Lucien Engelen (Deloitte): ‘Het coronavirus zorgt voor een kanteling’ 

Met de uitbraak van een pandemie staat de gezondheidszorg wereldwijd voor ongekende uitdagingen. Juist in deze crisissituatie kunnen digitale tools zoals videoconferencing, monitoren op afstand en data-analyse een waardevolle bijdrage leveren, zegt Lucien Engelen, Edge Fellow bij Deloitte Center for the Edge. “Het coronavirus zorgt voor een kanteling.”

Het coronavirus maakt op indringende wijze duidelijk dat de wereld als het om gezondheid gaat geen grenzen kent. “In de eerste plaats heeft het virus natuurlijk gevolgen voor de slachtoffers en hun naasten,” zegt Engelen. “Ziekenhuizen draaien op maximale capaciteit om mensen beter te maken en levens te redden. Maar ook het dagelijks leven wordt geraakt – mensen kunnen niet naar hun werk, scholen zijn gesloten, de beurzen zijn gecrasht en de economie krijgt grote klappen. De samenleving wordt in het hart geraakt.”

Videobellen met collega’s en patiënten

In de huidige situatie – zoveel mogelijk nieuwe besmettingen voorkomen – kunnen digitale tools een belangrijke rol spelen. “We moeten zo min mogelijk fysiek contact met elkaar hebben om nieuwe besmettingen te voorkomen, maar tegelijkertijd is er juist nu een enorme behoefte aan laagdrempelige communicatie,” zegt Engelen. Waar appen en videobellen in ons privéleven gemeengoed is, is dat in de zorgsector nog niet het geval. Communicatie vindt plaats per brief en zelfs faxen komt nog voor. Dat heeft allerlei redenen, vertelt Engelen: er zijn ingesloten gebruiken, er zijn veronderstelde belemmeringen op vlak van wetgeving en tot voor kort werden artsen niet vergoed voor digitale consulten.

Het coronavirus zorgt voor een kanteling, denkt Engelen. “Toepassingen die videobellen in de zorg mogelijk maken, worden nu versneld uitgerold. Denk aan zorgprofessionals die thuiszitten wegens verkoudheidsverschijnselen. Zij mogen niet naar hun werk maar kunnen nog prima functioneren. Met behulp van videobellen kunnen zij op afstand hun collega’s bijstaan.” Videobellen kan ook contact faciliteren tussen artsen en wetenschappers wereldwijd. “In de strijd tegen COVID-19 moeten we intensief samenwerken – tussen landen, tussen instellingen, tussen afdelingen. China, Europa, de VS: er is nog nooit zoveel samenwerking geweest in de zorgsector als nu. De situatie maakt dat nodig, technologie maakt dat mogelijk. Digitale zorg krijgt momenteel een impuls vanuit een noodzaak, omdat andere wijzen van communicatie niet mogelijk of gevaarlijk zijn.” 

Tot slot kan videobellen een manier zijn om contact te onderhouden met patiënten thuis. “Via videoconferencing kunnen zorgprofessionals ook op een veilige manier contact houden met patiënten die thuis in isolatie zitten: een video quarantaine-interview.”

Monitoring op afstand

Er bestaan ook digitale tools om patiënten op afstand te monitoren. “De Nederlandse IC’s beschikken over ruim duizend bedden, nu wordt de capaciteit haast verdubbeld,” zegt Engelen. “Maar op termijn kan het nodig zijn dat patiënten op andere afdelingen in het ziekenhuis opgevangen moeten worden, buiten de IC.” Dan is het handig om patiënten met behulp van digitale tools op afstand in de gaten te houden.

Zogeheten slimme pleisters bieden de mogelijkheid om op afstand een aantal vitale parameters te monitoren, zoals ademhaling, temperatuur en hartslag. “De pleister wordt op de borst van de patiënt geplakt en maakt het mogelijk om op afstand te zien hoe het gaat,” zegt Engelen. “Dat scheelt een hoop standaardcontroles, waardoor zorgprofessionals zich kunnen richten op mensen die acute zorg nodig hebben.” Bovendien biedt deze pleister permanente monitoring, wat doelmatiger kan zijn dan incidentele controles door een verpleger. “Het systeem slaat direct alarm als het slechter met een patiënt gaat, soms zelfs al voordat een patiënt of arts dat doorheeft.”

Monitoring op afstand maakt het mogelijk dat patiënten langer thuis kunnen blijven, zegt Engelen. “Dat haalt niet alleen druk weg bij het ziekenhuis of de huisarts, ook patiënten zijn doorgaans liever in de vertrouwdheid van de eigen woning. Zij hoeven pas naar het ziekenhuis als het écht nodig is.” Engelen wijst erop dat monitoring op afstand ook preventief kan plaatsvinden. “In deze moeilijke tijden kan het een goed idee zijn om bijvoorbeeld ouderen in verzorgingstehuizen preventief met zo’n pleister uit te rusten.”  

Data-analyse en informatievoorziening: kansen en bedreigingen

Big data, complexe modellen en kunstmatige intelligentie helpen om de verspreiding van COVID-19 nauwkeurig in kaart te brengen. Zo kan worden voorspeld hoe ingrepen kunnen bijdragen aan het beheersen van het virus en worden diverse scenario’s verkend. “Snelle ontwikkelingen op het vlak van data-analyse en kunstmatige intelligentie zijn van grote meerwaarde tijdens deze crisis,” zegt Engelen.

Internet speelt een belangrijke rol in de informatievoorziening van burgers. Het RIVM, het ministerie van VWS en websites als thuisarts.nl voorzien burgers van betrouwbare en actuele informatie. Online informatie heeft ook een keerzijde, waarschuwt Engelen. “Er wordt momenteel ook nepnieuws verspreid door kwaadwillenden en er zijn emails over COVID-19 in omloop waarin malware zit verstopt.” Hij wijst op de vele onverwachte gevolgen die de wereldwijde gezondheidscrisis kan hebben, zoals het feit dat landen en bedrijven door uitval van IT-personeel kwetsbaarder zijn voor cyberaanvallen.

Exponentieel denken en het belang van innovatie

De pandemie toont eens te meer aan dat we moeten leren exponentieel te denken, zegt Engelen. “Ons brein is niet gewend om exponentieel te denken, we denken doorgaans in lineaire patronen. Daardoor hebben we de neiging de ernst van de situatie te onderschatten en lopen we achter de feiten aan. We denken dat morgen misschien net iets erger is dan vandaag, niet dat morgen er opeens heel anders uitziet. De werkelijkheid van een pandemie – net als veel technologische ontwikkelingen – is dat deze veelal exponentieel verloopt.”

De gezondheidssector staat op dit moment misschien wel voor de grootste uitdaging in de moderne geschiedenis. Mensen beter maken en levens redden, op een schaal die de huidige maatschappij nog nooit eerder heeft meegemaakt: dat is nu de prioriteit. Op termijn kan de coronasituatie ons waardevolle inzichten opleveren als het gaat om het belang van innovatie, zegt Engelen. “Technologie kan helpen zorg goed, veilig, toegankelijk en betaalbaar te houden. Laten we alle technologie en kennis die we hebben inzetten om zorginstellingen optimaal te laten functioneren.”

Over de auteur: Eva de Valk is zelfstandig journalist.