Deel dit artikel
-

Minister Zalm bestuurslid van KPN

Op 21 november 2001 verspreidde KPN al om 03.00 uur onverwacht de kwartaalcijfers. Om 7.00 uur werd in Rotterdam Anaïs geboren, om 10.00 uur volgde de KPN-persconferentie in Hilton Amsterdam. De NRC-onthulling van afgelopen week, en de jaarcijfers 2002 van KPN maandag riepen die 21e november terug in de herinnering. Over de Staat der Nederlanden en de Koninklijke PTT Nederland N.V.

Een onthulling in NRC en de jaarcijfers van KPN brachten Peter Olsthoorn ertoe nog eens te wroeten in Tweede Kamerstukken. Hij stelt vast dat het geen kwaad kan als het parlement toch maar eens met een kritisch oog naar KPN gaat kijken.

NRC onthulde dat in oktober en november 2001 de toenmalige minister van Financi�n Gerrit Zalm verregaande hulp aanbood aan KPN-voorzitter Ad Scheepbouwer: eventuele verhoging van het staatsaandeel. Toen ging het nog om een staatsaandeel van 34 procent, maar na de wissel met BellSouth is dat nu 31,4 procent. Zalm wilde na overleg met KPN-baas Ad Scheepbouwer zeker voor het bestaande aandeel meedoen, maar het mocht ook meer zijn. De KPN-baas wist de minister dus te overtuigen dat het wel snor zat met KPN.

Uiteindelijk blijkt het extra aandeel niet nodig te zijn. De Europese Commissie wees de extra staatssteun af. En een complotje met ex-minister Onno Ruding bracht ABN Amro en Deutsche Bank tot een hogere garantie. De pointe van het NRC-stuk: de overheid speelde risicovol met belastinggeld en parlementaire controle was ver te zoeken.

Internet is zo leuk omdat je meer kunt controleren, zoals: Geen voorkennis bij emissie KPN . De staat heeft bijna altijd voorkennis omdat KPN gewichtige besluiten inzake bezit moet voorleggen. De Tweede Kamer hoort dat achteraf, maar niemand let dan nog op. Dat is jammer. Ik heb nog eens zitten wroeten in Tweede Kamerstukken.

De interessante feiten
Om even het tij aan te geven: E-Plus kostte eind 1999 9,1 miljard in contanten plus 6,6 miljard in toenmalige aandelenwaarde, bij de uitoefening 18 maanden later veel minder. Heel Nederland juichte: de KPN-koers steeg die 9de december 12 procent, tot 24 februari in totaal met 80 procent.

KPN moet ruim 11 miljard lenen, daar lag niemand van wakker, want dat geld zou terugkomen met de beoogde beursgang van Mobiel. Maar dan maken de KPN-bestuursleden en commissarissen (inclusief Scheepbouwer) letterlijk een kapitale fout: op 28 april 2000 besluit KPN op het allerlaatste moment om de beursgang van (een minderheid van) KPN Mobiel niet door te laten gaan. De oorzaak: de toen geheime fusiebesprekingen van KPN met het Spaanse Telefonica. KPN mocht die informatie niet aan het prospectus onthouden en besloot te elfder ure om de reeds aangekondigde beursgang stop te zetten. De fusie loopt stuk, de beursgang had door moeten gaan.

Verder lezend in Kamerstukken blijkt dat het leven van KPN voor een deel is gered door I-mode. I-mode? Ja, I-mode! Niet de dienst, waarvan het al dan niet slagen voor KPN veel minder belangrijk is dan je op grond van de pers zou mogen geloven. Nee, de wens van NTT DoCoMo met KPN Europa te veroveren met I-mode. DoCoMo steekt in juli 2000 4 miljard euro in KPN Mobile voor 15 procent van de aandelen. De Japanners schreven recent hun aandeel volledig af, het was achteraf subsidie.

Zalm wikt en beschikt
Minister Zalm is een machtig man bij KPN, en laat dat ook merken. In april 2001 was Zalm bereid om snel uit KPN te stappen mocht dat nodig zijn voor een fusie met Telefonica. Later tegenover de Tweede Kamer: "Ik heb aan de Spaanse collega zelfs mijn bereidheid aangegeven om te zoeken naar een relatief snelle exit, daarbij rekening houdend met marktomstandigheden en onverwachte gebeurtenissen."

Zalm was voorbarig: In 1994 is in de niet openbaar gemaakte afspraak gemaakt dat de Staat tot 2004 haar belang niet beneden de 33,3 procent mag verlagen, zonder de Tweede Kamer om toestemming te vragen.

Belastingvoordeel
Tot zover de aandelenhandel en -wandel van Gerrit Zalm. Maar hij had nog meer in petto om de Duitse pijn van KPN Telecom te verzachten. De Belastingdienst, die ressorteert onder de minister van Financi�n, stond KPN al toe om verliezen van E-Plus in Duitsland af te schrijven van de KPN Mobile winst. Dat is stil gehouden.

En afgelopen maandag werd bekend dat KPN onderhandelt met Zalms ambtenaren over belastingaftrek van Duitse verliezen van KPN als geheel, want Mobiel is (om die reden?) weer terug in de moederschoot. Dat zit wel snor, weten Scheepbouwer cs.: ze boeken voorlopig geen belasting. Immers: KPN schreef in 2002 de op de licentieprijs van E-Plus van 8,4 miljard euro bijna 4 miljard euro af, en op de goodwill nog eens 2,7 miljard. Het belastingvoordeel valt niemand goed op, maar het gaat om een voordeel van een veelvoud van de 1,7 miljard die Zalm in aandelen van KPN stak eind 2001. En het aardige is dat Financi�n dat belastingvoordeel terugkrijgt omdat de koers van haar KPN-aandelen stijgt door dat voordeel.

Il Principe
Is er sprake van laakbaar gedrag? Van Scheepbouwer en zijn financieel brein Maarten Henderson denk ik niet. Bij de beoordeling van ondernemingen heb ik altijd nog veel aan m'n studie van Machiavelli en zijn beruchte Il Principe : tot zekere grenzen heiligt het doel de middelen . Dit KPN-bestuur heeft het in dat licht uitstekend gedaan. Het doel is bereikt, de middelen worden vergeten, de heren geroemd.

En ging minister Zalm zijn boekje te buiten? Wat opportunistisch denkend, vind ik van niet: KPN kon hij niet bankroet laten gaan, en uiteindelijk heeft de staat goed verdiend aan de koersstijgingen sedertdien. Nee, als Zalm dan toch bij het KPN-bestuur aanschuift dan had hij beter in december 1999 en in april zijn stem ook kunnen laten horen: want toen KPN door grootheidswaanzin de belastingbetaler op verliezen jaagde, hoorde je Zalm niet, maar om de brokken te helpen lijmen doet hij graag mee aan het overdreven achterkamertjesgedoe.

Fundamenteel is het wel onjuist. De overheid stoot bedrijven af omdat ze niet kan besturen op een markt. Dan moet je ook correct afstand blijven houden. Overigens is dit een zaak van het parlement, maar die heeft nauwelijks de tijd om stukken goed te lezen laat staan te analyseren.

Een reden te meer voor het parlement om eens naar KPN te kijken is de werkgelegenheid. Brede aandacht kreeg het ontslag van 5.000 werknemers , maar in 2002 gingen er 9.000 banen verloren bij KPN in Nederland, ofschoon deels door verkopen.

Ten derde speelt de vraag voor wie de KPN zijn geld verdient, en of steun van de Nederlandse staat juist is. We lazen al dat Japans geld mede redding bracht bij KPN. Maar de 8,4 miljard euro die in de Duitse staatskas verdween door de UMTS-licentie mogen wij voor een flink deel betalen met de belastingverlichting voor KPN. Burenhulp. Bovendien kan het geen kwaad om even in ogenschouw te nemen dat op de beurs maar 23 procent van de aandelen KPN in Nederlandse handen is, samen met het staatsaandeel 54 procent. De rest is vooral Brits en Amerikaans bezit. Maar, kun je zeggen, zo zit het multinationale bedrijfsleven nu eenmaal in elkaar. Dat mag zo zijn, maar vanwaar dan de bemoeienis van de Nederlandse staat? En dan speelt uiteraard de vraag of de staat KPN als monopolist nog wel onafhankelijk aanpakt. Daar kom ik later op.

Nog even terug naar die 21e november 2002. Ana�s is de nu 1,5 jarige dochter van m'n zusje in Portugal, die in Rotterdam bij me logeerde om te bevallen. En die 21e november bracht een botsing mee over mijn analyse van de KPN-cijfers. Die was lovend over het KPN-bestuur, maar er stonden kritische opmerkingen in over KPN-management. Veel angsthazen, schreef ik, en ze bewezen juist het gelijk van die opmerking met hun verzet. Maar zelfs daarvoor is begrip op te brengen, in het licht van de enorme, doch overdreven spanning die toen kennelijke heerste, zo blijkt met terugwerkende kracht uit het NRC-verhaal. Daarom een fantastisch citaat hieruit: "De angst dat hun bijeenkomst uitlekt zit zo diep, dat zelfs de koffiejuffrouw van het hotel die af en toe een versnapering brengt niet wordt vertrouwd. Elke keer als zij aanklopt, bedekt Hunter snel de paperassen op tafel met de fietstas en steekt hij een zakelijk verhaal af over de gloednieuwe tas."

Dat hebben de mannen zo afgesproken… 'De mannen' van Koninklijke PTT Nederland NV, van de Staat en van de Bank…

Deel dit bericht

2 Reacties

Piet

Beste Peter, je stelt in je stukje dat de overheid 'niet kan besturen op een markt'. Maar tegelijkertijd laat je in getallen zien dat er 9,1 miljard + 6,6 miljard + 8,4 miljard naar Duitsland is gesluisd, dat er geen belastingen meer worden betaalt op buitenlandse winst, dat er 14000 banen verloren zijn en dat er van heel KPN maar slechts 54 procent meer in Nederlandse handen is. Het enige pluspuntje in je verhaal is de Japanse 'subsidie' van 4 miljard. Volgens mij is Nederland (de staat, de belastingbetalers de Nederlandse KPN-aandeelhouders en het Nederlandse bedrijfsleven) er dus enorm op achteruitgegaan door de privatisering van dit overheidsbedrijf, en het als gevolg hiervan naar het buitenland vertrekken van bizarre sommen contanten, aandelen en arbeidsplaatsen. Of zie ik iets over het hoofd?

Pteer Olsthoorn

Je citeert de halve zin. De hele zin luidt: 'De overheid stoot bedrijven af omdat ze niet kan besturen op een markt.' Ook en paar details kloppen niet met wat er staat in het verhaal. Maar in het algemeen op je opmerking het volgende: overheden laten bedrijven los omdat ze menen dat het bedrijf in private handen beter af is, en ook het volk. Ik ben met je eens dat dit twijfelachtig is. Je kunt daar een enorme boom over opzetten, maar feit is dat de afstoting van vaste telecominfrastructuur tot op heden onjuist is gebleken. PTT wist de overheid destijds te overtuigen dat privatisering slechts kansen bood voor het bedrijf inclusief de vaste infrastructuur, en niet enkel als dienstverlener. Na een decennium leidde dit uiteindelijk tot een besluit tot ontbundeling (overname van de aanlsuitlijn door derden), en dat is tot op heden mislukt in heel Europa. Ook het geval UPC is een voorbeeld van onjuist afstoten, nu wil de overheid gaan concurreren met glas. Overigens hebben PTT en kabelaars in het verleden lang om de tafel gezeten om samen glasvezel te gaan leggen, maar dat is mislukt omdat ze zo nodig moesten concurreren.

Plaats een reactie

Uw e-mailadres wordt niet op de site getoond