EDAY: Zo ontmaskeren factcheckers ‘fake news’

Fake news! Het is tegenwoordig een gevleugelde term. Als een journalist een fout maakt, een politicus liegt of een verzonnen bericht rondgaat op sociale media, dan valt al gauw de term ‘fake news’. Nieuwscheckers houdt zich sinds 2009 bezig met het checken van discutabele berichten. Alexander Pleuter van de Universiteit Leiden vertelt op EDAY hoe ze dat doen.

Nieuwscheckers controleert het nieuws. Of dat nu staat afgedrukt in de krant, wordt uitgezonden op radio of televisie of circuleert op sociale media. Het checken wordt gedaan door studenten (in het kader van studieopdrachten), door betaalde redacteuren of door de coördinatoren. Alle factchecks worden voor publicatie gecontroleerd, geredigeerd en goedgekeurd door een van de coördinatoren.

In een recent interview zegt Pleiter: ‘De term nepnieuws suggereert dat er een duidelijke scheidslijn is met “echt nieuws”; de suggestie wordt gewekt dat het ene nieuws volledig is verzonnen en het andere helemaal waar is. Maar zo eenvoudig is het niet. Er bestaat een grijs gebied. Dat kan zijn omdat berichten bewust gekleurd zijn; dan kom je bij propaganda. Maar er kunnen ook per ongeluk foutjes in een verhaal zitten, en tegenwoordig wordt dat soort berichten ook als nepnieuws aangeduid.’

Er circulueren echter ook verhalen op internet waaruit blijkt dat mensen voor commercieel of politiek gewin bewust onjuiste informatie verspreiden. Bijvoorbeeld toen in 2016 Macedonische jongeren geld bleken te verdienen op sites door nepberichten te schrijven waar advertenties naast geplaatst werden. Ook zijn er de berichten dat Rusland verkiezingen in het Westen probeert te beïnvloeden via het verspreiden van onjuiste informatie.

Pleuter belicht de diverse kanten van het factchecken: hoe controleer je of nieuws klopt? Welke tools gebruik je daarbij? Hoe ga je te werk?

Emerce EDAY wordt dit jaar gehouden op donderdag 5 oktober in Amsterdam. Het volledige programma vind je hier. Kaarten zijn hier te bestellen.