Goksites zoeken grenzen op

Goksites blijven taboe in Nederland, maar de wet stopte grote buitenlandse gokbedrijven niet. Hoe lang houden overheid en politiek de spagaat rond online kansspelen vol? Komend jaar lijkt cruciaal te worden.

"Dit richt zich zelfs op kinderen, want die willen toch ook gratis voetbal kijken? Verschrikkelijk, maar wat kan je er tegen doen? Deze sites denken dat ze boven de wet staan", verzucht SP-Kamerlid Arda Gerkens als ze hoort dat de Brits-Maltese goksite Unibet.com iets nieuws heeft bedacht om Nederlanders te lokken voor live sportweddenschappen: gratis streams van  alle voetbalduels uit de Spaanse Primera Division, waar veel bekende Nederlandse voetballers actief zijn. Het gokbedrijf kocht de rechten voor deze internetuitzendingen in Nederland en is daarmee ineens een gratis alternatief voor de betaalzender Sport1. "Kijken is gratis, maar je moet je wel eerst registreren. Meegokken is niet verplicht", reageert de Nederlandse Unibet-woordvoerder.

Unibet streamt naast de Spaanse liga ook wedstrijden uit de Belgische, Braziliaanse en Russische competitie en sommige Europa Cup- en WK-kwalificatieduels. De goksite zoekt opnieuw de grenzen van de Nederlandse wet op. Reclame maken voor kansspelen mag niet, het aanbieden van kansspelen via internet is sowieso verboden. Wedden op sportwedstrijden is voorbehouden aan De Lotto. Tjeerd Veenstra, directeur van De Lotto, is dan ook verbolgen over de jongste actie van Unibet: "Dit mag dus niet." Maar net als Gerkens weet hij dat sites als Unibet lastig zijn te stoppen: "We gaan dit aankaarten bij het ministerie van Justitie."

Groeimarkt

Online gokken is booming business. Een half miljoen Nederlanders waagt wel eens een gokje op een website, bleek in januari 2009 uit een Motivaction-onderzoek in opdracht van Holland Casino. Dat aantal verdubbelde sinds 2002. Goksites gaan ten koste van de legale Nederlandse partijen. De geschatte omzet van goksites in Nederland is volgens Motivaction 475 miljoen euro per jaar. In heel Europa zit de groei er goed in. Adviesbureau Arthur D. Little schat dat de Europese online gokmarkt groeit van de huidige 5 miljard euro naar 8 miljard over drie jaar.

Het lukt vergunninghouders als De Lotto en Holland Casino niet om de onstuimige opmars van buitenlandse internetconcurrenten als Unibet, Bwin, Party Poker, Pokerstars en Betfair tegen te houden. Zij bieden nog altijd hun diensten aan Nederlanders aan, via Nederlandstalige sites met wervende teksten. Ook duiken Nederlandse namen van pokerspelers regelmatig op in de lijstjes met beste deelnemers op pokersites. Kortom: het mag misschien niet volgens de Wet op de kansspelen, maar internet stopt niet bij de Nederlandse grens. Veenstra: "Wij hebben de ene na de andere rechtszaak tegen buitenlandse goksites gewonnen, juridisch krijgen we steeds gelijk. Maar de overheid bepaalt natuurlijk zelf hoe ze de wet wil handhaven."

Europese druk

Daar wringt de schoen. Nederland heeft tot nu toe geen strafrechtelijke actie ondernomen tegen de buitenlandse gokaanbieders, die veroordeeld zijn tot miljoenen euro’s aan dwangsommen aan bijvoorbeeld De Lotto. Strafrechtelijke actie lijkt vrijwel onmogelijk: de bedrijven zijn immers legaal in het andere EU-land waar ze zijn gevestigd, zoals bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk.

De Nederlandse politie arresteerde Unibet-directeur Petter Nylander weliswaar in 2007 op Schiphol, maar dat gebeurde toen op verzoek van de Franse autoriteiten wegens inbreuk op de Franse gokwetgeving. "We spreken over wetten uit 1836 en 1891. We hebben al vaker gezien dat Europese monopolies plaats moesten maken voor vrije concurrentie. Dat geldt voor de luchtvaartindustrie, de omroep en de telecomsector", zei Nylander destijds tegen Emerce.

Inmiddels is Frankrijk druk doende het eigen gokbeleid te versoepelen, zodat wellicht buitenlandse goksites een vergunning kunnen krijgen. Ook andere landen, waaronder België, Denemarken en Zwitserland, zijn daarmee bezig. De Deense overheid staakt het zestigjarige staatsmonopolie op kansspelen onder druk van de Europese Commissie, die eerder stelde dat dit in strijd was met de vrijemarktprincipes binnen de EU.

De goksites voelen zich gesterkt door deze ontwikkelingen en hebben geen zin Nederland links te laten liggen. "Wij bestrijden dat de Nederlandse wet in Europees verband standhoudt. Het beleid is in strijd met het vrije verkeer van diensten binnen de EU. Zolang hierover geen duidelijkheid bestaat, zien wij geen reden Nederlanders de toegang tot onze sites te ontzeggen", zegt de Unibet-woordvoerder.

Hij heeft een punt: de Europese Commissie was begin 2008 in een brief aan het kabinet erg kritisch over het Nederlandse kansspelbeleid, met name rond sportweddenschappen. Goksites met een vergunning in andere EU-lidstaten zouden hun diensten ook in Nederland moeten kunnen aanbieden, vond de Commissie, die ook verwijst naar de vrije dienstverrichting binnen de EU. Beperkingen op dit principe zijn alleen toegelaten als er sprake is van ‘dwingende redenen van algemeen belang’.

Juridische strijd

Maar dat ‘algemeen belang’ kan ook een argument zijn voor het behouden van de status quo. Want precies dit punt werd in september aangehaald in een vonnis van het Europese Hof van Justitie in een zaak tegen de Portugese staat door Bwin.com, dat in 2005 was verboden een samenwerking aan te gaan met de Portugese voetbalbond. De Portugese overheid mag buitenlandse goksites verbieden, besliste het Europese Hof, mits dat beleid is bedoeld voor fraude- en criminaliteitsbestrijding.

Oftewel: het algemene belang. "We zien dit als een grandioze overwinning. Het Hof bevestigt dat landen hun eigen beleid rond kansspelen mogen aanhouden", zegt Veenstra van De Lotto. "Het Hof zegt dat het beperken van het aanbod van kansspelen zich ook uitstrekt tot internet. Dat is nu voor het eerst expliciet gemaakt. Het doet er daarbij niet toe dat een site in een ander land wel een licentie heeft. Het principe van wederzijdse erkenning van vergunningen is hiermee niet meer aan de orde." Een Justitie-woordvoerder noemde het Europese vonnis ook ‘een duidelijke boodschap’ aan banken en creditcardmaatschappijen, waarvan minister Hirsch Ballin wil dat zij rekeningen van bedrijven achter goksites blokkeren.

Ze juichen te vroeg, vindt advocaat Justin Franssen, die in Nederland onder meer goksite Betfair vertegenwoordigt. "Het belang van deze uitspraak voor Nederland moet je niet overdrijven. Er zijn genoeg verschillen. De Nederlandse situatie komt pas aan de orde in de Europese zaken van Ladbrokes en Betfair. Ik verwacht daarin eind 2010 een uitspraak." Een verschil tussen de Portugese zaak en de Nederlandse kwestie is volgens hem dat Bwin in Portugal wel aan actieve marketing heeft gedaan door de voetbalbond te willen sponsoren. "Ladbrokes en Betfair bieden hier hun diensten alleen passief aan. Bovendien had Bwin geen vergunning aangevraagd in Portugal. Betfair heeft dat in Nederland wel gedaan."

Onvoldoende onderbouwd

Betfair wil als het een vergunning krijgt, zich aan dezelfde voorwaarden houden als De Lotto en Holland Casino. "Wij willen hier ook gewoon belasting betalen en afdragen aan goede doelen en kansspelverslaving tegengaan, net als de bestaande vergunninghouders." De goksite trekt het Nederlandse vergunningstelsel in twijfel. Franssen ziet kansen vanwege een eerdere uitspraak over de kansspelvergunningen in Italië, dat buitenlandse partijen die zich aan de regels willen houden, heeft moeten toelaten. "Het is niet duidelijk genoeg op basis waarvan de huidige vergunninghouders hun licentie hebben gekregen. Wij willen aantonen dat dit onvoldoende is onderbouwd."

De kritische opmerkingen van de Europese Commissie zijn volgens hem door Nederland ook nog onvoldoende weerlegd. De bewering van Nederland dat het nodig is consumenten te beschermen en gokverslaving te voorkomen, is volgens de Commissie niet gebaseerd op enig bewijs dat het legale aanbod het criminele aanbod vervangt. Brussel vindt het Nederlandse kansspelbeleid in werkelijkheid ‘expansief’: er wordt volop reclame gemaakt voor Lotto, Staatsloterij en Holland Casino, met gevaar op verslaving tot gevolg. Franssen: "De EU kan Nederland nog steeds voor het Hof slepen in deze inbreukprocedure. Maar dit soort zaken kan ook zomaar tien jaar op de plank blijven liggen."

De Nederlandse politiek zit intussen met de opmars van goksites in zijn maag. Sommige partijen willen hardere middelen om internetgokken in te dammen, maar ze voelen ook de ‘Brusselse druk’. "Het is heel dubbel", zegt SP-Kamerlid Gerkens. "Het beleid van de overheid lijkt er niet genoeg op gericht te voorkomen dat mensen nog een rondje willen inzetten. Je wordt juist doodgegooid met advertenties en commercials voor de Staatsloterij en Holland Casino. Het lijkt nu te veel een geldmachine voor de staatskas, terwijl Europa restrictief beleid voorschrijft. We zitten in een rare spagaat: aan de ene kant houden we buitenlandse partijen tegen, maar wij doen zelf te weinig om de problemen rond gokken aan te pakken. Wij zijn dan ook tegen de mate van reclame maken zoals de vergunninghouders nu doen."

Internetblokkade

De politieke ‘spagaat’ zorgde ervoor dat vorig jaar een wetsvoorstel om Holland Casino een internetcasino te geven, als alternatief voor illegale buitenlandse sites, het niet haalde in de Eerste Kamer. Partijen als de VVD en Groenlinks waren tegen omdat ze dat oneerlijke concurrentie door Nederland vonden, andere partijen waren juist tegen de uitbreiding van het kansspelaanbod dat met de nieuwe legale casinosite zou ontstaan.

De politiek kwam ook met een andere stok om de goksites mee te slaan: banken zouden de Nederlandse rekeningen van gokbedrijven moeten blokkeren. Justitieminister Hirsch Ballin probeerde meermaals de banken zover te krijgen. Vergeefs, want volgens de Nederlandse Vereniging van Banken gaat het voorstel te ver. De rechter moet daar eerst maar eens een uitspraak over doen, vinden de banken. Een procedure start Justitie hierover echter niet. SOLV-advocaat Van Essen geeft het ook weinig kans: "Justitie rekt de wet te ver op. Er staat alleen dat je kansspelen niet mag bevorderen, maar het is erg twijfelachtig of de banken dat hiermee doen."

SP’er Gerkens was een van de Kamerleden die Hirsch Ballin in augustus nog wezen op zijn beloftes de banken te overtuigen: "Hij moet meer doen om de banken zover te krijgen. De banken faciliteren in feite het gokken en dat mag niet. Ik weet niet wat hierover in de wet staat, maar het aanbieden van kansspelen zie ik als een misdrijf en het is verboden daaraan mee te werken." Een alternatieve aanpak is volgens haar wellicht een internetblokkade door providers. Volgens Van Essen strandt dit plan juridisch: "Providers zijn slechts tussenpersonen. Je kunt van goksites niet meer zeggen dat het onmiskenbaar illegaal is en dat moet wel een voorwaarde zijn." In de VS is wel een wet aangenomen die banken verbiedt om betalingen aan goksites te verwerken.

BN’ers en Twitter

Adverteren voor kansspelen mag dan bij wet zijn verboden, het gebeurt bij de vleet. Unibet moest eerder al posters uit bushokjes laten halen. Opvallend is dat deze grote partij helemaal geen Google Ads inzet, noch andere bannernetwerken. "We adverteren niet veel op internet. Wij richten ons vooral op fysieke reclame. We sponsoren bijvoorbeeld teams of houden professionele pokertoernooien", aldus de Unibet-zegsman. Op die manier verschijnen de logo’s van goksites continu in beeld tijdens sportwedstrijden: op de borst van de topsporters zelf.

Goksites zetten inmiddels ook sociale netwerksites als Facebook en Twitter in om klanten te lokken. Unibet twittert bijvoorbeeld over de eigen pokerevenementen (UnibetOpen, 900 followers) en Bwin heeft een Poker Fan Club op Facebook (bijna duizend leden).

Een andere vorm van promotie in deze wereld is het strikken van bekende personen. Bij Unibet schreef voetbaljournalist en schrijver Hugo Borst regelmatig zijn voorspellingen voor de komende speelronden op. In Vlaanderen doet auteur Herman Brusselmans hetzelfde in internetfilmpjes op de site Het11dezintuig.be, een productie van Unibet. Pokersites weten Bekende Nederlanders inmiddels ook te vinden. Pokerstars.com presenteerde in augustus ex-hockeyster Fatima Moreira de Melo als boegbeeld. Zij doet dit najaar mee aan diverse pokertoernooien. De actie van Pokerstars haalde De Telegraaf, een krant waar de pokersite niet in mag adverteren.

Hockeyers blijken sowieso populair bij goksites. De tophockeysters Mijntje Donners en Ageeth Boomgaardt worden genoemd als ‘ambassadrices’ van het op Malta gevestigde Oranje Casino. Oranje Casino is een van de goksites die draait op de systemen van Swissgame, een leverancier van online kansspelen die, net als wel meer gokbedrijven, op Curaçao zit, waar voor e-commercebedrijven lage belastingtarieven gelden. Soms gaat de promotie van goksites op een verdekte manier: Bwin kreeg het voor elkaar dat zijn logo was te zien in de videoclip van Lady Gaga’s single Poker Face.

Goksites sturen ook regelmatig nieuwtjes over Nederlandse prijswinnaars de wereld in. Die berichten wekken ook de interesse van de Belastingdienst. Want hoewel kansspelen aanbieden verboden is, over de behaalde winsten door spelers moet gewoon belasting worden betaald. Volgens de Unibet-woordvoerder meldde een van de Nederlandse pokerwinnaars op de site, een vrouw die meer dan een miljoen had gewonnen, zich eerder dit jaar vrijwillig bij de belastingdienst. "Die wilde het geld maar al te graag innen." Franssen kent ook belastingverhalen rond Nederlandse internetgokkers. "In sommige gevallen probeert de Belastingdienst vijftig procent te heffen door te stellen dat het om professionele spelers gaat. In dat geval moet het hoogste tarief worden betaald."

Cruciaal jaar

Volgend jaar wordt belangrijk voor het internetgokken in Nederland. Niet alleen worden de vonnissen van het Europese Hof over het Nederlandse vergunningenstelsel verwacht, ook gaat een nieuwe commissie in opdracht van het kabinet onderzoeken welke kansspelen via internet kunnen worden aangeboden. De regering stelde in september Geert Jansen, Commissaris van de Koningin in Overijssel, aan als voorzitter van de adviescommissie ‘Kansspelen via internet’. Het advies, dat in maart 2010 uitkomt, kan uiteindelijk leiden tot een nieuw wetsvoorstel.

"Ik verwacht niet dat dit leidt tot openstellen van de Nederlandse online kansspelmarkt voor buitenlandse partijen", zegt advocaat Thomas van Essen van SOLV. "Ik vermoed dat ze proberen opnieuw voor te stellen dat Holland Casino voorzichtig met internetactiviteiten mag starten. Polderen werkt nu eenmaal slecht rond dit onderwerp. Het onderzoek kan ook een manier zijn om de dreiging van een inbreukprocedure vanuit Brussel te rekken."

Maar de nieuwe commissie kan tegelijk ook aanleiding geven tot een nieuwe politieke discussie over kansspelen. Gaat de kluisdeur rond internetgokken in Nederland nu misschien eindelijk op een kier? Franssen verwacht dat er komend jaar iets in gang wordt gezet. "Nederland kan als een van de weinig overgebleven EU-landen zijn hakken in het zand blijven zetten, of een switch maken, zoals nu elders ook gebeurt. De huidige heksenjacht is niet effectief.

De regering zou een stelsel moeten maken, waarbij toetreding van nieuwe partijen gepaard gaat met meer zicht op gokverslaving en criminaliteit. Ook kunnen er genoeg pegels voor de schatkist blijven binnenkomen. De grote buitenlandse gokbedrijven willen hier best de hoge belastingtarieven betalen en aan allerlei eisen en voorwaarden voldoen." Al tien jaar lang houdt de jurist zich nu met internetgokken bezig. "Ik hoop  nog steeds op een realistischer beleid. In andere landen gebeurt dat al, nu hier nog."