Winnaars en verliezers

Als een bedrijf eenmaal uitstel van betaling aanvraagt begint een touwtrekkerij tussen verschillende krachten. De bewindvoerder en later de curator moet de partijen in bedwang houden: de crediteurs, de investeerders, de werknemers en het management.

Voor de dotcomondernemer is een doorstart een alternatieve exit na het afblazen van de beursgang, zo lijkt het soms. "Wat haalt de pers?" zegt Ronald Biemans, corporate finance adviseur van First Dutch Capital. "Dat zijn verhalen over mensen die ondernemingen door middel van malversaties naar een faillissement toe sturen en uiteindelijk nog de lachende derde zijn ook, wellicht de winnaar, omdat ze voor een appel en een ei over de rug van hun crediteuren een aantal mooie bedrijfsonderdelen eruit halen en daarmee doorgaan."

De werkelijkheid is volgens Biemans anders. Een doorstart betekent vaak een faillissement. Dat is een moeilijk beheersbaar proces waarin de ondernemer vaak niet meer zelf de touwtjes in handen heeft. Gaat een bedrijf eenmaal in surseance van betaling, dan neemt een bewindvoerder de zaak over. Verschillende belangen trekken hem in verschillende richtingen. De bewindvoerder moet redden wat te redden valt en het personeel binnen boord houden. Als het faillissement wordt aangevraagd is de curator aan zet. Die behartigt voor alles de belangen van de schuldeisers.

Bij het faillissement van BuyOnline was distributeur TechData een van de schuldeisers. De online retailer van computerapparatuur ging ten onder toen een aantal distributeurs, waaronder TechData, weigerde nog langer te leveren. BuyOnline had TechData veertig dagen na de factuurdatum nog steeds niet betaald. "De marges staan erg onder druk in de IT", zegt Frank Wolbrink, manager credit control bij TechData. "Betalingstermijnen zijn heilig." Wolbrink droeg de zaak over aan de Nederlandse Credietmaatschappij (NCM). Die zetten hun juristen aan het werk, resulterend in een faillissement voor BuyOnline.

Niet dat TechData daar zelf veel mee is opgeschoten. De distributeur kan naar 180 duizend gulden fluiten. In totaal is de schade bij zes distributeurs enkele miljoenen, terwijl BuyOnline intussen vrolijk is doorgestart. "Daar houd je een behoorlijk vervelende smaak aan over", zegt Wolbrink. "Maar wat doe je eraan? Het enige dat je kunt doen is geen zaken meer doen met dat soort mensen." TechData heeft daarvoor een zwarte lijst. Toch werkt de distributeur voor de nieuwe BuyOnline. "Zo kun je met wat omzet toch iets van je verlies terugpakken", zegt Wolbrink. TechData heeft harde garanties gekregen van de nieuwe eigenaar PersonalWare.

Verliezers

De gewone leveranciers zijn duidelijk verliezers in een faillissement en hebben maar marginaal belang bij een doorstart, zeker wanneer achter die doorstart hetzelfde management zit dat hen eerder zoveel geld heeft gekost. Ook de oorspronkelijke financiers verliezen bij een doorstart. Maar zij wisten waar ze aan begonnen. "Wij zitten in een sector die niet voor niets risicokapitaal heet", zegt Friso Bensdorp, investment manager van Twinning. "

Uiteindelijk zijn volgens Friso Bensdorp bij een faillissement van internetbedrijven alleen maar verliezers, omdat ook de boedel vaak weinig oplevert. De vraag dringt zich op waarom Twinning dan in ze investeert. Bensdorp legt uit dat Twinning investeert in immateriële activa, intellectuele eigendommen en dergelijke. "Bedrijven met voldoende zekerheden gaan wel naar de bank", zegt Bensdorp. Zo werkt risicokapitaal. "Je hoopt op een laag bedrag te investeren en op een hoog bedrag te verkopen."

De oude financiers gaan nooit mee in een doorstart. Dat is een ongeschreven regel. Een andere ongeschreven regel is dat ook het grootste deel van het personeel niet meegaat naar de overkant. Volgens mr. Ronald Beltzer van de Universiteit van Amsterdam wordt een faillissement in meer dan de helft van alle gevallen gebruikt om zonder verplichtingen van personeel af te komen. Beltzer heeft het dan over de doorstarters waar het management blijft zitten terwijl het personeel op straat komt te staan. "In sommige dossiers geven curatoren gewoon keihard aan dat goedkoop van het personeel af komen de enige reden van het faillissement is", zegt de onderzoeker.

Bij internetbedrijven speelt het probleem volgens Ronald Beltzer nog sterker. "Ze zijn jong, snel en niet georganiseerd", zegt hij. "Vaak zijn ze allergisch voor vakbonden. Maar de vakbonden zijn echt niet meer de links-radicale boemannen van weleer. Men heeft eenvoudig niet met een sociaal plan voorzien in deze situatie." Beltzer gelooft niet dat een verder gereguleerde arbeidsmarkt alleen maar drempels voor nieuwe bedrijven opwerpt. "In een ideale werkgeverswereld kun je natuurlijk op dag A iemand aannemen en op dag B weer ontslaan, maar dat is nu eenmaal niet de keuze van de Nederlandse wetgeving."

Niet boos

Marc Le Roy zat in Italië aan de rand van een zwembad toen hij hoorde dat Gamegate uitstel van betaling had aangevraagd. "Toen ik de maandag daarop terugkwam zijn we gelijk met zijn allen ontslagen door de curator", zegt de voormalige Gamegate-verkoper. Boos is hij niet. "Je weet waar je instapt. Je weet dat het een hele onstabiele sector is." Meegaan naar Wildape, dat de boedel van Gamegate overnam, zag Le Roy niet zitten. Zylom, dat door ex-medewerkers van Gamegate is gestart, begrijpt het volgens hem allemaal wat beter, maar ook daar hoefde hij niet zo nodig te werken. "Het mooie sprookje was er voor mij een beetje af." Marc Le Roy werkt nu voor MediaMountain, waar hij advertentieplekken voor ski-oorden verkoopt.

Jonge mensen

Bij incubator Webtower verloren tien mensen hun baan in het faillissement. "Het is niet leuk," zegt Edwin Basten, "maar niet te vergelijken met een drama zoals Fokker, waar mensen tientallen jaren in dienst zijn. Het zijn allemaal jonge mensen en bijna iedereen is weer aan de slag. We hebben allemaal risico genomen." Ook Basten zelf. Vanuit zijn eigen holding Passerel bv had Basten veel geïnvesteerd in Webtower. Dat geld is hij nu ook kwijt. Webtower ging failliet toen de nieuwe financieringsronde van tien tot vijftien miljoen gulden niet rond kwam. Het bedrag dat de schuldeisers er bij in schieten ligt volgens Basten eerder in de tonnen dan miljoenen.

Edwin Basten probeert in een nieuwe vorm door te gaan. Alleen het gebouw blijft 'de Webtower' heten, zodat het bord op het dak kan blijven staan. Voorlopig eisen de naweeën van het faillissement nog tijd van hem op. "Een doorstart is veel duurder dan een nieuw bedrijf beginnen", zegt Basten. "Sowieso krijg je bij een faillissement te maken met allerlei zaken die doorwerken, privé of anders." Persoonlijke aansprakelijkheid bijvoorbeeld. De belastingdienst claimt dat Basten betalingsonmacht te laat heeft gemeld. "Omdat we met meerdere bv's bezig waren is iets niet helemaal goed gegaan", zegt Basten. "Zelfs als je alles netjes volgens de regels doet en je vergeet één briefje te sturen, gaan ze de zaak privé bij je leeghalen."

Liquidatie

"Recessie is altijd goed", provoceert Michel van Bremen, corporate finance adviseur van First Dutch Capital. "De slechte mensen worden eruit gewerkt en er ontstaan weer nieuwe, gezonde, afgeslankte ondernemingen. Natuurlijk. Zo gaat dat." De opkoper van de boedel kan dan als enige winnaar uit een faillissement komen. Ethisch niet fraai misschien, maar wat is het alternatief?

Robert Poorter van BuyOnline is niet ongeschonden uit de doorstart gekomen. "De afgelopen maanden ben ik vijf jaar ouder geworden," zegt Poorter. "Het is hard als je na die maanden knokken moet constateren dat je het niet hebt gered. En wanneer ik nu oude crediteuren van BuyOnline tegenkom doet het me zeer. We realiseren ons de maatschappelijke schade die het faillissement van BuyOnline heeft veroorzaakt, maar uiteindelijk is het om financieel technische redenen niet gelukt. Het businessmodel blijft overeind. Het is niet over, want we zijn weer volop in bedrijf. We leren van wat achter ons ligt en zullen er sterker uit komen."

In Duitsland is het faillissementsrecht gericht op liquidatie. Een doorstart is onmogelijk. "Ook in liquidatiescenarios krijgt de nijvere leverancier in de regel geen rooie cent", zegt Ronald Biemans. En of doorstartende ondernemers werkelijk zoveel profiteren is nog maar de vraag, zoals ook uit de gevallen van Webtower, Gamegate en Information Innovation blijkt.