Reguleer het internet

Christiaan Alberdingk Thijm

De commercialisering van het internet stuit op fel verzet bij de oorspronkelijke bewoners van Cyberia. Met lede ogen zien zij hoe hun paradijs van vrijheid langzaam wordt opgeslokt door e-judassen en HEAO-jugend, om met Francisco van Jole te spreken. Over één ding lijken kapitalisten en idealisten het echter ééns: de wetgever moet met zijn handen van het internet afblijven. Zelfs de overheid meent dat de industrie haar eigen juridische boontjes moet doppen. Zelfregulering is het toverwoord in Den Haag. Dat is een kortzichtige gedachte. Hieronder volgt een pleidooi voor overheidsingrijpen.

Er bestaat een rotsvast vertrouwen in de maakbaarheid van het internet. De bouwstenen van het net zijn echter niet dezelfde als die van het wereldlijke bestaan. Terwijl onze democratische samenleving zijn fundamenten vindt in wetgeving, is Cyberia opgebouwd uit enen en nullen. De techniek heeft een digitale samenleving gecreëerd die vele malen innovatiever is dan de analoge wereld. Het verwerpen van de bouwstenen van planeet Aarde is dan ook niet verwonderlijk.

Hierbij vergeet men echter iets: techniek reguleert. Als Veronica besluit het Big Brother forum te sluiten vanwege de haar onwelgevallige uitspraken in de praatgroep, reguleert zij de vrijheid van meningsuiting. Deze had ze ook kunnen reguleren door de site te filteren op woorden als 'sex', 'billen' of 'kutkip'. Filtersoftware reguleert de bewegings- en ontvangstvrijheid op het net.

Dat Veronica het doek voor het forum laat vallen, is in dit geval niet zo erg. Er zijn genoeg alternatieve praatgroepen waar de kijkers zich kunnen verbazen over de bewoners van het beroemde huis in Almere. Maar stel je voor dat UPC eigenaar is van Veronica. Als aanbieder van breedband internet bepaalt UPC wat haar abonnees te zien krijgen. UPC heeft het in haar macht de toegang tot alle praatgroepen waar onzedelijk over het populaire televisieprogramma wordt gesproken te blokkeren.

Dat techniek reguleert is geen nieuwe gedachte. George Orwell zag in de technologische vooruitgang het belangrijkste middel waarmee Big Brother de bevolking in de gaten hield. "Met de ontwikkeling van de televisie en de technische vooruitgang, die het mogelijk maakte tegelijkertijd op hetzelfde apparaat te ontvangen en uit te zenden, kwam er een einde aan het privé-leven", schrijft hij in zijn roman 1984. Dit jaar heeft de gemeente Ede haar criminaliteit met veertig procent zien dalen dankzij het toezicht van een aantal camera's.

Techniek is niet onafhankelijk of neutraal. Het bepaalt wat we zien, wie ons ziet, wat we horen, wie ons kan afluisteren, wat we ontvangen en wat we versturen. De keuze voor een bepaalde techniek herbergt dus een aantal normen. De innovatie van het internet komt voort uit zo'n keuze.

Het internet is oorspronkelijk opgebouwd volgens het zogenaamde end-to-end principe. Dit houdt in dat het netwerk zelf dom is; de intelligentie bevindt zich aan de uiteinden van het netwerk. De informatie die over het net werd verstuurd, werd aan het beginpunt verdeeld in kleine IP-pakketten, die vervolgens zelf hun weg over het netwerk naar de eindbestemming vonden.

Dankzij end-to-end kon het netwerk geen onderscheid maken in de verschillende pakketten die het verstuurde. Er was geen controle op de inhoud. Iedereen kon informatie versturen, iedereen kon zeggen wat ie wilde, niemand kon worden afgetapt. Aldus garandeerde het internet in het begin gelijkheid, vrijheid van meningsuiting en privacy. Het vormde tevens de basis voor innovatie.

Tegenwoordig is er van end-to-end weinig meer over. Het netwerk is slim geworden. Het denkt mee over de beste route die informatie moet nemen. Zonder dat de verzender het weet worden IP-pakketten geopend, geïnterpreteerd, veranderd of zelfs vernietigd. Een intelligent netwerk is in staat te controleren en te reguleren. Dat heeft kwalijke gevolgen voor de fundamentele vrijheden en de innovatie die end-to-end garandeerde.

Het is onzinnig te denken dat dit proces omkeerbaar is. Technologische verandering is door geen wet te stuiten. De overheid kan wel proberen ongewenste gevolgen van deze verandering in te perken. Indien de elektronische snelweg particulier eigendom wordt, heeft dat gevolgen voor de vrije mededinging en innovatie. Indien enkelen kunnen bepalen wie toegang tot het net krijgt, heeft dat gevolgen voor gelijkheid. Indien internetverkeer kan worden onderschept, afgetapt en vernietigd, heeft dit gevolgen voor privacy en vrijheid van meningsuiting. Met zelfregulering kan de inrichting van het huis bepaald worden. De fundamenten moeten echter door de overheid geslagen worden.

Christiaan Alberdingk Thijm is internetjurist bij Lawformation