[Podcast] Thomas Bollen: “Europa staat op het punt de macht over zijn geld te verliezen”

De strijd om de digitale euro is in volle gang. Terwijl Europa nog vergadert, rukken Amerikaanse stablecoins en Big Tech op in het financiële domein. Thomas Bollen, financieel econoom en onderzoeksjournalist bij Follow the Money, waarschuwt in de podcast Made in Europe voor een machtsverschuiving die sneller gaat dan de opkomst van Big Tech zelf. “De grote techbedrijven weten al lang dat geld macht is. En ze staan klaar om dat systeem over te nemen.”

Sinds de financiële crisis van 2008 onderzoekt Bollen hoe het monetaire systeem precies werkt: “Ik was afgestudeerd als financieel econoom, maar moest toegeven dat ik het niet begreep. Toen ben ik gaan uitzoeken: wie maakt ons geld eigenlijk?”

Zijn conclusie is helder: het grootste deel van ons geld komt niet van de overheid, maar van commerciële banken. “Rond de Tweede Wereldoorlog was de verhouding tussen publiek en privaat geld ongeveer 50/50. Nu is dat 90 procent privaat geld en minder dan 10 procent publiek.”

Publiek geld, de euro’s in je portemonnee, komt van de centrale bank. Privaat geld is het saldo op je rekening en dat wordt door commerciële banken gecreëerd. “Als je banktegoed aanhoudt, ben je eigenlijk financier van je bank,” zegt Bollen. “Je loopt risico, ook al voelt dat niet zo.”

De digitale euro als kans

Nieuwe technologie maakt het mogelijk om die balans te herstellen. “We moeten centrale banken ertoe aanzetten om een digitale versie van contant geld te maken,” zegt Bollen. “Dan krijg je weer een duidelijke scheiding tussen veilig geld, waar niks mee gebeurt, en geld waarmee risico’s worden genomen.”

Die digitale variant – de digitale euro – zou burgers rechtstreeks toegang geven tot publiek geld, zonder tussenkomst van banken. Maar waar China al een digitale yuan heeft en de VS stablecoins juridisch hebben erkend, ligt het Europese voorstel nog stil. “In andere landen zijn ze veel verder,” zegt Bollen. “Wij dreigen achter te lopen, technologisch én geopolitiek.”

De dreiging van Big Tech

Facebooks poging met de stablecoin ‘Libra’ in 2019 mislukte, maar zette iets in beweging. “Centrale banken schrokken zich rot. Pas daarna begon de ECB serieus over een digitale euro te praten.”

Ondertussen groeien Big Tech, Big Finance en crypto naar elkaar toe. “Grote banken als JPMorgan, crypto-bedrijven als Circle en techbedrijven als X en Apple Pay raken steeds meer verweven,” waarschuwt hij. “Dat betekent dat geldsystemen straks letterlijk in onze telefoons zitten – volledig in private handen.”

Een geopolitieke machtsstrijd

Wat lijkt op een technologische innovatie, is in feite ook een geopolitieke strijd. “De VS zetten vol in op private stablecoins om de rol van de dollar veilig te stellen,” zegt Bollen. “China gebruikt zijn digitale yuan als exportproduct.”

Europa dreigt de aansluiting te verliezen. “We gebruiken nog steeds de Amerikaanse rails van Visa en Mastercard. Dat maakt ons afhankelijk,” zegt hij. “Als de VS besluiten dat een land niet meer mag meedoen, ligt het hele systeem plat.”

Een goed ontworpen digitale euro kan Europa juist onafhankelijker maken. “Christine Lagarde zegt dat ze van de euro een wereldmunt wil maken,” zegt Bollen. “Dan moet die munt ook beter zijn dan de Amerikaanse en Chinese varianten – sterker op privacy en publieke waarden.”

Van crisis naar kans

Voor Bollen is dit hét moment om het financiële systeem te hervormen. “We kunnen een digitale munt ontwerpen die onze publieke waarden beschermt – en zo de macht over geld terugbrengen naar de samenleving.”

Hij verwijst naar Brazilië, waar de centrale bank met het publieke betalingssysteem PIX miljoenen mensen toegang gaf tot digitale betalingen. “Dat laat zien dat het kan, als de overheid het initiatief neemt.”

“Wij kunnen dat ook,” besluit Bollen. “Maar dan moeten we ophouden met achter de markt aanlopen, en zelf bouwen aan een publiek, digitaal stelsel dat Europa sterker maakt.”

Luister nu

De zesde aflevering van Made in Europe met Thomas Bollen is nu te beluisteren in je favoriete podcast-app, waaronder Spotify.

Over de auteur: Reinjan Prakke is Podcastmaker bij Airborne Network