Goede tijden, slechte tijden

Newconomy wilde het beursdrama rond World Online doen vergeten, maar 18 maanden na de beursemissie is oprichter Maurice de Hond opgestapt en het fonds bijna failliet. Een reconstructie van het laatste half jaar, waarin een bestuurscrisis en een poging tot machtsovername door corporate raider Jules van der Vegt uitliepen op knallende ruzies en intimidaties achter de schermen.

Woensdag 9 mei 2001. Op de algemene aandeelhoudersvergadering van Newconomy in het Hilton Hotel wemelt het van de belangstellenden: journalisten vooral, maar ook veel aandeelhouders op leeftijd. "Ik heb al vele malen gebeld met Newconomy voor informatie en dan wordt er gezegd dat alles op de website staat. Hoor eens, daar ben ik echt te oud voor", bromt een al wat oudere aandeelhouder.

Maar weinig investeerders lijken nog vertrouwen te hebben in Pastconomy, zoals een gefrustreerde aandeelhouder de geplaagde internet investeerder noemt. Ze hebben hun investeringen in rook op zien gaan, en mochten in de krant lezen hoe de bestuurders vechtend met elkaar over de straat rolden. De oude Raad van Commissarissen die directeur Maurice de Hond eind januari heeft geschorst wordt stevig aan de tand gevoeld. Heeft diens geruchtmakende (tijdelijke) vervanging het bedrijf niet alleen maar grote schade aangericht?

Als tijdens de decharge van de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen zich niet meteen een meerderheid aftekent, moet er gestemd worden. Van de 42 aanwezige aandeelhouders geven er slechts negen goedkeuring aan het beleid. De Hond erkent naderhand dat het uitgesproken vertrouwen voorwaardelijk is. "U zult voorlopig even door de vitrage moeten kijken voordat u een heldere blik op de toekomst krijgt", zegt Pieter van Hoogstraten. De scheidende voorzitter van de Raad van Commissarissen benadrukt dat er sprake is van een overlevingsstrategie. "Á la Nova Zembla", voegt hij er aan toe.

"Een van de grootste stormen in een klein glas water", kenschetst Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) de gebeurtenissen rond Newconomy. "Al die media-aandacht stond in geen enkele verhouding tot de geringe omvang van het fonds." "Een sectorprobleem", noemt analist Maurits Heldring van Kempen & Co het tumult rond het internetbedrijf. "Alle internet-incubators hebben te veel geld geïnvesteerd in een te brede groep bedrijven. Dat geldt voor CMGI en Softbank, maar ook voor Newconomy. Er is geen enkel inzicht in de kaspositie van het bedrijf, laat staan in de resultaten van de participaties. Men gaat er van uit dat het beursklimaat zal omslaan, maar dat is meer hoop dan wijsheid."

Maurice

Internetgelovige, digitale dominee en hi-tech gids in bange tijden; halverwege de jaren negentig verwerft sociaal demograaf Maurice de Hond zich de reputatie van internetgoeroe. Met het evangelistische boek Dankzij de snelheid van het licht is hij er in 1995 in elk geval snel bij.

De Hond laat het niet bij woorden. Bij zijn nieuwe werkgever Wegener zet hij de elektronische stedengids City Online op ? een project dat stukloopt op technische problemen ? en via zijn eigen vennootschap View/Ture investeert hij eind jaren negentig in startende internetondernemingen als Hatchoo van zoon Marc en Pro Active van zijn vriendin Liesbeth Hop.

In 1998 worden de investeringsactiviteiten ondergebracht in een nieuwe onderneming, Internet Competence Network (ICOM), dat een tegenhanger van het Amerikaanse investeringsfonds CMGI moet worden. ICOM heeft het rijk dan nog grotendeels alleen, Nederlandse participatiebedrijven die in internetbedrijven investeren zijn op de vingers van een hand te tellen.

Aanvankelijk heeft ICOM grote moeite om financiers te vinden. Fortis-dochter NeSBIC laat zich pas overhalen na een haalbaarheidsonderzoek van Lex Mossel, die namens NeSBIC als financieel directeur bij ICOM wordt gedetacheerd en daarnaast, net als andere leden van het management team, ook zelf geld in het bedrijf stopt. "Niemand wilde de centjes aan Maurice overlaten", aldus een bron.

Aanvankelijk opereert het management team als collectief. Gezamenlijk nemen de bestuurders besluiten over participaties in kansrijke ondernemingen als AdValue, Ilse, Tie Holding en Info Agent. "Geen echte starters", zegt Max ten Dam, op dat moment voorzitter van de Raad van Commissarissen. "De meeste bedrijven draaiden al omzet, daar werd heel goed naar gekeken."

Toch ontstaat er al na enkele maanden onenigheid als de commissarissen Lex Mossel als directeur willen voordragen. De bestuurders weigeren omdat ze vinden dat Mossel geen leiding kan geven. Bovendien vinden ze zijn management fee te hoog.

Mossel slaat op zijn manier terug. Als in 1999 plannen op tafel komen voor de beursgang, laat Mossel weten dat hij mordicus tegen is. De bestuurders en de commissarissen laten zich in zijn ogen gek maken door de waan van de dag en bovendien is er volgens hem voldoende kapitaal via onderhandse plaatsingen beschikbaar.

De bestuurders hebben voor zijn argumenten echter geen begrip, en uiteindelijk moet Mossel het veld ruimen, echter niet zonder dertig miljoen gulden te eisen voor zijn oprichtersaandelen waarvoor ICOM hooguit 38.000 gulden wil betalen. Kort voor de beursgang dreigt Mossel met een rechtszaak die hij uiteindelijk zal verliezen.

Het geruzie rond de oprichtersaandelen brengt ICOM niet van de wijs. Integendeel. "Met het millennium achter de rug staan we aan de vooravond van een nieuwe economie", doceert het fraai opgemaakte jaarverslag over 1999. Op 18 februari 2000 wordt de naam gewijzigd in Newconomy en krijgt het concept van economisch netwerk ('Econet') voor het eerst gestalte. Daarnaast wordt er, onder de naam Newcademy, een opleidingsinstituut in het leven geroepen ter stimulering van het schaarse managementpotentieel in de internetsector.

Ook de organisatie gaat op de schop. Huisbankier ABN Amro, die de beursemissie begeleidt, vindt dat het management zich nu maar eens duidelijker moet profileren. De Hond draagt de van Philips afkomstige Oscar Appeldoorn voor als president-directeur, maar omdat de bank een boegbeeld wil is het De Hond zelf die op de directeursstoel belandt.

De geplande beursgang verloopt niet zonder problemen. Eind maart gooit de mislukte beursintroductie van World Online roet in het eten, en als begin april ook nog eens de Nasdaq onderuit gaat, moet de emissie een week worden uitgesteld. Er is dan al zo'n tien miljoen gulden voor reclame uitgetrokken.

De Hond blijft realistisch: een Grieks drama over hebzucht, ijdelheid en zelfoverschatting, zoals World Online, mag Newconomy niet worden. Hij verwijst naar de beursgang van T-Online, de internetaanbieder van Deutsche Telekom, die dan net naar de beurs is gebracht voor een sterk verlaagde uitgifteprijs, maar zich ondanks het slechte marktsentiment goed staande weet te houden. Dat Newconomy in 1999 een operationeel verlies heeft geleden van 1,8 miljoen gulden, lijkt beleggers niet af te schrikken: op 20 april eindigt de koers van het aandeel net boven de uitgiftekoers, waardoor ruim honderdvijftig miljoen gulden wordt opgehaald.

"Kort na World Online geloofden nog veel mensen nog in het wonder van internet", zegt Peter Paul de Vries van de Vereniging van Effecten Bezitters (VEB). "Als Amerikaanse beleggers in CMGI stappen, zijn Nederlanders best bereid om te investeren in een Nederlandse variant. Alleen konden beleggers moeilijk een waarde aan die participaties plakken."

Newspeak

Dat blijkt vooral als Newconomy bekend maakt dat het in het eerste kwartaal van 2000 een negatief bedrijfsresultaat van zes miljoen gulden heeft geboekt bij een omzet van 440.000 gulden, maar tegelijkertijd een winst claimt van ongeveer dertien miljoen gulden. Dat positieve resultaat blijkt berekend op basis van (ongerealiseerde) herwaarderingen van vier van de 25 deelnemingen voor een totaalbedrag van bijna negentien miljoen gulden.

De waardebepaling wordt al spoedig onderwerp van felle discussies: "Newspeak in het boekhouden", noemt de econoom Eduard J. Bomhoff het in zijn column Bedot.com in NRC Handelsblad. "Een echt bedrijf maakt winst wanneer de winst- en verliesrekening een positief resultaat laat zien. Dat stadium heeft De Hond niet bereikt en volgens zijn eigen cijfers gaat het op z'n vroegst gebeuren in het jaar 2003. Hoe kan hij dan beweren dat zijn bedrijf nu al winst maakt?"

Analisten plaatsen ook vraagtekens bij de (forse) investering in internetprovider Wish. Jakob Pieterman, tien jaar geleden nog organisator van bingomiddagen op 'Butterfahrten', stopt samen met Willem Blijdorp in 1999 vier ton in het Udense bedrijfje dat gratis toegang tot internet biedt. Luttele maanden later al stuurt hij acquisiteur Ernst Jan Kruis op pad om de belangstelling van kopers te peilen. Newconomy heeft dan al voor 1,4 miljoen gulden een belang van 7,5 procent genomen in de provider, waarvan de marktwaarde op dat moment wordt geraamd op honderd miljoen gulden.

In februari 2000 vergroot Newconomy zijn belang tot 56,5 procent en in juli volgt de rest van de aandelen. Omdat van de ruim 40 miljoen gulden een deel in aandelen wordt betaald, eist ABN Amro dat hij een lock up tekent, zodat hij zijn stukken niet meteen kan verkopen.

Pieterman gaat akkoord op voorwaarde dat voor alles wat de verkoop van de stukken tijdens de lock up minder opbrengt, hij wordt gecompenseerd voor twintig euro per aandeel. De 'afrekeningsclausule' waarborgt dat de ondernemer ruim veertig miljoen gulden in contanten aan de deal overhoudt. "Een domme overeenkomst", vindt Peter Paul de Vries van het VEB. "Je weet van te voren dat het links- of rechtsom fout kan gaan."

Val

Niet alleen de Pieterman-overeenkomst speelt Newconomy parten. Als de marktomstandigheden zomer 2000 verslechteren, begint het aandeel Newconomy aan een vrije val. (In februari 2001 daalt de koers zelfs tot minder dan een kwart van de oorspronkelijke introductiewaarde, waardoor een nieuwe aandelenemissie onmogelijk wordt.) Bovendien laat in augustus 2000 huisbankier ABN Amro weten dat het ondanks eerdere toezeggingen niet van plan is om een krediet van vijftig miljoen gulden aan Newconomy te verstrekken. De Hond krijgt tot zijn verbijstering te horen dat "wij niet investeren in participatiebedrijven".

De klap komt hard aan. Enerzijds omdat Newconomy al miljoenen aan participaties heeft uitgegeven, anderzijds omdat de toegezegde deelnemingen in Apollo Invest en Infostrada van vijftien miljoen gulden onmogelijk meer teruggedraaid kunnen worden. Een bestuurder vergelijkt de situatie in die dagen met een olietanker die "moeilijk is af te remmen."

Najaar 2000 beginnen ook enkele aandeelhouders zich zorgen te maken. "Ik heb al in oktober geïnformeerd of er nog voldoende lucht was om te investeren", zegt oud bankier en aandeelhouder Frans Ramselaar. "Institutionele beleggers waren er ook al niet gerust op." Eind 2000 slaat de twijfel om in paniek als er nog maar veertien miljoen gulden in kas is en maandelijks ongeveer 600.000 gulden nodig is om de organisatie op de been te houden en nog eens 1,2 miljoen gulden om de verliezen van dochterbedrijven als Wish bij te passen.

Tussen de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen ontstaat dan ook al gauw een verschil van inzicht over de te volgen koers. Terwijl De Hond in november nog spreekt over alarmfase 1, denken de commissarissen al in termen van alarmfase 3. De Hond veronderstelt dat er met zuinig beleid voldoende leeftocht is om de gure wind het hoofd te bieden, niet in de laatste plaats omdat hij er van uitgaat dat er in de loop van 2001 een of meerdere lucratieve exits kunnen worden gerealiseerd, waaronder de verkoop van Macropolis, maar de commissarissen delen zijn optimisme niet. Al in najaar 2000 spreken zij over de opvolging van De Hond, die al bij beursgang heeft aangegeven niet langer dan twee jaar als directeur aan te willen blijven. Het liefst hebben de commissarissen iemand die in de financiële wereld gezag heeft verworven en in staat is om het slinkende vertrouwen in Newconomy te herstellen. Een van de kandidaten is dan al oud ING-topman Kees Scholtes.

Aanvankelijk is het de bedoeling dat pas in mei 2002 een voorstel bij de aandeelhouders over de vervanging van De Hond wordt ingediend, maar al op 5 december 2000 laten de commissarissen De Hond weten dat men eerder dan gepland een vervanger wil aantrekken. Die reageert daar in beginsel positief op.

Begin 2001 neemt de druk op de ketel toe. De commissarissen vinden dat zolang er nog ruimte in de kas is, die tijd zoveel mogelijk moet worden benut voor de re-engineering van de onderneming. In januari werken de bestuurders dan ook nog een aantal toekomstscenario's uit, zoals de afslanking van Newconomy en het versneld winstgevend maken van de participaties en met Pieterman wordt gewerkt aan een akkoord over de afrekening van Wish. Maar de commissarissen vinden de maatregelen onvoldoende, en op 16 januari dringen commissarissen Pieter van Hoogstraten en oud AEX topman Hans Brouwer in een brief aan op het aftreden van het voltallige bestuur.

Bestuurders Oscar Appeldoorn en Ruud Smeets leggen hun functies onmiddellijk neer, maar De Hond weigert, in elk geval zolang hij geen inzicht krijgt in de reddingsplannen van de commissarissen en ook niet te horen krijgt welke partijen het vertrouwen in hem zouden hebben opgezegd. Zelf speelt De Hond huisbankier ABN Amro de zwarte piet toe, maar de commissarissen zullen de betrokkenheid van de bank bij zijn vervroegd aftreden steeds ontkennen. "Maurice kon het niet hebben in algemene zin persona non grata te zijn in de bancaire sector", zo meldt een bron.

Voor commissarissen zit er uiteindelijk niets anders op dan om De Hond te schorsen, maar zij onderschatten het publicitaire geweld dat daarna losbarst. Als De Hond zijn kantoor niet meer in mag en zijn e-mail niet mag lezen, zet hij alle correspondentie op een eigen website en dringt hij tijdens een persconferentie aan op het vertrek van de commissarissen. Juist als begin februari door de commissarissen en enkele grote aandeelhouders wordt gesproken over de mogelijke terugkeer van De Hond, werkt de laatste aan een wel zeer opmerkelijke comeback.

Raider

Voor Tom Kok belooft 2000 een gedenkwaardig jaar te worden. De voormalige voorzitter van D'66 is behalve directeur van zijn eigen internetbedrijf Cool Capital dan tevens zaakwaarnemer bij het Zaanse Euro2000.com. In die hoedanigheid krijgt hij begin 2000 te maken met de voetbalbond UEFA, die met het oog op de Europese voetbalkampioenschappen de domeinnaam van de evenementensite opeist. Als Euro2000.com weigert, schakelt de UEFA de rechter in, maar die wijst de claim in zijn geheel af. De overwinning wordt in de media breed uitgemeten.

De zaak wekt de interesse van de Gooise bedrijfsstrateeg Jules van der Vegt, die beweert dergelijke claims in korte tijd 'liquide' te kunnen maken. In augustus 2000 belt hij Kok om te vragen of hij degene is die de voetbalbond op de knieën heeft gekregen. Als blijkt dat Kok niet de eigenaar is van het Zaanse internetbedrijf, verliest Van der Vegt interesse in de zaak.

Maar hij zoekt nog wel een ondernemer die een aantal door hem ontwikkelde internetstrategieën wil uitvoeren en dus stelt hij Kok voor om Cool Capital over te nemen. Die laat echter weten dat zijn bedrijf voor niemand te koop is, maar stemt wel in met een ontmoeting in Van der Vegt's pied-à-terre, schuin tegenover het hoofdkantoor van Endemol in Hilversum.

Daar stelt de welbespraakte, veelal in het zwart geklede en nors kijkende Van der Vegt zich voor als een 'corporate raider' die betrokken zou zijn geweest bij pogingen om bedrijven als Martinair, Air Holland en vleesfabriek Homburg op te kopen. Ook maakt hij geen geheim van zijn gevecht tegen de fiscus. "Ik zag een kwetsbare man die in conflict leefde met zijn omgeving en zich verschool achter de hardheid van de corporate raider", herinnert Kok zich.

Gaande het gesprek raakt Kok onder de indruk van de voorstellen. "Zijn verhaal zat goed in elkaar. Van der Vegt wilde een echt internationaal internetbedrijf met activiteiten die winst zouden genereren. Hij had zeker twaalf plannen uitgewerkt op het gebied van onder meer erotiek, gokken, belastingontwijking en gezondheid." Daarnaast kwam een vinding ter sprake die op ingenieuze wijze de ademhaling zou reguleren. Zelf wil Van der Vegt tien miljoen euro inbrengen, maar Kok hapt niet meteen toe. "Ik heb niets tegen erotiek, maar vanwege mijn politieke achtergrond kan ik mij daar natuurlijk niet mee associëren. Uiteindelijk is dat plan ook van tafel gegaan."

Als Van der Vegt later het contract stuurt voor een gezamenlijke vennootschap, houdt Kok de boot opnieuw af. "Ik wilde eerst meer van hem weten. Ik vond dat Van der Vegt een schimmige rol speelde door wel de publiciteit te zoeken, maar voor zijn activiteiten geen volledige verantwoording af te leggen. Geef dan een interview met foto aan een kwaliteitskrant en zeg dat je een soort Robin Hood wil zijn."

In december 2000 ziet Van der Vegt kans zijn plannen alsnog elders onder te brengen. Met Newconomy wil hij praten over de toekomst van de onderneming, maar die wijst het bod in eerste instantie af. Uiteindelijk stemt De Hond in met een ontmoeting als hij hoort dat Van der Vegt ook contact heeft met Tom Kok. Die kent hij nog van bankverzekeraar Achmea, waar Kok de scepter zwaaide over de internet-activiteiten. Er volgen, een enkele keer met Kok als waarnemer, verschillende gesprekken tussen Van der Vegt en De Hond, waarbij al op 19 december een non disclosure wordt getekend. Aanvankelijk laat De Hond doorschemeren alleen belangstelling te hebben voor een van de strategieën, het ademhalingsapparaat. Het door Van der Vegt in te brengen bedrag van tien miljoen euro slaat hij af. "Ik zie nog het verbaasde gezicht van Van der Vegt toen Maurice zijn bod weigerde", zegt Kok. Maar Van der Vegt weerspreekt het verhaal van Kok: "De Hond kwam voor het geld, hij heeft nooit iets afgeslagen."

De situatie verandert eind januari 2001 als De Hond wordt geschorst en hij alle middelen wil benutten om de controle over zijn bedrijf terug te krijgen. "Terecht", aldus Kok. "Newconomy werd van hem afgepakt door commissarissen die hij als vrienden had binnengehaald."

Op 24 januari wordt tussen De Hond, diens bedrijf View/Ture en Van der Vegt's vennootschap Iulus een contract opgesteld, waarin vastgelegd wordt dat men 51 procent van de aandelen van Newconomy zal trachten te verwerven. Bovendien wordt afgesproken dat Iulus tien miljoen euro als lening zal inbrengen met een looptijd van drie jaar en binnen veertien dagen een borg van 500.000 gulden zal moeten worden gestort. In ruil daarvoor krijgt Iulus het recht om een aantal (niet nader omschreven) strategieën op 'no cure no pay' basis bij Newconomy in te brengen en na 1 mei 2001 900.000 aandelen te verwerven in Newconomy voor 2,5 euro per aandeel.

De overeenkomst wordt op 29 januari door De Hond, Tom Kok en Marie Leslie Pringle-Allertz (statutair directeur van Iulus) ondertekend en daarna beperkt aangepast. Mondeling belooft Van der Vegt dat hij Newconomy aan een winst van honderdtwintig miljoen dollar per jaar zal helpen.

De Hond heeft echter geen idee met wie hij in zee gaat. Hij vertrouwt volledig op Kok, die geen reden ziet om aan Van der Vegt te twijfelen, ook al zwijgt deze hardnekkig over de identiteit van de buitenlandse investeerders die hij zegt te vertegenwoordigen en doet hij al even vaag over de te implementeren strategieën. Tegenover Emerce verklaart Van der Vegt zelfs dat "De Hond de inhoud van de strategieën nooit heeft gekend."

Proxy fight

In de weken daarna is Van der Vegt als corporate raider in zijn element, maar hij stuit al meteen op weerstand van de commissarissen. Die hebben Kees Scholtes als interim manager geïnstalleerd en willen niet met andere partijen onderhandelen. "Nadat De Hond was geschorst, moest ik de commissarissen kwijt zien te raken", vertelt Van der Vegt. "Ze waren medeverantwoordelijk voor het beleid, dus moesten ze opstappen."

Op 2 februari, als in het pand van Cool Capital enkele aandeelhouders op initiatief van oud bankier Frans Ramselaar samen met Pieter van Hoogstraten en Scholtes bij elkaar komen om te praten over een 'zachte landing' (lees: terugkeer) van De Hond, dringt Van der Vegt aan op een gesprek met Van Hoogstraten. "Ik heb hem dat krachtig ontraden", zegt Kok. "Zoals Van der Vegt in elkaar steekt, was dat geen rol die hij moest spelen."

Maar Van der Vegt krijgt Van Hoogstraten toch te spreken. Als die echter weigert in te gaan op zijn verzoek om met de volledige Raad van Commissarissen te praten en bovendien een bod op de aandelen weigert, haalt Van der Vegt een brief tevoorschijn, waarin Van Hoogstraten door De Hond wordt verweten met de participatie Yooz een "vriend van twijfelachtig allooi" onder de vleugels van Newconomy gebracht te hebben. 1) Van Hoogstraten breekt daarop het gesprek af en loopt het pand uit. Kok: "Wat Van der Vegt deed vond ik onacceptabel en dat heb ik hem ook gezegd. Jules had op dat moment al zijn kansen bij de commissarissen verspeeld."

Frans Ramselaar laat De Hond weten dat dit niet de manier is waarop er zaken wordt gedaan. "Ik was nog steeds een groot voorstander van een bedrijf als Newconomy, maar mijn angst was dat Maurice zijn ziel had verkocht aan een partij die hij helemaal niet kende." Ook Van Hoogstraten is er niet gerust op: hij waarschuwt de Stichting Effecten Onderzoek (STE) voor manipulatie met de koers van het aandeel Newconomy en omdat de aantijgingen uit de Yooz-brief enkele dagen later breeduit in de media worden verwoord, gelast hij onmiddellijk een forensisch accountant onderzoek naar de juistheid van de beschuldigingen. 2)

Voor De Hond en Van der Vegt is de proxy fight (overnamestrijd) echter niet voorbij. Op 6 februari wordt door De Hond tijdens een geheime bijeenkomst in hotel Carlton President in Maarssen 2,5 euro geboden op de aandelen van enkele grote aandeelhouders, onder wie oud bestuurders Smeets en Appeldoorn en verzekeraar Delta Lloyd. "Ze konden hun stukken verkopen of wachten op betere tijden", zegt een ooggetuige. Maar de machtsovername loopt al gauw stuk op argwaan. "Het verhaal van Maurice was veel te vaag", zegt de ooggetuige. "Bovendien was uitgelekt dat De Hond in zee was gegaan met Van der Vegt, over wie net een stuk in Quote had gestaan onder de titel Fuck de Fiscus." Van der Vegt geeft naderhand De Hond de schuld. "Hij is geen people manager. Hij kan mensen niet op een lijn krijgen. Ik had het nooit aan hem moeten overlaten." De Hond constateert op zijn beurt dat Van der Vegt geen van zijn beloftes is nagekomen: geen borgstelling, geen tien miljoen euro en ruzie met iedereen.

Tot eind februari blijven Van der Vegt en De Hond nog met elkaar praten, maar de laatste heeft dan al geen enkel vertrouwen meer in de samenwerking. Wel wordt enige tijd later nog gepraat met oud HEMA directievoorzitter Bas Vos die volgens Van der Vegt als directeur naast De Hond zou moeten komen. "Ondanks zijn storende gedrag vond ik dat een meesterlijke suggestie van Van der Vegt", zegt Kok. "Die Vos paste helemaal bij Newconomy."

uitstel

Eind februari zou een buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders worden uitgeschreven, waarin over het lot van De Hond zou worden beslist. Maar half februari vragen de commissarissen twee weken uitstel om interim-manager Scholtes de gelegenheid te geven de financiering van zijn reddingsplan rond te krijgen. De Hond gaat akkoord op voorwaarde dat zijn schorsing wordt opgeheven als er voor 6 maart geen principeovereenkomst met financiers is. Maar als begin maart door alle negatieve publiciteit er nog altijd geen geldschieters zijn gevonden ? zo haakt ICT investeerder Digital Age van Peter Vervest op het laatste moment af, evenals Nethave ? keert De Hond volgens afspraak terug bij Newconomy. Commissaris Van Hoogstraten kondigt zijn vertrek aan.

Aanvankelijk is het de bedoeling dat De Hond samen met Scholtes verder zal werken aan oplossingen voor Newconomy. Op een persconferentie in Amsterdam doet Scholtes ? zeer tegen de zin van De Hond ? uit de doeken dat Newconomy een algemeen technologiefonds moet worden met een minimale omvang van honderd miljoen euro. Maar lang houdt Scholtes het niet vol. Als hij de aandeelhouders van Wish Nok Nok ? Pieterman en Scaramea ? niet op een lijn krijgt over een aflossing van achttien miljoen gulden haakt hij af.

Met Pieterman maakt De Hond de afspraak dat diens investeringsmaatschappij PPN kan deelnemen in de opbrengst van Wish en hij daarnaast drie miljoen aandelen in Newconomy kan krijgen. Maar als Pieterman in juni zijn belang in PPN verkoopt, wordt de overeenkomst prompt weer aangevochten. Het investeringsbedrijf laat zelfs beslag leggen op de participaties van Newconomy om zo het restant van de oorspronkelijke koopprijs van Wish, ruim veertig miljoen gulden, in handen te krijgen.

bedreigingen

Maar niet alleen heeft De Hond voorjaar 2001 te maken met de zaak Pieterman, hij is ook nog niet af van Jules van der Vegt. Die verwijst naar de overeenkomst van eind januari en vindt dat De Hond zijn afspraken moet nakomen. "Juridisch had Van der Vegt geen poot om op te staan, want hij had aan geen van de voorwaarden in het contract voldaan", zegt Tom Kok. Van der Vegt ziet dat anders: "Ik heb De Hond nota bene teruggebracht in zijn positie, de commissarissen zijn onder druk tot inkeer gekomen."

Als De Hond Van der Vegt laat weten dat hij de samenwerking niet langer op prijs stelt, en desnoods bereid is om hem te compenseren voor zijn diensten voor vijftigduizend gulden (Van der Vegt wil uiteindelijk drie keer het maandsalaris van interim manager Scholtes, 135.000 gulden), gaat het fout. Van der Vegt vertelt aan De Hond dat hij er wel voor zal zorgen dat de reddingspoging waar hij mee bezig is zal mislukken en hij hem in de pers met de grond gelijk zal maken.

Van der Vegt ontkent dit: "Mijn doel was niet om de onderneming te beschamen, maar om Newconomy uit het moeras te trekken. Ik heb een contract met de heer De Hond persoonlijk, niet met Newconomy."

De sfeer wordt grimmig als in april De Hond op straat door onbekenden wordt overvallen en later zijn auto in brand wordt gestoken, incidenten die steeds samenvallen met anonieme telefonische bedreigingen waarin gerefereerd wordt aan het contract met Van der Vegt. De Hond doet aangifte bij de politie. Kok: "Ik kan niet bewijzen dat Van der Vegt er achter zit, maar ik heb hem wel te verstaan gegeven dat ik zoiets niet tolereer. Hij was zeer teleurgesteld dat ik zo over hem dacht."

Kok breekt definitief met Van der Vegt als deze tijdens een gesprek met een suggestief gebaar duidelijk maakt dat voor het leven van De Hond moet worden gevreesd. Ook Kok besluit daarop de politie te waarschuwen.

Kok zegt dat hij diverse malen is gewaarschuwd voor Van der Vegt, over wie allerlei verhalen de ronde doen, "maar zonder bewijzen ga ik geen mensen veroordelen." Van der Vegt zegt op zijn beurt dat hij door rechercheurs is ondervraagd, maar de betrokkenheid met de incidenten ontkent hij in alle toonaarden. "De Hond onttrekt zich aan het contract en schermt nu met verhalen over bedreigingen. Dat zijn auto in brand is gestoken bewijst alleen maar dat er mensen zijn die een enorme hekel aan hem hebben." Tijdens een gesprek met Emerce begin augustus in Hotel Meridien Apollo in Amsterdam waarschuwt Van der Vegt echter, die dan nog niet op de hoogte is van het aanstaande vetrek van De Hond bij Newconomy, opnieuw dat er erge dingen staan te gebeuren als De Hond zijn verplichtingen niet nakomt. "Hij krijgt nog een keer de gelegenheid. Ik weet welke beslissing er over zijn leven is genomen, ik heb daar geen invloed op, maar het gaat wel gebeuren. De organisatie die ik vertegenwoordig laat zich niet manipuleren." (zie ook kader)

Toekomst

Hebzucht, ijdelheid en zelfoverschatting hebben ongetwijfeld een rol gespeeld bij de gebeurtenissen rond Newconomy, maar de vraag of de escalaties hadden kunnen worden voorkomen kan even goed gesteld worden aan al die bankiers, analisten en beleggingsdeskundigen die ondanks veelvuldige waarschuwingen niet zagen aankomen dat de internetzeepbel op de beurzen eens zou barsten. Zoals ook bijna niemand zich heeft gerealiseerd dat de lage kosten van kapitaal flagrante overinvesteringen in technologie in de hand zouden werken.

Uiteraard ontkomt ook Newconomy zelf niet aan kritiek. Zo heeft de bestuurscrisis, die door meer tactvol optreden van de commissarissen makkelijk vermeden had kunnen worden, het bedrijf geen goed gedaan. Daarnaast is Newconomy te ambitieus geweest en bovendien te afhankelijk van zijn beursnotering, terwijl de papieren winsten die de directie voorspiegelde aandeelhouders alleen maar valse hoop gaven.

Toon den Heijer, directeur van Gilde IT Fund, zegt nooit begrepen te hebben waarom een bedrijf als Newconomy naar de beurs is gegaan. "Je kunt als participatiebedrijf moeilijk een stabiel groeipad garanderen, vooral niet als een belangrijk deel van het vermogen wordt uitgegeven aan begeleiding en marketing. Een normaal participatiebedrijf laat de marketing immers aan de ondernemingen zelf over. Bovendien is het voor de participaties niet erg prettig om telkens cijfers te moeten publiceren."

Oud commissaris Max ten Dam denkt dat Newconomy te veel leunde op grote participaties zoals Wish en Macropolis, die in 2000 verantwoordelijk waren voor vijftig procent van de geconsolideerde omzet van 0,9 miljoen euro. "Nederland is te klein voor een CMGI-achtig fonds", constateert hij. "Voor het powerhouse model, waarin ondernemingen kunnen elkaar versterken, heb je krachtige partijen nodig: Ilse was wellicht een betere kandidaat voor een meerderheidsaandeel geweest dan Wish."

Belangrijker is de vraag wat er met Newconomy moet gebeuren. Met de eind april benoemde Raad van Commissarissen heeft De Hond weliswaar enkele zwaargewichten van formaat binnengehaald ? onder wie Hans Wiegel en oud-minister Koos Andriessen ? maar het is de vraag of zij de beoogde schaalvergroting en verbreding richting 'enabling technologies' kunnen realiseren. Zeker niet nu Andriessen zich ook nog eens in een radio-interview heeft laten ontvallen dat Newconomy "onverantwoord" heeft geïnvesteerd en er "geen enkel pareltje" tussen de participaties zit.

Het zijn dan ook vooral de huidige bestuurders, Cees van Steijn (ex Wereldomroep) en Pieter Kuipers (ex Cinevideogroep), die het bedrijf uit het slop zullen moeten halen. Maurice de Hond trad op 16 augustus af als betuursvoorzitter nadat het bedrijf opnieuw teleurstellende cijfers presenteerde. "In onderhandelingen met partijen had ik duidelijk minder ruimte om te manoeuvreren," zegt De Hond in De Telegraaf. "Zakenrelaties vroegen zich af in hoeverre mijn positie uitgehold was. Dat werkt niet bevredigend."

Het dagelijks bestuur van Newconomy is al enkele maanden vooral bezig met de afslanking van het bedrijf. Sommige deelnemingen als PuntEDU, RealMapping en Urbanbite zijn inmiddels verkocht. Andere participaties, waaronder koerier A.L.S. en Macropolis, zijn zelfs failliet gegaan. Met name de voortijdige ondergang van computerverkoper Buyonline ? die in mei bijna break even draaide ? is bij Newconomy als een mokerslag aangekomen.

De beslaglegging door PPN van enkele participaties bemoeilijkt half augustus de afspraak met de aandeelhouders van Ilse om het belang in de zoekmachine voor 28 miljoen gulden te verkopen; aanzienlijk meer dan die aandelen in werkelijkheid waard zijn. Op basis van die afspraak heeft ABN Amro Newconomy een krediet verstrekt van twaalf miljoen gulden.

De problemen van het internetbedrijf lijken dus lang niet opgelost.

Newconomy heeft nu minder dan een jaar om de organisatie weer op de rails te krijgen en wonderen hoeven gezien het huidige beursklimaat niet verwacht te worden. Peter Paul de Vries (VEB): "Beleggers zullen niet zo gauw meer in het fonds stappen. Al is het nu wel zo dat het kaf van het koren gescheiden is en de markt voor internetaandelen realistischer beoordeeld kan worden." Tom Kok voelt wel wat voor een samenvoeging met de internetkraamkamer Twinning. "Ik realiseer me dat het om twee verschillende concepten gaat, maar ze kunnen elkaar prima versterken."