de ideeën te valideren. In het ergste geval wordt de stekker er uitgetrokken, zonder dat we er al te veel geld tijd en energie in hebben gestopt. Het is de kunst om een balans te vinden tussen ‘common sense’ en hetgeen voortkomt uit validatie. Samen met alle betrokkenen demonstreren we, maar durven ook te falen. De ‘Demo or Die’-aanpak helpt daarbij.

Schermafdruk Vraaghetdemarkt.nl, een initiatief van Freshheads en Gemeente Tilburg