SCP: Benut vooral de voordelen van de platformeconomie

Zonder regulering zal de kwaliteit van werk in de platformeconomie vermoedelijk afnemen als deze verder groeit. Hierbij dient te worden ingezet op het benutten van kansen, het garanderen van minimale arbeidsvoorwaarden en eerlijke concurrentie. Dat stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een nieuw rapport.

In de platformeconomie brengen online platformen vraag en aanbod van betaalde arbeid bij elkaar. Deze arbeid is zeer divers. Meest zichtbaar zijn bedrijven die mensen vervoeren of eten bezorgen voor platformen zoals Uber, Takeaway en Deliveroo.

Een groot gedeelte van de platformwerkers werkt echter uitsluitend online en houdt zich bijvoorbeeld bezig met het coderen van teksten op websites zoals Amazon Mechanical Turk, Freelancer en Clickworker. Daarnaast zijn er platformen waar horecapersoneel (zoals Temper), vakmensen (zoals Werkspot), schoonmakers (zoals Helpling), verpleegkundigen (zoals Care.com), freelancers (zoals Upwork) en designers (zoals 99designs) werk kunnen vinden.

Hoewel het vaak betrekkelijk eenvoudig werk betreft‘, is de diversiteit binnen de groep werknemers groot. Het gaat alleen om studenten, maar ook om mensen met een migratieachtergrond en lageropgeleiden, maar ook, en zelfs vaak, hogeropgeleiden, mensen die net zijn afgestudeerd en mensen met (jonge) kinderen.

Wel brengt de hoge werkdruk ook risico’s met zich mee voor de gezondheid en veiligheid van deze groep platformwerkers en die van anderen. Enkele studies suggereren bijvoorbeeld dat Uber-chauffeurs betrekkelijk vaak bij ongelukken betrokken zijn en dat platformwerkers die online content moeten beschrijven en beoordelen (zoals de mate van geweld) hier vaak psychische klachten aan overhouden.

Enerzijds laat de analyse zien dat er onder de platformwerkers een kwetsbare groep van mensen bestaat bij wie vele risico’s zich clusteren, zoals grote onzekerheden, een laag inkomen, een hoge werkdruk en weinig zicht op verbetering. Vooral als het platformwerk het hoofdinkomen vormt kan dit problematisch zijn. Maar ook voor personen binnen deze groep geldt dat er vaak ook voordelen aan de platformeconomie zitten, zoals kans op werk, een aanvulling op het inkomen of de nodige flexibiliteit.

Het SCP suggereert een aantal verbeteringen. De overheid en sociale partners zouden de platformen de ruimte kunnen geven zich te ontwikkelen. Bij deze benadering past niet al te strenge regelgeving. Er moet terughoudendheid worden betracht bij nieuwe regelgeving, wat soms ook niet-ingrijpen kan betekenen. Platformen hebben dan de mogelijkheid om hun plek binnen de samenleving te handhaven en – afhankelijk van hun succes – te versterken.

Belangrijk vindt de organisatie een gelijk speelveld. De overheid kan de regelgeving bijvoorbeeld zo aanpassen, dat er niet langer financiële en juridische voordelen ziˆtten aan het werken met zzp’ers ten opzichte van andere werkenden, waaronder uitzendkrachten. In het verlengde hiervan kunnen met regelgeving barrières worden opgeworpen die het moeilijker maken voor platformen en platformwerkers om belasting niet, onjuist of onvolledig aan te geven.

Er zijn gevallen bekend waarbij de arbeidsvoorwaarden verslechterden doordat het platform eenzijdig de algemene voorwaarden veranderde. Dit kan voorkomen worden door regelgeving in te voeren die platformen verplichten platformwerkers hier ruim van tevoren over te waarschuwen.

Aan platformwerkers zou ook een aparte plek kunnen worden toegewezen in het polderoverleg naast werkgevers- en werknemersorganisaties om zo hun kansen en knelpunten zichtbaarder te maken.