Gaspedaal versus Autotrack; de databankwet uitgelegd

Zoeksite Gaspedaal.nl maakt inbreuk op de database van concurrent Autotrack.nl. Dat heeft het  gerechtshof van Den Haag kort geleden bepaald. Gaspedaal mag geen advertenties meer doorplaatsen. Het vonnis heeft verregaande gevolgen voor andere zoeksites. Gaspedaal stelt een database samen van tienduizenden autoadvertenties die van andere sites komen. Dat is echter inbreuk op de databankrechten van de concurrent, vindt het Hof. Een uitleg.

Door menig bedrijf wordt veel geld en energie geïnvesteerd in het verzamelen ordenen en rangschikken van gegevens. Denk alleen al aan een website als funda.nl, die een databank bijhoudt van bijna alle op de markt beschikbare woningen. Gebeurt dit verzamelen en rangschikken in zodanige vorm dat daardoor een archief ontstaat dat is ingericht met het oog op flexibele raadpleging van gegevens, dan spreekt men van een databank.

Tot het begin van de 21e eeuw was het niet mogelijk om een databank als zodanig juridisch te beschermen. Eerst in het jaar 1999 kwam hier met de komst van de Databankenwet verandering in.

De Databankenwet verstaat onder het begrip databank: “een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, die systematisch of methodisch geordend zijn”. Een verzameling zal al snel onder deze definitie vallen. De inhoud van de databank moet echter wel bestaan uit informatie. Reden waarom een postzegelverzameling of een vlindercollectie buiten het begrip valt.

Zoals uit de gegeven definitie blijkt moeten de onderdelen waaruit de databank bestaat zelfstandig zijn. Een verzameling filmbeelden die samen een speelfilm vormen, voldoet niet aan dit vereiste van zelfstandigheid. Ook een Mp3 bestand op de computer, hoewel opgebouwd uit afzonderlijke zelfstandige bytes, valt niet onder het begrip zelfstandig als bedoeld in de Databankenwet.

Systematisch en methodisch is een verzameling pas als het op een of andere manier is geordend. Een verzameling gegevens voldoet veelal aan dit criterium als de verzameling voldoende gemakkelijk doorzoekbaar is. Dit geldt bijvoorbeeld niet voor een verzameling foto’s in een de spreekwoordelijke oude schoendoos. Tenslotte dient een databank afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk te zijn. Hiermee wordt bedoeld dat de opgeslagen gegevens, werken of andere elementen, individueel kunnen worden opgevraagd.

Net zoals vele andere rechten van intellectueel eigendom is de databankbescherming een vorm van prestatie- of investeringsbescherming. Dit recht beoogt aanzienlijke menselijk, technische en financiële inspanningen te beschermen. De investering hoeft dus niet enkel op geld gebaseerd te zijn, maar kan net zo goed bestaan uit geïnvesteerde tijd en energie. De investering kan bovendien zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn. De investering moet dus of wel voldoende groot zijn, ofwel van voldoende (intellectueel) niveau zijn. Een databank kan natuurlijk ook aan beide voorgaande vereisten voldoen.

Volgens vaste rechtspraak kan het ontwerpen van een doorzoekbare website een voldoende kwalitatieve investering opleveren om voor databankrechtelijke bescherming in aanmerking te komen. Zo ook de website www.autotrack.nl van Wegener. Deze website biedt toegang tot een online verzameling van advertenties voor de verkoop van auto’s. De website biedt een dagelijks geupdate lijst van ongeveer 200.000 auto’s aan. Ongeveer een vierde daarvan is uitsluitend op Autotrack te vinden.

De website en achterliggende software van concurrent Gaspedaal.nl is zo ingericht dat een bezoeker met een zoekopdracht tegelijk kan zoeken op websites van derden geplaatste autoadvertenties, waaronder Autotrack. Zoeksite Gaspedaal maakt inbreuk op het databankrecht van Autotrack. Dat heeft het gerechtshof van Den Haag vorige week bepaald. Gaspedaal mag geen auto advertenties meer doorplaatsen.

De door de Gaspedaal ingezette software op Autotrack gevonden resultaten worden 30 minuten gecomprimeerd bewaard en via een eigen internetpagina van Gaspedaal aan haar gebruikers aangeboden. Dagelijks voert Gaspedaal ongeveer 100.000 zoekopdrachten uit op AutoTrack. Per zoekopdracht geeft Gaspedaal evenwel slechts een zeer klein deel van de inhoud van die verzameling aan zijn eigen gebruikers weer.

Op verzoek van het Haagse Hof heeft het Europese Hof van Justitie al bepaald dat in het geval van een onderneming die een dedicated metazoekmachine als die van Gaspedaal online op internet plaatst, sprake is van hergebruik van het geheel of een substantieel deel van de inhoud van een door de wet beschermde databank. Tenminste wanneer de dedicated metazoekmachine:

• Aan de eindgebruiker een zoekformulier ter beschikking telt dat in wezen dezelfde functionaliteiten biedt als het formulier van de databank.
• De zoekopdrachten van de eindgebruikers “realtime” vertaalt naar de zoekmachine van de databank, zodat alle gegevens van deze databank worden doorgezocht.
• Aan de eindgebruiker de gevonden resultaten toont in de opmaak van haar website, waarbij de doublures tot een item worden samengevoegd, maar in een volgorde die is gebaseerd op criteria die vergelijkbaar zijn met die welke door de zoekmachine van de betrokken databank worden gebruikt om de resultaten weer te geven.

Kort en goed oordeelt het Hof Den Haag – op basis van de door het HvJ gestelde voorwaarden – dat Gaspedaal een substantieel deel van de inhoud van de databank van Autotrack heeft hergebruikt. Dit levert in dit geval een inbreuk op op het databankrecht van Autotrack. Het wordt Gaspedaal daarom verboden om nog langer van de databank van Autotrack gebruik te maken. Het verweer van dat daarmee de informatievrijheid van Gaspedaal wordt geschonden en Autotrack misbruik maakt van zijn machtpositie wordt verworpen.

Een grote teleurstelling voor Gaspedaal, evenals de proceskosten van EURO 170.000 waartoe Gaspedaal is veroordeeld.