Weglating zoekresultaten Google “een heel kwalijke ontwikkeling”

Zoekmachine Google heeft na klachten van de Scientology-kerk een groot aantal webpagina's verwijderd uit de zoekresultaten op het woord 'scientology'. Ten onrechte verwijderde Google aanvankelijk ook de homepage van de betreffende site uit de zoekresultaten. Deze laatste is inmiddels weer teruggeplaatst. Het gebeuren roept de vraag op in hoeverre een zoekmachine verantwoordelijk kan worden gesteld voor de resultaten die een zoekopdracht genereert. SOLV-advocaat Christiaan Alberdingk Thijm is er duidelijk over: "Dit is een heel kwalijke ontwikkeling."

Scientology vroeg om verwijdering van de betreffende pagina's uit de zoekresultaten met een beroep op de Digital Millennium Copyright Act . Eerder werd op grond van deze wet het Russische bedrijf Elcomsoft aangeklaagd wegens het vermeende omzeilen van copyrightbescherming van Adobe eBooks.

Volgens Google zou het bedrijf aansprakelijk kunnen worden gesteld voor het overtreden van copyright-regels als het de betreffende pagina's niet had verwijderd. Om een procedure daarover te voorkomen ging Google akkoord met de eisen van Scientology, en deed aanvankelijk meer dan gevraagd door ook de homepage van de Scientology-criticus te verwijderen.

Wat zou er gebeurd zijn als het om een Nederlandse zoekmachine was gegaan? Kan Scientology eisen dat onwelgevallige webpagina's uit de zoekresultaten van Nederlandse zoekmachines verwijderd worden?

Christiaan Alberdingk Thijm, advocaat bij SOLV, dat is gespecialiseerd in internet-recht: "Ik wil voorop stellen dat ik de actie van Google een hele kwalijke ontwikkeling vind, en reden om me zorgen te maken over de informatievrijheid. Er is een tendens gaande om niet de dader van een vermeende overtreding aansprakelijk te stellen, maar een derde persoon, bijvoorbeeld een provider, die makkelijker aanspreekbaar is dan de maker van een homepage of website. Want de 'normale' situatie is dat een service-provider de enige is die toegang kan blokkeren. Zie bijvoorbeeld de rechtszaak die Scientology heeft aangespannen tegen Xs4all vanwege een klacht over de content op de homepage van een bepaalde Xs4all-abonnee. (Deze zaak loopt overigens nog steeds, 11 april komt het wederom voor de rechter – BdD.) Een zoekmachine is alleen maar een wegwijzer, die speelt geen rol bij het toegankelijk maken van de informatie – tenzij je een zoekmachine ziet als noodzakelijk voor de ontsluiting. Google redeneert waarschijnlijk: de site kan zonder Google niet gevonden worden, daardoor is Google mede-verantwoordelijk voor de inhoud van die site. Maar dat lijkt mij discutabel, aangezien er wel meer zoekmachines bestaan."

Kan een zoekmachine in Nederland zowiezo verantwoordelijk worden gehouden voor de resultaten die zo'n zoekopdracht oplevert? "Dat zou hooguit kunnen als je die zoekmachine noodzakelijk acht voor de ontsluiting, en dat is, ondanks de grote populariteit van Google nooit het geval", zegt Alberdingk Thijm.

Kan iemand omgekeerd een zoekmachine aanklagen wegens het niet opnemen van bepaalde informatie?
Alberdingk Thijm: "Google noemt op haar site de criteria op grond waarvan zij diensten verlenen. Als gebruiker kun je verwachten dat Google presteert op grond van die gebruikersvoorwaarden. Als bepaalde zoekresultaten daar niet aan voldoen zou je kunnen spreken van een wanprestatie. Dus eigenlijk zou Google het in hun gebruikersvoorwaarden duidelijk moeten maken dat zij bepaalde informatie niet in de zoekresultaten opnemen."

Een zoekmachine zoals Ilse biedt de mogelijkheid om bepaalde zoekresultaten te weren door middel van een optie om alleen te zoeken op 'gezinsvriendelijke sites'. Gaan we toe naar een situatie waarin zoekmachines niet alleen 'gezinsvriendelijk' maar ook politiek correct worden?

Alberdingk Thijm: "Er is al langere tijd druk vanuit Washington om het allemaal netjes te houden op internet, maar als we niet oppassen is het hek van de dam. In het geval van Ilse kun je zeggen dat het om een filter gaat. Zo zijn er ook allerlei gespecialiseerde zoekmachines die alleen zoeken naar bepaalde soorten informatie of alleen bepaalde sites afzoeken. Maar als je niet weet wat er gefilterd wordt kan het al snel een beperking van de informatievrijheid zijn."

Behalve bij Google behaalde Scientology onlangs ook succes na een protest bij UPC-dochter Priority Telecom. Planet Multimedia meldt dat op aandringen van Scientology de hostingprovider Xtended Internet werd afgesloten door Priority Telecom. (Inmiddels is Xtended Internet weer in de lucht via een andere provider).
Of Scientology blij is met het resultaat van hun tegenacties valt overigens te betwijfelen. Als gevolg van hun eisen heeft de site van de criticus meer belangstelling dan ooit tevoren gekregen.