Netspanning

Electriciteit is een inwisselbaar product en daarmee bij uitstek geschikt voor online verkoop. Met de liberalisering van de energiemarkt komt de online handel pas goed op gang, zo is de verwachting. Hoeveel gaat er via internet verhandeld worden?

De energiemarkt in Europa is door de liberalisering drastisch veranderd. Er is een scheiding aangebracht tussen productie, netwerkbeheer en levering (verkoop). De laatste twee waren tot op heden in handen van de traditionele energiebedrijven. Concurrentie mag op het gebied van productie en verkoop, waarbij nieuwkomers op de energiemarkt zich uiteraard met name richten op verkoop; een energiecentrale bouw je niet zomaar. Een bonte stoet van nieuwe energieverkopers dient zich aan, zoals Duitse postkantoren en Zweedse vakbonden, maar ook energiebedrijven die internet als basis of verlengstuk van de bedrijfsvoering gebruiken, zoals Energiebedrijf.com, Energieconcurrent.nl en Echte-Energie.nl.

Enkele van deze 'internet-energiebedrijven' richten zich met name op consumenten. Voor hen begon op 1 juli een belangrijke testcase met de liberalisering van de markt voor groene energie. Voor gewone stroom ('grijze stroom') gelden andere criteria. De 625 grootste bedrijven in Nederland hebben sinds januari 1999 vrije keuze bij het bepalen van hun energieleverancier, middelgrote bedrijven krijgen dezelfde rechten per 1 januari 2002 en de andere afnemers (waaronder consumenten) moeten nog wachten tot 2004. Een soortgelijke planning ligt er voor het liberaliseren van de gasmarkt.

Grote ondernemingen kopen ondermeer in via marktplaatsen. DSM bijvoorbeeld maakt daarvoor gebruik van de Amsterdam Power Xchange (APX.nl). DSM is zowel inkoper als verkoper van energie op APX.nl, een marktplaats waar verder alleen energiebedrijven actief zijn. Stevin Treurniet, knowledge manager DSM Corporate e-business legt uit: "Wij zijn daar actief omdat we in Geleen een eigen energiecentrale hebben, die is opgezet als een joint venture tussen DSM en energieproducent EPZ."

Wanneer DSM een tekort heeft aan energie koopt het in bij APX.nl, wanneer er een overschot is gaat het over tot verkoop via de marktplaats. Dit in- of verkopen gebeurt dagelijks, de 'basis-aanvoer' voor alle fabrieken – ook buiten Geleen – heeft DSM geregeld door contracten te sluiten met energiebedrijven. Treurniet schetst het voordeel van actief zijn op APX.nl: "Energie kun je niet bewaren, dus alles wat we daar kunnen verkopen is te beschouwen als pure winst. Per jaar levert deze manier van handelen ons miljoenen guldens voordeel op."

Een variant op de marktplaats zijn energieveilingen, die ook meer geschikt zijn voor middelgrote bedrijven. Sinds deze zomer biedt Energie-Keuze.nl de mogelijkheid om energie te kopen via het reverse-auction model. Dit houdt in dat de koper aangeeft hoeveel energie hij nodig heeft en vervolgens mag een aantal geselecteerde energieleveranciers daar op bieden. Oprichter en directeur van Energie-Keuze.nl is Jan Vroomans. Hij vertelt dat er dertig veilingen zijn geweest met een waarde per veiling variërend tussen de twintigduizend en een miljoen gulden. Vijftien energiebedrijven hebben zich aangesloten bij de site om te bieden, ze vertegenwoordigen volgens Vroomans "97 procent van de markt". Vroomans verwacht dat "uiteindelijk tien procent van alle energie die via internet wordt verkocht via veilingen wordt verhandeld". Zijn site berekent een commissie per transactie en geeft tegen betaling energiebedrijven de mogelijkheid zichzelf te presenteren. Vroomans: "Het gaat om feitelijke en objectieve informatie, geen reclame."

Behalve bij energiebedrijven of marktplaatsen kunnen bedrijven voor online inkoop ook terecht bij de 'internet-energiebedrijven' als Sparkenergy.nl of Energiebedrijf.com, dat is opgericht met steun van NeSBIC. Ze worden vaak getypeerd als energiedotcoms, met name door de traditionele energiebedrijven. Enkele van de nieuwkomers wijzen deze typering zelf van de hand, met als argument dat ze niet alleen maar verkopen via internet. Feit is dat ze met hun bedrijfsmodel sterk leunen op internet en zoveel mogelijk van hun bedrijfsvoering online willen afhandelen.

Korting

De 'internet-energiebedrijven' sluiten nu al contracten voor het leveren van energie na 1 januari en werven daarvoor al klanten. Zo zegt Energiebedrijf.com dat het op basis van volume kortingen weet te bedingen bij het inkopen. Dat moet leiden tot gunstiger tarieven voor de bedrijven die na 1 januari klant zijn bij het energiebedrijf. Om aan die klanten te komen geeft Energiebedrijf.com de klanten die zich nu aanmelden een korting op de huidige energierekening. Begin oktober claimde Energiebedrijf.com dat het op die manier al drie procent van de markt voor middelgrote bedrijven in handen had gekregen.

Algemeen directeur Marc van 't Noordende van Essent Energie betitelde de werkwijze van de energiedotcoms als "pure speculatie". In een opinie-artikel in het Financieele Dagblad begin oktober stelde hij dat bedrijven als EnergyXS en Energiebedrijf.com klanten aan zich binden met prijsafspraken zonder rekening te houden met marktontwikkelingen en zonder garanties te kunnen geven voor een verzekerde toevoer. "De electriciteitsprijs waarmee nieuwkomers hun marktaandeel kopen ligt [?] onder de huidige marktprijs, vaak zelfs onder de kostprijs van de producenten", aldus Van 't Noordende, die nog eens benadrukt dat de nieuwkomers niet in staat zijn zelf energie te produceren. Overigens vermeldt hij daarbij niet dat meerdere gevestigde energiebedrijven dit zelf ook niet doen.

"Niet meer dan onzekerheid scheppen, gelijk KPN dit ook deed toen de telecommarkt werd vrijgegeven", zei directeur Kees Donkervoort van Energiebedrijf.com in een reactie. Het tekent volgens hem de slag op de energiemarkt. Donkervoort zegt dat energielevering door zijn bedrijf "is afgedekt" met contracten en dat "Essent zelf ook niet in staat is om genoeg energie voor zijn klanten op te wekken". Donkervoort beschouwt de kritiek als een compliment. "Men wordt zenuwachtig van ons." EnergyXS vond dat Essent hen ten onrechte typeerde als een energiedotcom en dat Essent "onwaarheden verkondigde". Volgens EnergyXS werd de naam van het bedrijf beschadigd door het artikel en het liet weten dat het zou aandringen op een rectificatie van Essent. Zowel EnergyXS als Energiebedrijf.com ontkenden dat ze energie onder de kostprijs zouden verkopen.

Aanleiding voor de discussie tussen Essent en de energiedotcoms was een eerder artikel in het Financieele Dagblad waarin geconcludeerd werd dat de laatste groep inmiddels tien procent van de markt voor middelgrote bedrijven in handen heeft. Dit marktaandeel vertegenwoordigt een waarde van tussen de driehonderd en zeshonderd miljoen gulden. Het aandeel is veroverd ten koste van bedrijven als Essent, aldus het artikel. Een maand later schermen de internet-energiebedrijven echter alweer met andere percentages en marktaandelen. Hoeveel bedrijven de energie via internet inkopen – bij zowel tradtionele energiebedrijven, marktplaatsen als de energiedotcoms – wordt nergens bijgehouden. Ook de belangenvereniging van de energiebranche EnergieNed zegt er geen inzicht in te hebben.

Natte handtekening

De consumentenmarkt laat in grote lijnen dezelfde verdeling zien als die voor bedrijven: er zijn de tradtionele energiebedrijven, de internet-nieuwkomers en er zijn ook plannen voor het oprichten van een veiling (Energieveiling.nl). Energie is een inwisselbaar product, gelijk melk, suiker of telefonie. Men vertrouwt op een een vaste kwaliteit en de mening is dat het weinig uitmaakt of het een product is van merk X of merk Y. Vandaar dat energieverkoop zo geschikt zou zijn voor online verkoop, was het betoog toen de contouren van de liberalisering zichtbaar werden. Dat moet dan met de verkoop van groene energie duidelijk worden.

Hoewel de liberalisering van groene energie succesvol verloopt is er onwennigheid onder consumenten om internet te gebruiken voor het kopen van energie. Van een volledige online afhandeling is bij geen enkel bedrijf sprake, het gaat om online een offerte aanvragen. Een 'natte handtekening' is nog steeds vereist, totdat de rechtsgeldigheid van de digitale handtekening ook deze laatste drempel wegneemt. Andere zaken die online afgehandeld worden zijn ondermeer het aanpassen van adresgegevens en het doorgeven van meterstanden.

Energiebedrijven als Nuon, Remu, Eneco en Essent zeggen dat het aantal aanmeldingen via internet nog bescheiden is. Woordvoerder Huub Tindemans van Essent: "Het ligt tussen de twee en vijf procent, dat geldt ook voor aanmeldingen van zakelijke klanten." Nuon meldt: "Het is marginaal, rond de één procent." Andere energiebedrijven laten zich in soortgelijke bewoordingen uit. Er is nog weinig gedaan om de website onder de aandacht te brengen, zeggen zowel Remu als Essent. De nadruk bij werving ligt op andere middelen, met name direct-mail. Woordvoerder Cor de Ruijter van Eneco: "Direct mail is geschikter om mensen te attenderen. Bovendien moeten we veel uitleggen over groene stroom, dan werkt een folder beter."

Het marktaandeel van de nieuwe energiebedrijven op de markt voor groene energie is nog gering, maar de inzet van internet lijkt zijn vruchten af te werpen. "We hebben inmiddels zevenduizend klanten", zegt algemeen directeur Rob van Rees van Energieconcurrent.nl. De liberalisering van de markt is op dat moment bijna drie maanden actief. Energieconcurrent.nl heeft honderdvijftig tot tweehonderd bezoekers per dag op de site. "Vijftien procent daarvan vraagt informatie en een offerte op en van deze mensen stuurt het gros de aanvraag ingevuld weer terug", zegt Van Rees. Echte-Energie laat rond hetzelfde tijdstip weten dat het vierduizend klanten heeft. "Vijftig procent daarvan hebben we via internet geworven", zegt directeur Freerk Bisschop van Echte-Energie.nl.

Twee drempels

Verkoop van groene energie via internet maakt nu nog maar "een heel klein deel" uit van de totale verkoop, zegt Van Rees. Als hij kijkt naar de eigen klantenkring, waarbij de meeste mensen ouder dan vijftig zijn, verbaast hem dat niet. "De fanatieke internetters zijn vaak nog niet zelfstandig en hebben daarom geen eigen energierekening, of ze zijn drukbezette dertigers die nauwelijks tijd hebben om te zoeken naar een ander energiebedrijf."

"We richten ons niet alleen op internet, daarmee creëer je twee drempels om het vertrouwen van nieuwe klanten te winnen", zegt directeur en mede-oprichter Freerk Bisschop van Echte-Energie.nl. "Mensen nemen niet gemakkelijk een ander energiebedrijf en ze staan nog wantrouwend tegenover het kopen van energie via internet."

Hoewel de online verkoop nog een miniem aandeel heeft binnen de totale omzet aan groene energie, wordt er wel veel verwacht van energieverkoop via internet. Fokker (Remu Ecostroom): "Wanneer de digitale handtekening rechtsgeldig wordt en de markt in 2004 helemaal vrij zal zijn, wordt online verkoop erg belangrijk." De Ruijter (Eneco): "We stimuleren mensen al om meer via de site te regelen. Zo geven we extra airmiles aan mensen die hun meterstanden online doorgeven in plaats van via een antwoordkaart of meteropnemer."

Op de vraag hoeveel energie er uiteindelijk online wordt verkocht aan consumenten, blijven de energieleveranciers het antwoord schuldig. Tindemans van Essent: "Via buitenlandse energiebedrijven die al langer online handelen proberen we inzicht te krijgen in de omvang van de markt." Wanneer de markt geliberaliseerd wordt mogen ook buitenlandse energiebedrijven in Nederland actief worden, en vice versa. Tindemans: "Om die reden geven ze gedetailleerde informatie niet prijs."