TNO Technologie Clusters versnellen innovatie in het mkb

Technologie Clusters, of kort TC’s, zijn een veelgebruikt instrument van TNO. Momenteel lopen er veertig van deze clusters, die elk een half jaar duren. “Het is een projectvorm waarin we kennis overbrengen aan een groep van meestal vijf bedrijven met ongeveer dezelfde vraag”, licht Erik Ham, programmamanager mkb van TNO, toe. TC’s worden in allerlei sectoren toegepast; van chemie, IT en hightech tot de bouw- en zorgsector. “Het is eigenlijk een practicum samen met bedrijven. Vaak kom je tijdens meerdere sessies bij elkaar om kennis te delen. Een klein deel van het project vindt plaats in laboratoria, om bijvoorbeeld aan demonstraties te werken.”

Bestaande kennis, minder risico’s

TC’s gaan altijd uit van bestaande TNO-kennis, die op deze manier een breed publiek weet te bereiken. Ham: “TC’s richten zich op het toepassen van bestaande kennis, niet op het genereren van nieuwe kennis in een onderzoeksproject. De toepassingen zijn daardoor dus al bijna klaar voor de markt, waardoor de risico’s voor bedrijven een stuk kleiner zijn. De ondernemer krijgt hiermee een veel beter gevoel bij de status van de technologie en de aansluiting bij de markt en kan hiermee nieuwe product-marktcombinaties aanboren. We willen technologie graag laten landen. Want je hebt niks aan kennis die op de plank blijft liggen, terwijl we er ondernemers verder mee kunnen helpen.”

Vertrouwen

De TC’s zijn een win-winsituatie voor de bedrijven, de sector en voor TNO, aldus Ham. “Mkb-bedrijven zitten heel dicht op de markt en hebben daar een enorm goed gevoel voor. Voor ons is het interessant om te horen welke vragen er in de markt leven. Als zij iets interessants zien gebeuren dat een succes kan worden, dan gaan ze er ook gelijk voor. Dat is anders bij grote bedrijven, waar je je eerst door bureaucratie moet worstelen met als gevaar dat de marktkans dan al weg is. Het mkb is heel snel. Maar ze moeten er wel vertrouwen in hebben dat de technologie kan werken voor hun marktsegment. Daarom doen we deze technologie clusters, zodat ze op een laagdrempelige manier kunnen kennismaken met nieuwe technologie en deze kunnen toe passen in nieuwe producten of diensten. Na afloop van de TC wordt de kennis gedeeld met minimaal twintig andere mkb-bedrijven, zodat verdere innovatie in de sector wordt gestimuleerd”.

U kunt ook meedoen

Heeft u ook een kennisvraag die voor uw bedrijf en uw branche interessant is? Neem dan contact op met TNO.

Hieronder vindt u twee voorbeelden van TC’s op het gebied van Sustainable Chemical Industry.

TC Van gras tot gas

Biogas wordt vaak geproduceerd op basis van reststromen uit de landbouw of industrie, zoals mest, voedselafval of GFT-afval, maar ook gras kan een interessante grondstof voor biogas zijn. Een groep van natuur- en landgoedbeheerders nam contact op met TNO. Zij ‘produceren’ namelijk veel gras, dat kan dienen als biobrandstof. Daarvoor moet het gras vergist worden met behulp van bacteriën. Gras laat zich echter lastig vergisten; er zitten veel vezels in die de bacteriën niet goed kunnen afbreken. “We gingen op zoek naar een proces waarbij je zoveel mogelijk gas uit gras haalt”, vertelt Matthijs Vonder, Senior Technical Scientist bij TNO. We vonden een partij die in India een rendabele techniek heeft ontwikkeld om resten van koffieboonvruchten en waterhyacinten te vergisten; planten die qua samenstelling lijken op gras omdat ze ook veel vezels hebben. De natuurbeheerders en de gasproducent vormden samen een TC en brachten een bezoek aan de vergister in India. De installatie aldaar werkt met specifieke bacteriën die wel in staat zijn om de vezels af te breken. Hierdoor wordt een groter deel van de biomassa omgezet naar biogas en blijft er minder restmateriaal over. Bovendien is het restwater nog van goede kwaliteit zodat het zonder behandeling terug de natuur in kan. Inmiddels is het TC afgerond. “Het project is goed ontvangen en de resultaten zijn veelbelovend”, aldus Vonder. “Het TC heeft de deelnemers inzicht gegeven in de mogelijkheden van deze techniek. We hebben aannemelijk gemaakt dat je deze techniek ook met gras in Nederland kunt toepassen. Voor hen was het ook een risicoverlaging voor de volgende stap; zij konden eerst afkijken of de techniek wel wat zou opleveren voordat ze er zelf in investeren.” De natuurbeheerder is inmiddels bezig met een vervolgtraject; ze gaan nu daadwerkelijk testen of ze het Nederlandse gras op een efficiënte manier kunnen omzetten in biogas.

TC Natuurlijke kleurstof als nieuwe marktkans

De vraag naar natuurlijke kleurstoffen is de laatste jaren erg groot. In tegenstelling tot chemisch samengestelde kleurstoffen komen deze stoffen direct uit de natuur, en mogelijk ook van reststromen uit de land- en tuinbouw of uit de voedingsindustrie. Met speciale raffinageprocessen worden specifieke kleurbepalende moleculen uit planten gehaald. Die moleculen kunnen dan bijvoorbeeld aan verf of cosmetica worden toegevoegd. “TNO heeft veel ervaring met bioraffinage”, weet Paul Bussmann, teamleider procestechnologie bij TNO. Zo beschikt zij bijvoorbeeld over een pilot plant die moleculen uit grondstoffen kan halen. Deze infrastructuur wordt nu gebruikt om de kleurstof indigo uit planten te halen met behulp van een raffinageproces. In dit TC, dat binnenkort van start gaat, zijn gebruikers van indigo (zoals verf- en cosmeticaproducenten), plantenveredelaars en bloemen- en plantenkwekers verenigd. De gehele keten doet mee; de partijen zijn complementair aan elkaar en dus geen concurrenten. “We smeden deze keten niet zomaar”, aldus Bussmann. “Het is de bedoeling dat ze aan elkaar gaan leveren.” De plantenveredelaar levert bijvoorbeeld pootgoed voor een nieuwe indigoblauwe bloem, de bloemenkweker kweekt dit pootgoed verder op, de verwerker levert de kleurstof aan de verfproducent, die de verf vervolgens weer levert aan een textielproducent. Zodat deze er bijvoorbeeld mooie indigoblauwe kleding van kan maken die op een duurzame wijze is geproduceerd. “Het doel van dit TC is om technologie die klaar staat snel beschikbaar te maken voor het mkb. Met elkaar krijg je snel een beeld van de business die je hiermee kunt genereren.” De komende maanden gaan de deelnemende bedrijven bij toerbeurt bij elkaar op bezoek. De pilot plant is makkelijk verplaatsbaar, dus deze kan ter plekke demonstreren of de kleurstof over de juiste eigenschappen beschikt om een nieuw product van te maken.