Zo maken Anne Frank huis en Van Gogh Museum hun collecties digitaal toegankelijk

VR maakt het Anne Frank Huis haar geschiedenis toegankelijker voor een groter publiek. Het Van Goghmuseum maakt kwetsbare collectiestukken toch toegankelijk voor een miljoenenpubliek. Hoe stellen musea de bezoeker centraal met technologie? 

Jaarlijks ontvangt het Anne Frank Huis circa 1,2 miljoen bezoekers, vertelt Charlotte Bosman, Digitaal Projectleider bij de Anne Frank Stichting tijdens Digital Marketing Live! Door gebrek aan ruimte kan men helaas niet meer bezoekers ontvangen. Op donderdag 22 november 2018 werd het Anne Frank Huis heropend door koning Willem-Alexander; Met de eerdere verbouwing wilde men vooral meer jongere bezoekers trekken. Dit heeft men onder andere gerealiseerd door een nieuwe looproute in het huis en meer contextuele informatie te bieden voor de bezoeker, door middel van sfeerafbeeldingen met tekstuele uitleg.

Veel jongeren hebben geen directe link meer met de oorlog en het verhaal van de Jodenvervolging en de vernietigingskampen. Dit vooral vanwege het feit dat hun grootouders alleen de tijd na de oorlog hebben meegemaakt. Daardoor wordt dit stuk geschiedenis niet meer automatisch van generatie op generatie doorgegeven en moet men andere manieren bedenken om de doelgroep te bereiken. 

VR als medium om een groter publiek aan te spreken

De Anne Frank Stichting wil graag het huis toegankelijker maken voor mindervalide mensen en mensen welke niet de mogelijkheid hebben om fysiek naar de locatie te komen. Daarom heeft men geïnventariseerd welke mogelijkheden VR als technologie kan bieden om die bredere doelgroep aan te spreken. Het museum werkt daarvoor samen met Force Field VR uit Amsterdam.

Het was een streven om de technologie VR in te zetten om dit stuk geschiedenis tastbaarder te maken, bij te dragen aan een betere wereld een vooral om een realistisch gevoel te geven toen Anne zich in het huis verstopte voor het Nazi-regime. De stichting was overtuigd dat VR het Anne Frank Huis op een indrukwekkende manier tot leven zou kunnen brengen. VR als middel om historie tastbaar te maken en het publiek op te leiden. Op 12 juni 2018, op Anne Franks 89e geboortedag, hebben de Anne Frank Stichting, Force Field VR en Oculus een virtual reality tour van Anne Franks onderduikplek gelanceerd.

Bron: Force Field Entertainment (2019)

Het creëren van een VR-platform: het proces in kaart gebracht 

Het proces om het fysieke Anne Frank huis om te toveren in een virtual reality omgeving zag er als volgt uit: ten eerste heeft men een volledige inventarisatie van het huis doorgevoerd. Onderzoeksteams inventariseerden hoe de invulling van het huis er vroeger uit zag. Daarvoor heeft men onder andere met een nostalgisch adviesbureau samengewerkt om alle voorwerpen zo nauwkeurig mogelijk in de VR-omgeving te tonen. Het hele proces van het overzetten van het Anne Frank huis naar een VR-omgeving duurde ongeveer drie maanden.

Naast het interieur dat in de app wordt getoond is uiteraard de storyline van essentieel belang; welk verhaal wordt er verteld binnen de VR omgeving? Hierbij lette de Anne Frank Stichting vooral op dat keuzes binnen de VR-omgeving continu werden getest door verschillende gebruikers. Dit heeft ertoe geleid dat men een begeleide en een vrije modus voor de app ontwikkelde. In een volgende stap heeft men geluidsopnames geïntegreerd in de VR-omgeving, om een zo realistisch mogelijke schets te kunnen bieden van de geruis-coulisse van toen, zoals bijvoorbeeld van de vogels buiten of het zenuwslopende gekraak op de vloer.  

VR app in andere talen: laat het door ‘native’ gebruikers testen

De VR app is beschikbaar in zeven talen, namelijk Nederlands, Engels, Duits, Frans, Spaans, Portugees en Hebreeuws. Per land is de app doorlopen en getest door native gebruikers om te toetsen dat de content begrijpelijk is. In deze video geeft de jonge Nathie ter beeldvorming een rondleiding door de app met al zijn mogelijkheden. Daarnaast is de virtual reality tour te zien in onder andere het Anne Frank Center for Mutual Respect in New York, het Anne Frank Zentrum in Berlijn, Centro Ana Frank Argentina in Buenos Aires en het Instituto Plataforma Brasil in Sao Paolo, Brazilië. 

VR als medium om geschiedenis te onderwijzen

In de gebruikersstatistieken valt op dat de VR-app vooral gedurende de week overdag wordt gebruikt, en niet in eerste instantie bijvoorbeeld in het weekend of op feestdagen, als veel mensen vrij zijn. Dit duidt erop dat de VR-app veel wordt ingezet in het onderwijs. Hieronder een voorbeeld van een Twitterpost hoe scholieren in Amerika de VR app invlechten in het onderwijsprogramma. 

Bron: Warren, M. (2019)

In totaal heeft de app circa tweeduizend actieve gebruikers. Daarbij spendeert men over het algemeen 25 minuten aan tijd om de app te doorlopen. Met 4 sterren en hoger heeft de app een best goede waardering en vanuit de Anne Frank stichting luistert men vooral eveneens naar het feedback van de gebruikers.  

In vervolg op de in 2018 gelanceerde Anne Frank House VR voor de Samsung Gear VR en de Oculus Go VR heeft Force Field op 4 juli 2019 een nieuwe versie beschikbaar gesteld voor de Oculus Rift en Oculus Quest VR-brillen. Zoals Charlotte aangeeft is het eveneens een belangrijk aandachtspunt te bepalen op welke devices een Virtual Reality app beschikbaar gesteld zou worden. De vernieuwde VR-tour benut de nieuwe kamergrootte-functionaliteit van deze VR-brillen. Naast driedimensionaal kijken is het nu eveneens mogelijk door de kamers van het Achterhuis te lopen. Dat zorgt ervoor dat men de virtuele tour door het Achterhuis nog indrukwekkender ervaart. Ronald Leopold, algemeen directeur van de Anne Frank Stichting, verwoord het als volgt: “Het feitelijke Achterhuis is leeg. De VR-tour geeft mensen over de hele wereld de mogelijkheid om Anne Franks onderduikplaats te verkennen zoals deze was van juli 1942 – augustus 1944, de ruim twee jaar dat Anne Frank in het Achterhuis zat ondergedoken en haar dagboek schreef.”

Het Achterhuis online – via het web het verhaal van Anne op een andere manier vertellen

Het VR materiaal kon men eveneens deels gebruiken voor de website, het Achterhuis online. Zo heeft men daarmee in samenwerking met DOOR/IN10 recent de Dutch Interactive Award binnengesleept. 

Bron: Anne Frank Stichting (2019) 

Charlotte heeft aangegeven dat het goed is om de story op het web op een andere manier te vertellen. Zo kan men op een website bijvoorbeeld veel meer tekst in verwerken als dat het bij de VR-app het geval zal zijn. 

Insteek om de 800 brieven van Van Gogh in de spotlight te zetten 

Een andere best-practice voorbeeld van hoe musea een expositie toegankelijk maken voor een bredere doelgroep, illustreert het Van Gogh Museum tijdens Digital marketing Live! Met 2,2 miljoen bezoekers per jaar heeft het Van Gogh museum net als het Anne Frank huis nagedacht over andere manieren om de eigen collecties toegankelijker te maken voor een groter publiek. In het geval van Van Gogh waren het circa achthonderd brieven, die uiteindelijk moeilijk te ontsluiten zijn vanwege de kwetsbaarheid van het kunstobject.

Bezoekers van de website van het Van Gogh kunnen grasduinen door de 140 jaar oude brieven van Van Gogh, favoriete passages markeren en deze delen op hun socialmediakanalen. Op deze manier wordt men vrij eenvoudig onderdeel van de gehele Van Gogh community. De bezoekers van de website maakten hiermee kans dat hun favoriete quote onder de noemer ‘Highlights Expositie’ tot 18 februari 2019 werd geprojecteerd in de 24 diverse Vincent van Gogh-straten die Nederland kent.
Bron: Van Gogh Museum – Highlights Expositie (2019)

Het publiek deel laten maken van de Van Gogh brievencollectie

Los daarvan kunnen webbezoekers nog steeds de brieven van Van Gogh bestuderen en comments plaatsen. Woorden dienen hierbij als belangrijk medium om dichterbij de persoon Vincent te komen. Men heeft een neutrale lettergrootte gekozen om de brieven af te beelden. Bij het highlighten van de favoriete tekstpassage kan men eveneens een kleur in vorm van een emotie bij de desbetreffende comment plaatsen. Droevig wordt bijvoorbeeld blauw getoond, liefdevol in roze. Een mooie manier waardoor de bezoeker zelf wordt uitgenodigd om deel te worden van het kunstwerk. 

Bron: Van Gogh Museum (2019)

Luisterend naar de podcast de brieven van Van Gogh verkennen 

Daarnaast heeft het Van Gogh museum nog een podcastserie gelanceerd waarmee het museum de beroemde brieven van Vincent van Gogh met bekende Nederlandse acteurs, schrijvers en muzikanten in de schijnwerpers zet. Ze lezen de ruim 140 jaar oude brieven voor en vertellen wat hen hierin persoonlijk raakt. 

Een mooie manier om jonge kunstenaars te enthousiasmeren 

Zoals in dit filmpje van omroep Gelderland aangegeven zijn deze initiatieven van het Van Gogh museum een mooie voorbeeld om kunst toegankelijk te maken voor een breder publiek. Zo vond het jonge meisje Lisa, woonde in de Vincent van Goghstraat in Groenlo, super dat Van Goghs kunst direct naar haar huis kwam. Het inspireert en motiveert dit soort van jonge talenten kunstenaar te worden.