‘VICI’ van 1,5 miljoen voor Peter-Paul Verbeek

Techniekfilosoof prof. Peter-Paul Verbeek van de Universiteit Twente ontvangt een Vici-subsidie van 1,5 miljoen euro van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Hij wil een nieuwe theorie ontwikkelen om de verwevenheid van mens en technologie te begrijpen: ‘technologische mediatie’. “Daarin komen de lijnen uit mijn eerdere onderzoek prachtig samen.”

‘De verwevenheid van mens en techniek recht in de ogen kijken’ en een nieuwe ‘grote theorie’ over techniek ontwikkelen zijn de ambities van Verbeek in dit nieuwe project, waarmee hij ook internationaal de toon wil zetten. In 2003 verwierf hij al een Veni-subsidie voor onderzoek naar de morele lading van technologie, in 2007 volgde een ‘Vidi’ voor de verkenning van de grens tussen mens en techniek. “Deze Vici is echt de kroon op dit eerdere werk”, aldus Verbeek. Ook uit zijn nieuwe project spreekt een open en niet snel oordelende houding ten opzichte van technologie: “Wij staan als mens niet tegenóver technologie, het is juist een kanaal om in de wereld te zijn. Die technologische ‘bemiddeling’ of ‘mediatie’ wil ik onderzoeken.”

Kennis

Verbeek wil dit doen op de drie gebieden die volgens Kant de kern van de filosofie vormen: kennis, moraal en metafysica. Op al deze gebieden speelt technologie een grote rol die nader onderzoek verdient. Onze kennis van het brein wordt bijvoorbeeld bepaald door geavanceerde imaging technieken die bepaalde hersengebieden doen oplichten bij activiteit. Maar wat doen deze beelden echt met de manier waarop we naar ons brein en naar onszelf kijken?

Moraal

De moraal komt in beeld als je met een chip die sperma analyseert om je vruchtbaarheid te checken ook vooraf kunt selecteren of je een meisje of een jongetje krijgt. De vraag is niet alleen of dit wel ethisch is, maar ook hoe onze ethiek zélf gevormd wordt in interactie met deze techniek. Verandert door technologie de manier waarop we tegen mannen en vrouwen aan kijken? Ook onderzoekt Verbeek hoe Google Glass de publieke ruimte beïnvloedt, en de manier waarop we met elkaar omgaan. Hoe kunnen ontwerpers met die invloed rekening houden?

Metafysica

Technologie verandert ook onze meest fundamentele denkkaders: de metafysica. Begrippen als ‘subject’ en ‘object’ moeten opnieuw doordacht, nu mens en techniek zo verweven raken. Bovendien raken we met technologie aan zaken die ons begrip en onze macht overstijgen: religie en transcendentie. Een studie naar voortplantingstechnologie onderzoekt in hoeverre technologie tegenover transcendentie staat, of deze juist bemiddelt. Wordt het noodlot maakbaar, of verandert het vooral van karakter?

Verbeek start het vijfjarige project samen met drie promovendi en twee postdocs.

De Vici-subsidie is de grootste subsidie, voor zeer ervaren onderzoekers, in het ‘Vernieuwingsimpuls’ programma van NWO. In de toekenningsronde van januari 2014 zijn 31 onderzoekers in de prijzen gevallen. Er waren 202 aanvragen ingediend.