[Podcast] Felienne Hermans: “De grootste slachtoffers van de AI-hype zijn onze kinderen”

De komst van kunstmatige intelligentie zet ook het onderwijs op zijn kop. Want, moeten we leerlingen nog wel leren programmeren, of neemt AI die rol straks volledig over? Volgens Felienne Hermans – hoogleraar Computer Science Education aan de VU Amsterdam – ligt het antwoord niet in het loslaten van digitale vaardigheden, maar juist in het herwaarderen van wat leren eigenlijk betekent. “Als kinderen alleen nog maar consumeren wat AI hen aanreikt, dan ontnemen we ze eigenaarschap en creativiteit.”

Hermans is gespecialiseerd in programmeeronderwijs en richt zich op het begrijpelijk en toegankelijk maken van code voor kinderen en niet-programmeurs. Ze schreef meerdere boeken en ontwikkelde Hedy, een open source programmeertaal voor het onderwijs. In de vierde aflevering van de podcast Made in Europe spreekt ze over de rol van AI in de klas en de impact op digitale geletterdheid.

De AI-hype maakt het gesprek ingewikkeld

“AI is inmiddels een containerbegrip,” stelt Hermans. “Van taalmodellen zoals ChatGPT tot röntgenfotoherkenning of spraak-naar-tekst: compleet verschillende technologieën die allemaal onder dezelfde noemer ‘AI’ worden geschaard. Maar om er goed over te kunnen praten, moeten we die definities uit elkaar trekken. Juist de hype maakt het gesprek ingewikkeld.”

Waarom programmeren nog steeds telt

Al twintig jaar pleit Hermans voor meer digitale vaardigheden in het onderwijs. Dat kreeg lang weinig aandacht. Programmeeronderwijs kwam vaak onderaan het lijstje, want ‘kinderen moeten al zoveel’, werd veel gezegd. Tegenwoordig klinkt juist een ander geluid: waarom zou je nog moeten leren programmeren, als AI dat allemaal voor je kan doen?

Volgens Hermans is dat een gevaarlijke misvatting. “AI-oplossingen leveren misschien snel iets op, maar in de kern blijft het consumeren van iets waar je zelf geen effort voor geleverd hebt. Wie echt leert programmeren, ontwikkelt denkvaardigheden, doorzettingsvermogen en eigenaarschap. Dat is fundamenteel anders dan tegen een chatbot zeggen: bouw een appje voor me.” En dat geldt natuurlijk niet alleen voor programmeren, maar voor alle facetten van ons lerende leven.

Frictie als fundament van leren

Een centraal thema in haar betoog is de waarde van frictie. “Leren gaat juist om worstelen, om fouten maken en die overwinnen. Dat geeft zelfvertrouwen.” Als leerlingen opdrachten volledig door AI laten maken, verdwijnt dat leerelement. “Dan word je een consument die denkt dat hij een creator is. Maar echt iets zelf maken – inclusief de mislukkingen die daarbij horen – geeft veel meer zelfvertrouwen en voldoening.”

Is technologie dan echt zo slecht voor onze kinderen? Nee, maar Hermans pleit wel voor bewuste keuzes in het klaslokaal. “Laptops uit de les en huiswerk schrappen. En bewust kiezen wanneer het gebruik van technologie helpend is en waar het leren juist in de weg staat.”

Digitale geletterdheid en soevereiniteit

Net als eerdere gasten in de podcast legt ook Hermans de link naar digitale soevereiniteit. “Als je als burger niet begrijpt hoe digitale systemen werken, dan ben je kwetsbaar – voor phishing, manipulatie of afhankelijkheid van Big Tech. Daarom moet je als burger wel grip krijgen op de digitale wereld. Dat geldt ook voor de jongere generaties.”

Hermans benadrukt dat individuen daarin wel zelf keuzes kunnen maken. Zelf gebruikt ze bijvoorbeeld bewust geen smartphone. “Je kunt als burger je afhankelijkheid van technologie wel verminderen. Dat vraagt soms meer moeite en creativiteit, maar het levert ook eigenwaarde en controle op.”

De rol van de leraar

Waar ligt dan de hoop voor de toekomst? Hermans kijkt niet naar systemen of beleidsdocumenten, maar naar mensen. “Het zijn de individuele docenten die het verschil maken. Leraren die eigenaarschap nemen, goed kijken naar hun leerlingen en durven kiezen voor hun aanpak. Dat vakmanschap zie ik gelukkig nog elke dag. En dat kan geen AI vervangen.”

Luister nu

De vierde aflevering van Made in Europe met Felienne Hermans is nu te beluisteren in je favoriete podcast-app, waaronder Spotify.

Over de auteur: Reinjan Prakke is Podcastmaker bij Airborne Network