Sms- en telefoongebruik als taalleermiddel

Het aanleren en stimuleren van sms- en telefoongebruik kan de geletterdheid verbeteren van een zeer kwetsbare groep mensen die niet of nauwelijks toegang heeft tot onderwijs. Onderzoekster Fie Velghe van Tilburg University heeft met etnografisch veldonderzoek in de Wesbank township van Kaapstad, Zuid-Afrika, het potentieel onderzocht van mobiele telefonie als informele, ‘alternatieve’ leeromgeving voor kansarme oudere vrouwen. Het leren omgaan met het abc-toetsenbord zorgde er bijvoorbeeld voor dat ze via sms meer sociale interactie kregen en door te leren facebooken konden ze zichzelf een nieuwe identiteit aanmeten.

Een schijnbaar kleine stap, het leren omgaan met de functies van een mobieltje, is een immens grote stap voor de vrouwen die centraal staan in het onderzoek ‘This is almost like writing’- Mobile phones, learning and literacy in a South African township. In het post-apartheidstijdperk leiden deze gekleurde vrouwen, die meestal niet of nauwelijks naar school zijn gegaan, een gemarginaliseerd bestaan in de samenleving – ook al zijn ze vaak kostwinner en gezinshoofd. Deze vrouwen geven blijk van een immense energie en creativiteit in het zoeken naar oplossingen voor de armoede, maar blijven botsen op obstakels. Zou het aanleren van skills en functies op mobiele telefoons, van sms-en, facebooken tot het gebruik van de opnamefuncties, deze vrouwen kunnen helpen bij hun empowerment, vroeg promovenda Fie Velghe zich af.

Onder de armere bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika zijn vaste telefoonlijnen, computers en internet niet wijdverspreid. Wel heeft een relatief groot deel van de bevolking mobiele telefoons. Tijdens verschillende veldonderzoeken ter plaatse heeft Velghe onderzocht waarvoor deze vrouwen hun mobiele telefoons reeds gebruikten. Daarnaast organiseerde ze zelf kleine cursussen, waarin zij vrouwen leerde sms-en, informatie opzoeken, e-mailen, nummers opslaan en Facebook en Whatsapp gebruiken. Daarvoor is echter een basale geletterdheid nodig: ze vrouwen moeten leren schrijven en lezen.

De mobiele telefoon blijkt daarvoor als ‘leermiddel’ een goed instrument, waarbij de leermomenten volledig kunnen worden aangepast aan wat de doelgroep echt nodig heeft. De eerste resultaten van dit onderzoek zijn bemoedigend. De vrouwen leren nieuwe vormen van ‘lezen en schrijven’ en waren nadien beter in staat nieuwe sociale netwerken op te bouwen en te onderhouden. Ze konden informatie over werk krijgen en bepaalde administratieve en praktische handelingen doen, zoals het regelen van kerkdiensten of geldzaken.

Velghe’s onderzoek biedt inzichten in het vaak zeer moeizame leerproces bij laaggeletterde mensen en de mogelijkheden en beperkingen van basisgeletterdheid in een hoogtechnologisch tijdperk. Er moet een heel nieuw type van handeling aangeleerd worden die fysiek en cognitief complex is. Daarnaast geeft het zicht op de pedagogische aspecten van informeel leren en op het potentieel van dit type functionele geletterdheid voor mensen met vormen van dyslexie.

Fie Velghe (1984, België) promoveert aan het departement Cultuurstudies van the Tilburg School for Humanities. Ze studeerde Afrikaanse Talen en Culturen en Conflict and Development aan de UGent in België.