Digitaal netwerk voor grote vissen in de Waddenzee

Afgelopen week zijn de eerste van de ruim 100 ontvangers geplaatst op boeien van Rijkswaterstaat in de westelijke Waddenzee. Doel is om de gezenderde grote vissen die van de Noordzee, tussen Texel, Vlieland en Terschelling, naar de Waddenzee zwemmen te detecteren en te volgen. Zo komen we meer te weten over hun gedrag, de zwemroutes en de knelpunten in de Waddenzee. Deze kennis helpt om te bepalen welke maatregelen getroffen kunnen worden ter verbetering van de visstand in de Waddenzee.

Innovatief onderzoek grote vis in Waddenzee
Onderzoek uit meerdere jaren toont aan dat er nog maar weinig grote vissen, zoals zeebaars, harder, de ruwe haai en zeeforel in de Waddenzee zwemmen. De meeste soorten zijn er nog wel, maar de dieren zijn kleiner en in aantal minder. Dit is niet alleen een probleem voor de visstand, maar wijst ook op een probleem in het voedselweb.

Onderwaternatuur is lastig te meten, de Waddenzee is troebel en de natuur is onzichtbaar. Door innovatieve technieken te gebruiken zoals de grote vissen te voorzien van een zender en ze te volgen, verwachten onderzoekspartners een beeld te krijgen van wat hun belangrijkste routes zijn, hoe de grote vis zich verspreidt over de Waddenzee en wat de ‘hotspots’ en ‘notspots’ voor vis zijn. Met deze kennis kan de effectiviteit van vispassages, paai- en opgroeigebieden in beeld worden gebracht en kunnen betere maatregelen worden getroffen om de visstand en het voedselweb te herstellen.

Zenders en ontvangers
Dit jaar worden ongeveer 400 vissen voorzien van een zender. De vissen worden door sport- en beroepsvissers gevangen in de zomer (zeebaars, harder, ruwe haai) en in het najaar (zeeforel). De zender is iets kleiner dan een grote paperclip en wordt onder verdoving diervriendelijk in de buikholte van de vis geplaatst.

Boeien worden voorzien van zender
Boeien worden voorzien van zender
Wanneer een gezenderde vis in de buurt van een ontvanger is, wordt het unieke nummer en de tijd opgeslagen in het geheugen van de ontvanger. In de hele maand mei worden er op 100 strategische plekken in de westelijke Waddenzee ontvangers op bestaande boeien van Rijkswaterstaat geplaatst. De ontvangers zijn sterk genoeg om in een range van 0-150 meter de vis te detecteren. De geplaatste zenders kunnen wel 15 maanden signalen blijven zenden. Onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en Wageningen Marine Research lezen de opgeslagen data uit met speciaal ontwikkelde software en analyseren de gegevens.

Als dit detectienetwerk goede resultaten oplevert, dan kunnen er volgend jaar ook andere vissoorten op dezelfde manier gevolgd worden, denk aan beschermde Natura 2000 soorten. Ook bestaat er de mogelijkheid om het detectienetwerk op te nemen in de Basismonitoring Wadden.

Dit is echt een doorbraak. Op zo’n grote schaal een dergelijk onderzoek starten naar grote vis is uniek voor de Waddenzee!
Dr. M. Anouk Goedknegt – Adviseur Mariene Ecologie – Rijkswaterstaat
Vismonitoring tot over de grens
Dit uitgebreide detectienetwerk in de westelijke Waddenzee is het eerste grote netwerk in de Waddenzee. Daarnaast sluit dit netwerk aan op bestaande netwerken in andere grote wateren die aansluiten op de Waddenzee. Meerdere onderzoeksprojecten werken met dezelfde zenders en ontvangers, in het Lauwersmeer, IJsselmeer en Eems-Dollard. Daarnaast zijn er ook netwerken in Duitsland (o.a. in de Eems) en België (Schelde) wat het mogelijk maakt om vissen over landgrenzen heen te volgen.

Waddentools
Het aangelegde monitoringsnetwerk is een deelproject van het vis-onderzoeksproject Waddentools Swimway. Dit is een initiatief van de Waddenvereniging en een samenwerking met Sportvisserij Nederland, Rijkswaterstaat, NIOZ, Wageningen Marine Research en Rijksuniversiteit Groningen. Wetenschappers van Wageningen Marine Research en NIOZ coördineren het onderzoek in samenwerking met Rijkswaterstaat. Het grootste deel van de financiering komt uit het Waddenfonds. Rijkswaterstaat is naast samenwerkingspartner ook co-financier van dit project.

Beheer van de Waddenzee
Sinds 2017 is Rijkswaterstaat natuurbeheerder en eigenaar van de Waddenzee. Samen met andere overheden, gebiedsbeheerders, hulpdiensten en maatschappelijke organisaties, beheert en beschermt Rijkswaterstaat de Waddenzee. De opgeleverde gegevens bieden inzicht in het gedrag en de ontwikkeling van het watersysteem. Die kennis is cruciaal voor het behoud van de Waddenzee voor de toekomst.