Nieuwe technologie vraagt om nieuwe afspraken tussen samenleving en inlichtingendiensten

Leg vast hoever de inlichtingen- en veiligheidsdiensten mogen gaan bij het gebruiken van nieuwe databronnen en technologie. En zorg dat de grondrechten van burgers niet uit het oog verloren worden. Dat zijn twee aanbevelingen in het rapport Signalen voor de toekomst dat het Rathenau Instituut vandaag uitbrengt.

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst vroeg aan het Rathenau Instituut hoe ze Nederland kunnen blijven beschermen als technologie de samenleving verandert. Wat als we over tien jaar vooral communiceren via platformen van machtige techbedrijven? Of wat als burgers zich afwenden van nieuwe technologie?

In het rapport verkende het Rathenau Instituut verschillende toekomstscenario’s. Het instituut putte daarvoor uit haar kennis op het gebied van wetenschap, technologie, innovatie en samenleving. Ook werden experts uit het veiligheidsdomein geraadpleegd.

De overkoepelende analyse levert zeven aanbevelingen op. Die aanbevelingen zijn te zien als zogeheten no regrets. Het zijn zaken waar de inlichtingen- en veiligheidsdiensten vrijwel zeker mee te maken krijgen ongeacht welk toekomstscenario of welke mix van scenario’s de toekomst brengt.

De eerste twee aanbevelingen zijn gericht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten zelf: vaar niet blind op technical intelligence en stel je personeelsbeleid bij. Drie aanbevelingen daarna zijn bedoeld voor de wetgever: leg grenzen vast voor het gebruik van nieuwe databronnen, verhelder hoe het toezicht geregeld is en spreek af hoe de samenwerking verloopt met andere partijen zoals met de politie. De laatste twee aanbevelingen betreffen een brede maatschappelijke opdracht: stimuleer een debat over nationale veiligheid en zet sterker in op preventie van radicalisering en extremisme.

Eefje Cuppen, directeur van het Rathenau Instituut, hoopt dat het rapport eraan bijdraagt dat de inlichtingen- en veiligheidsdiensten hun taak in de toekomst kunnen blijven uitvoeren. ‘Als ze daarbij de grondrechten niet uit het oog verliezen, kunnen de diensten er, met de politiek én de samenleving voor zorgen dat Nederland een plek is waar iedereen zich veilig en thuis voelt.’

Over het Rathenau Instituut

Het Rathenau Instituut houdt zich al bijna veertig jaar bezig met onderzoek en debat over de impact van wetenschap, technologie en innovatie op de samenleving.