Financials versus Tech: de financiële sector op zijn kop

“De financiële sector is ongeneeslijk ziek”. Stilte. Dat zijn harde woorden. Ze komen van Igor Kluin tijdens het onlangs gehouden eFinancials 2014. Hij is ervaren genoeg om te weten wat woorden doen en loopt ook lang rond in de verschillende sectoren om te kunnen oordelen. De aanwezigen reageren fel, want zij voelen zich aangevallen. En dat is precies de bedoeling: hen wakker schudden.

Twee stromingen

Er zijn twee stromingen te onderscheiden: de grote traditionele spelers en de snelle ‘kleine’ start-ups. Het financiële speelveld is nu eenmaal onevenredig verdeeld door de te grote bescherming van de toezichthouders en de zeer hoge drempel om toe te treden in diezelfde financiële markt. Misschien wel tot nu.

Opvallend: Beide ‘stromingen’ maken allebei vaart en accelereren – zo lijkt het. De grote jongens hebben grootse onderzoeken, mooie designs en uitwerkingen. Alles is getest op UI en UX. Gepersonaliseerd krijg je de producten voorgeschoteld op welk apparaat jij wilt. Zij zijn bezig met de toepassingen van morgen. De grootbanken hebben grote innovatiepotten beschikbaar om te ontdekken waar het heen gaat met zichzelf en de doelgroep.

Rabobank toont de toepassingen van Google Glass en weet tegelijkertijd ook wel dat Google Glass in zijn huidige vorm mislukt is. De achterliggende trend daarachter komt er alleen heus wel. En dus moeten we rekening houden met projecties op scherm en ook eerder berichten communiceren in tien karakters dan in de huidige 140 karakters.

Als er gevraagd wordt aan Rabobank of het systeem ook opengebroken wordt is er plotseling wel weer de oude reflex. “We gaan hier alleen onze eigen producten tonen.” De klant staat dus toch niet centraal. Er wordt (nog) niet getornd aan het business model.

Tegelijkertijd zijn er de start-ups, die in tegenstelling tot een paar jaar geleden beweging in de financiële sector veroorzaken. Nog niet tot in de kern van het bankbedrijf. Dat klopt. Alleen ligt de groei bij vele start-ups gigantisch hoog en vele verschillende partijen doen een poging. Deze zijn lange tijd onzichtbaar voor het grote publiek omdat ze marginale omzetten draaien en relatief weinig klanten hebben, en plots zullen ze voorbij schieten.

Financiële start-ups werden snel uit de markt geplukt door grotere financiële spelers. Bibit (voorloper Adyen) door RBS, Alex Vermogensbank werd opgezet in samenwerking met Bank Labouchere. MyOrder is uit de markt gepikt door Rabobank – om enkele voorbeelden te noemen.

Verandering

Welke verandering is er nu dan? Startups zijn beter georganiseerd door online mogelijkheden. Ze profiteren van de schaalvoordelen die daar te bewerkstelligen zijn, werken veel samen en vooral: start-ups gaan goed gefinancierd de markt op. Deze keer komt het investeerderskapitaal niet overwegend bij financials vandaan. PayPal is onder de hoede gekomen door eBay (niet perse de beste optie gebleken), LendingClub had al een grote investering van Google te pakken voordat het onlangs naar de beurs ging (met 600 medewerkers zijn die nu bijna $9 miljard waard!).

P2P platform Lendico roeit op onder beheer van groei fund Rocket Internet. En op de dag van eFinancials zelf heeft het Nederlandse Adyen een investering van 250 miljoen dollar gekregen. Stripe, Square en vergelijkbare bedrijven kunnen belangrijke spelers worden op een zelfstandige basis met steun van venture capital funds. De fondsen die altijd al risicokapitaal in tech startups hebben geïnvesteerd zitten nu achter deze fintech startups.

Het Bitcoin ecosysteem dat grote verandering kan brengen is nog amper aangeraakt. De VC’s hebben het afgelopen jaar 300 miljoen geïnvesteerd in de Bitcoin technologie. Niet perse de crypto currency zelf die nu een market cap heeft van 4,5 miljard dollar. “Het systeem blijft er wel. Hoe de onderliggende koers zich ook beweegt” volgens Rutger van Zuidam. Wat deze beweging nog teweeg gaat brengen is onzeker. Wel dat het in de toekomst potentieel de vertrouwensfunctie kan overnemen van banken. Eén van de kern activiteiten van een bank.

There will be blood

En dat brengt mij weer terug bij de traditionele spelers. De dag voordat ik naar eFinancials ging twitterde ik dit artikel There will be blood. Keynote speaker Chris Skinner plugde natuurlijk ook zijn eigen boek met ook de grote waarschuwing over de digitale bank en welke grote veranderingen er nog aan zitten te komen. De nieuwe spelers die de banken aanvallen zijn te categoriseren als wrappers, replacers en reformers. Elke sector heeft natuurlijk grote verschuivingen: At current churn rate, 75% of the S&P 500 will be replaced by 2027, aldus een rapport van Innosight (pdf). Maar misschien is dat in de financiële sector nog een tikkeltje erger. De situatie gaat nog veel erger worden!

De financiële sector heeft door (1) too big to fail, (2) door lobby-werk, (3) door toezichthouders en politiek te binden, lang grote veranderingen tegen gehouden. Behalve natuurlijk de zelfdestructieve methodes die in 2008 tot ontploffing kwamen en zo veel fusies veroorzaakte. Verder is innovatie tegengehouden door de toezichthouders die niet happig waren op nieuwe spelers en door potentiële tegenstanders op te kopen.

Legacy

Waarom banken dan zo groot zijn geworden? Omdat niemand echt begrijpt wat ze doen en ze continu een heel klein beetje afpakken van grote bedragen. En deze processen hebben zij geperfectioneerd.  Alleen waren dit wel processen voor de twintigste eeuw. Nu zijn er vele nieuwe mogelijkheden en hebben de traditionele spelers een grote legacy. IT uit jaren 80, werknemersaantallen uit de jaren 90, en cultuur uit jaren 2000. En vooral dat laatste is een onderwerp dat men toch amper op de agenda wil zetten in de financiële sector.

Vandaar dat de programmering van Igor Kluin bijzonder was. Hij, nu zelf bezig met het oprichten van Monyq, wil het hebben over de zieke financiële sector. En erger nog: een niet meer te redden sector. Want cultuur verander je niet zomaar. Genoeg voorbeelden uit het recente verleden dat het om één ding ging. De eigen taart zo groot mogelijk maken. Al moet daarvoor de regels worden gemanipuleerd worden. Burn baby burn om het op zijn Enron’s te zeggen.

De consument lijdt daar volgens Igor Kluin onder. Want deze krijgt zeer slechte producten en een slechte dienstverlening voorgeschoteld. Hij somt op. Top drie banken wereldwijd met een online storing worden gevuld met de Nederlandse grootbanken en wie had er voordeel bij de de vele verkochte renteswaps? En ook de toezichthouder AFM krijg er van langs, wat Igor Kluin doet door de AFM zelf letterlijk te quoten over crowdfunding:

Het gaat wel om mensen die bij de bank geen lening kunnen krijgen. Dat heeft meestal een reden. Het is belangrijk dat mensen dat beseffen.

Deze quote laat Igor Kluin erg bevestigen dat de toezichthouders er zijn om de traditionele partijen te beschermen. (Overigens zet AFM in de tussentijd stappen voor betere regels rondom crowdfunding en vraagt het input vanuit de branche.)

Cultuur

Te makkelijke kritiek volgens de bankmedewerkers in het publiek. Want er gebeurt een hoop om juist dat verleden achter ons te laten. De financiële instellingen zijn hard aan het veranderen en proberen een andere positie in de maatschappij in te nemen. Die intenties geloof ik zeker. Alleen verwoordt Igor Kluin het perfect. “Je business model verraadt je intenties”. En ik zie nog niet dat er veel business modellen zijn veranderd.

Een cultuurverandering is een langdurig proces, als het überhaupt lukt. Er is amper focus op innovatiecultuur. Wel op succesvolle innovatieprojecten. Vele open deuren zijn terecht ingetrapt tijdens de verschillende sessies, er zijn veel trends geduid, ontwikkelingen besproken, cases doorgenomen. Interessant om bij stil te staan maar in de tussentijd staan er genoeg financiële start-ups te trappelen om de wereld te veroveren. Zelfs oude rot in het vak, Peter Verhaar, verwoordt het venijnig op Twitter:

@korz nee waste of time (heb het zeer druk met allerlei fin-tech start-ups en financiering daarvan)

— peterverhaar (@peterverhaar) December 16, 2014

En dit is misschien wel het verschil: niet er over hebben, maar gewoon doen, testen en beter maken.

Software is taking over

Wat blijft er over? Retailbanken worden een commodity en voeren als ze niet oppassen alleen nog de kerntaken uit. Die leveren de financiële productie maar verliezen alle macht in het distributiekanaal. Veel start-ups zijn bezig op die basis mooie, handige interfaces te bouwen die wel de klant centraal hebben en het volledige spectrum kunnen aanbieden voor de klant. Niet gebonden zijn aan de eigen productie. Zoals Lendico dat al gedeeltelijk voor kleine leningen doet. Zoals Mint dat doet voor personal finance.

Zo raken klanten steeds verder verwijderd van een huisbank. Producten worden steeds verder ontvlochten. De banken verliezen hun machtspositie en wat overblijft voor de basis producten is concurreren op prijs. De keten wordt langer omdat de bank al snel zijn adviesrol ziet verdwijnen en er een nieuw soort tussenpersoon ontstaat, een financieel platform vermomt als financiële hulp.

Deze innovaties komen veelal niet van de oude financiële sector maar vanuit de tech-industrie. Dezelfde techmensen die de financials altijd inhuurden om de technologie te bouwen. Zo verschuift de techindustrie van leverancier, naar partner, naar concurrent. Dit gebeurt waarschijnlijk voordat de financiële industrie zelf aan de volledige verandering is toegekomen.

“Software is eating the world” (Marc Andreessen, WSJ, 2011)

*) Dit artikel is tevens gepubliceerd op finno.nl