-

Psychologie: inzichten in online gedrag zijn afhankelijk van de context

Stel dat je dit weekend een vechtpartij ziet op straat, zou je dan ingrijpen? Vijftig jaar lang hebben psychologen voorspeld van niet. Volgens het ‘bystander effect’ voelen mensen zich niet verantwoordelijk om iets te doen als er ook andere omstanders aanwezig zijn. Iedereen gaat er vanuit dat een ander het wel op zal lossen, met als gevolg dat mensen in nood niet geholpen worden.

Eind maart berichtte de Volkskrant over een onderzoek dat dit beroemde psychologische effect op losse schroeven zet. Gedragswetenschappers van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) bestudeerden camerabeelden van ruim tweehonderd vechtpartijen in Amsterdam, Kaapstad en Lancaster. Tot hun verrassing bleken voorbijgangers in verreweg de meeste gevallen wel degelijk te hulp te schieten.

Replicatiecrisis

De resultaten passen in een lijn van experimenten naar klassieke psychologische effecten die decennialang voor waar zijn aangenomen, maar buiten het lab niet gereproduceerd kunnen worden (bijvoorbeeld priming, loss aversion, en de facial feedback hypothese). Binnen én buiten de psychologie wordt gesproken over een replicatiecrisis. In vakblad Science werd een artikel gepubliceerd waaruit bleek dat slechts veertig procent van het psychologisch onderzoek na herhaling dezelfde uitkomst had. De vraag die rijst: heeft het nog wel zin psychologische inzichten te gebruiken om interventies, communicatiemiddelen of websites te ontwikkelen?

Alles hangt van de context af

Die vraag gaat uit van een assumptie die ik in mijn werk veel tegenkom. Namelijk dat psychologische constructen kunnen worden ingezet als kant-en-klare online oplossingen die in alle situaties hetzelfde effect hebben. ‘Als je [A] doet dan doen mensen [B], omdat [psychologische techniek].’ Maar mensen zitten (gelukkig) een stuk complexer in elkaar dan dat. Onze omgeving, de context, mensen om ons heen, hoe we ons op dat moment voelen, en vele, vele andere factoren bepalen mede hoe we ons gedragen.

Neem bijvoorbeeld de recente studie naar het bystander effect. Omstanders bleken vaker in te grijpen bij een vechtpartij op straat dan werd verwacht op basis van lab experimenten. In tegenstelling tot in het laboratorium speelt volgens sociaal psycholoog Paul de Lange in ‘de echte wereld’ mee dat mensen bang zijn voor reputatieschade als ze onrecht negeren en niet ingrijpen. Daarbij grepen mensen niet of pas laat in als het ging om een ruzie tussen stelletjes, of tussen twee vrouwen. Kortom: het bystander effect is afhankelijk van de context van het gedrag. Dit zie ik ook veel in mijn werk, daar vinden we bij het testen soms totaal tegenovergestelde resultaten bij organisaties uit dezelfde branche.

De resultaten van de studie moeten dan ook niet aangegrepen worden om het bystander effect of andere methodes failliet te verklaren, maar als mogelijkheid om meer te leren over het gedrag van mensen in bepaalde situaties en hoe je hier als organisatie op in kunt spelen.

Psychologie: geen toolbox maar een tool

Psychologie is geen toolbox waar je passende oplossingen uit kan halen om overal op te plakken. Het is een tool om te leren over gedrag en te onderzoeken wat in welke situaties werkt en waarom. De enorme verzameling psychologische theorieën, modellen en constructen bieden een fantastische basis. Maar als je wilt leren hoe het gedrag van jouw doelgroep écht in elkaar zit, dan moet je voortdurend bereid zijn je assumpties te valideren. Daarom pleit ik ervoor dat psychologen veel meer gaan experimenteren én waar beter dan online?

Deel dit bericht

Plaats een reactie

Uw e-mailadres wordt niet op de site getoond