Cloud computing is geen luchtkasteel

Cloud computing. Sommige wetenschappers kunnen niet meer zonder, en het brengt kleine ondernemers en multinationals marktkansen waarvan ze tot voor kort enkel konden dromen. Een plotselinge boost in traffic drijft starters immers niet meer naar de rand van het faillissement.

Waarom drie miljoen euro uitgeven aan dure softwarepakketten als je ook drie ton uit kunt geven voor hetzelfde resultaat?” Hans Brouwer van Salesforce.com Benelux maakt met één vraag duidelijk waarom zijn bedrijf in het mondiaal slechtste economische kwartaal sinds tijden 34 procent meer omzet boekt en het boekjaar afsluit met 1 miljard dollar aan opbrengsten. Bedrijven zijn in het huidige economische klimaat huiverig om te investeren in nieuwe hardware en software. Daarom besteden steeds meer bedrijven belangrijke onderdelen van hun bedrijfsprocessen uit aan gespecialiseerde externe partijen. Zoals Salesforce.com. Tien jaar geleden begon het als een specialist in online klantrelatie- en -beheersystemen en tegenwoordig omvatten de diensten nagenoeg alle onderdelen die relevant zijn voor online business.

Investeringen in nieuwe, dure SAP of Siebel systemen of online boekhouding en salarisverwerking worden in het huidige klimaat uitgesteld. De behoefte aan vooruitgang blijft echter bestaan. Brouwer: “Ik merk dat er in deze tijd significant meer vraag is naar ons soort diensten. Sterker nog, in sommige gevallen eísen organisaties in hun aanbestedingen dat de gewenste diensten worden uitbesteed. De afnemer heeft daarmee niet langer de zorg over technisch onderhoud en beheer.”

Het bewijs van Salesforce’s gelijk ligt in de recent gepresenteerde jaarcijfers. Gebruikers betalen namelijk abonnementsgeld om de diensten van Salesforce te gebruiken. Bevalt het systeem niet, dan zeggen ze het abonnement op en gaan ze bijvoorbeeld naar de kleinere branchegenoot NetSuite. De jaarcijfers zijn prachtig: in een periode waarin het omzet- en winstwaarschuwingen regent, boekt het Amerikaanse bedrijf dubbelcijferige groei. De omzet steeg in een jaar met 34 procent, het boekjaar werd afgesloten met meer dan 1 miljard dollar opbrengsten en het klantenbestand groeide met 400.000 tot 1,5 miljoen abonnees.

Onzichtbare revolutie

Salesforce.com is een van de iconen op het gebied van cloud computing. In dit geval een variant die neerkomt op het uitbesteden van it-infrastructuur of -diensten bij een externe partij met de mogelijkheid om spotgoedkoop, acuut en onbeperkt opslag- en rekencapaciteit te kunnen bijkopen. Anders gezegd: op het ene moment heb je een druppel water nodig, op het andere een oceaan. Slechts een handjevol bedrijven in de wereld heeft de kennis en capaciteit om dit soort diensten te leveren.

Achter de coulissen van het world wide web speelde zich afgelopen drie jaar een onzichtbare revolutie af. De Nederlander Werner Vogels, technische baas bij Amazon.com, was internationaal een belangrijke aanjager bij de totstandkoming van – wat nu is gaan heten – cloud computing. Amazon besloot namelijk de broncode van zijn kernsystemen volledig open te stellen voor derde partijen. Iedere kleine digitale ondernemer beschikt daardoor voor een paar dollar per maand over dezelfde it-kracht als deze webgigant. Het begon met opslagruimte (S3) en werd later gevolgd door rekenkracht (EC2) en databases (SimpleDB).

Deze systemen draaien op Linux, OpenSolaris en Windows, gangbare werkomgevingen voor technici. Vogels: “Waarom zou je het geld van je investeerders weggooien door een eigen infrastructuur te bouwen?”

Bij Amazon.com komt de ware aard van cloud computing pas werkelijk naar voren. Waar Salesforce als het ware een pakket van online bedrijfstoepassingen is, daar toont Amazon Web Services zich als een im mense programmeerbare computer.

De Amerikaanse krant New York Times is een gebruiker van S3. De krant huurt er serverruimte voor de opslag van zijn digitale krantenarchieven met de edities tussen 1851 en 1922. Op vergelijkbare wijze hosten advertentiebedrijven er hun commerciële uitingen. Ze hoeven geen eigen apparatuur aan te schaffen, maar kunnen met slechts een paar muisklikken al hun materiaal naar Amazon kopiëren. Zodra er extra capaciteit nodig is, plaatst Amazon automatisch virtuele servers bij. De rekening voor die tijdelijke extra capaciteit komt keurig aan het einde van de maand.

Digitale kraan

Het New Yorkse Animoto gaat een stap verder. Animoto is een bedrijf waarnaar particulieren hun digitale foto’s kunnen opsturen. Daar kiezen ze muziek bij. Animoto maakt vervolgens een animatiefilm waarbij de foto’s elkaar afwisselen op het ritme van de muziek. Tot vorig voorjaar had Animoto circa vijfduizend bezoekers per dag. Dat zijn geen aantallen waar een systeembeheerder nerveus van wordt. Als een donderslag bij heldere hemel kwam daar echter verandering in, toen de nieuwe dienst bekend werd op profielensite Facebook. In drie dagen tijd schreven 250.000 nieuwe gebruikers zich in op Animoto en op piekmomenten werden er 25.000 animatiefilmpjes per uur gemaakt.

Drie jaar geleden had de plotselinge populariteit van Animoto het faillissement van het bedrijf betekend. Immers, óf de site was uit de lucht gegaan óf het bedrijf had voor miljoenen dollars servers moeten kopen. Startende ondernemers hebben echter niet de luxe om in drie dagen miljoenen dollars los te praten bij investeringsmaatschappijen. De onderneming van oud-MTV’ers had echter het geluk – of de wijsheid – dat ze geen cent in technische infrastructuur had geïnvesteerd. De ondernemers hadden de hosting en het zware rekenwerk uitbesteed bij Amazon Web Services. Toen de Facebook-golf kapotsloeg op Animoto.com, werden er automatisch servers bijgeschakeld. De digitale kraan ging als het ware wijd open. In 36 uur gingen ze van 50 naar 3500 servers. Voor een bedrijf als Amazon.com zijn honderdduizend bezoekers op een dag meer of minder een peulenschil. Animoto had daarom nergens last. Het kon zich puur richten op klantenservice en doorontwikkeling van zijn gewilde dienst.

Jonge Helden

Ook voor kleine Nederlandse ondernemingen zijn diensten als Amazon Web Services interessant. Ze kunnen al snel duizenden euro’s per jaar aan besparingen opleveren. Leo van Snippenburg van softwarebedrijf Jonge Helden: “We hebben acht servers bij Amazon.com, S3 en EC2. In plaats van zestot achtduizend euro per jaar aan eigen technische kosten betalen we nu tussen de tien en vijftien euro per maand. De besparingen door uitbesteding zijn dus substantieel.”

Jonge Helden is een softwareontwikkelaar. Het ontwierp onder meer Smic.nl, een online dienst waar bedrijven en verenigingen magazines in A4-formaat naar kunnen opsturen om te laten afdrukken. “Het is bijna onmogelijk om zelf 1 terabyte aan data op te slaan. We hebben nu tussen de 700 en 800 klanten. Naarmate dat er meer worden, zouden we meer servers moeten kopen. Ik heb me georiënteerd bij verscheidene lokale partijen, maar opslag en verwerking is hier te duur.”

Waarom dergelijke diensten in Nederland nog zo weinig gebruikt worden, kan Van Snippenburg niet goed verklaren. “Onbekend maakt onbemind, dat staat vast. Een andere verklaring is dat Nederlanders mogelijk wat conservatief zijn. Het heeft wel iets engs om niet te weten waar je data zich fysiek bevinden en de controle uit handen te geven. Amazon is een grote partij. Die vertrouw ik. Sinds augustus 2008 is Smic welgeteld acht minuten onbereikbaar geweest, waarvan zes minuten door ons eigen toedoen.”

Een ander Nederlands bedrijf dat Amazons diensten inschakelt is GetMarvia.com. Gebruikers van Marvia kunnen online hun eigen communicatiematerialen ontwerpen, zoals visitekaartjes, brochures en advertenties. Directeur Jons Janssen: “We kunnen ongelimiteerd documenten van onze klanten hosten bij S3. Dat kost hooguit enkele tientjes in de maand aan technische kosten.” Marvia heeft naar eigen zeggen tussen de 10 en 25 klanten, die ieder op zich weer groepen van bedrijven of personeelsleden bedienen. Rademakkers en Houthoff Buruma behoren tot de klantenkring. “Behalve dat het een kwaliteitsplatform is, straalt het ook professionaliteit uit. Met het oog op de toekomst is S3 bovendien schaalbaar. Het groeit mee met het gebruik.”

Internetondernemer Robert Gaal is nog stelliger. “Iedere start-up die goed met techniek omgaat, besteedt diensten uit.” Zelf gebruikt hij Amazons EC2 voor de aanbevelingen die Wakoopa doet aan computergebruikers die nieuwe software willen ontdekken.

Veertig miljard objecten

Het zijn niet alleen kleinere bedrijven die de techniek van Amazon inzetten. Ook de wetenschappers van de toonaangevende farmaceut Eli Lilly gebruiken cloud computing. Voorheen duurde het ruim zeven weken om nieuwe servers op te tuigen. Nu drie minuten. Een heel cluster inrichten duurt geen drie maanden meer, maar vijf minuten. De wetenschappers besteden zware rekentaken uit aan de Amazon-rekenmachine, bijvoorbeeld om modellen en scenario’s op te stellen.

Begin dit jaar bevatten de S3-servers veertig miljard objecten. Die zijn in Amazon gestopt door de 490.000 geregistreerde gebruikers van Amazon Web Services. Hoeveel de webwinkel overigens verdient met de openstelling van zijn kernsystemen, blijkt niet uit de kwartaalcijfers. Het staat echter vast dat Amazon de leidende partij is op het gebied van cloud computing.

Sommige marktkenners vrezen echter dat Amazon monopolistengedrag gaat vertonen. Het bedrijf introduceerde begin maart een nieuw prijsplan voor EC2. Bedrijven die zich voor een jaar vastleggen aan Amazon krijgen 33 procent korting op de toch al lage prijzen. Wie zich voor drie jaar aan het bedrijf verbindt, krijgt 50 procent korting.

Investeerder Albert Wenger van Union Square Ventures: “Dit is natuurlijk een steek recht in het hart van de dedicated hosting-industrie. Het roept ook de vraag op naar ‘vendor lock in’: hoe vrij ben je nog om van provider te wisselen?” Zijn collega Fred Wilson voegt toe: “Het is nog niet eens duidelijk of er bedrijven zijn die écht kunnen concurreren met Amazon.”

Partijen die dat in ieder geval proberen zijn Sun, Oracle en hostingbedrijf Rackspace. Azure, de cloudcomputingdienst van Microsoft, moet nog verschijnen. Volgens topman Steve Ballmer wordt cloud computing de logische opvolger van, dan wel aanvulling op, Windows Server, lokaal draaiende software.

Rackspace stapte vorig jaar in cloud computing, met de overname van Slicehost en Jungledisk, alhoewel het bedrijf met zijn servercentra over de hele wereld op zich al een wolk van een wolk heeft. Rackspace had eind 2008 35.000 klanten voor zijn cloud-diensten, oftewel 65 procent van zijn totale klantenbestand. Daar staat tegenover dat die diensten slechts voor 6,2 procent bijdragen aan de omzet. Een cloud-klant leverde in het vierde kwartaal 254 dollar op, een managed-hostingklant 7265 dollar. Daaruit blijkt dat er veel belangstelling is voor de goedkope cloud-diensten, maar dat de echt veeleisende klanten, zoals banken, liever een forse premie betalen voor toegewijde aandacht en eigen servers.

Onbeperkt snuffelen

Ook Google probeert tegengas te geven aan Amazon Web Services, met zijn App Engine. Het nadeel van dat systeem is echter dat ontwikkelaars er enkel terecht kunnen in programmeertaal Python. Linux en Windows zijn niet toegankelijk op het basale niveau. Google concurreert wél op applicatieniveau met cloud computing. Daar is echter niet Amazon de concurrent, maar Salesforce. com. Google Enterprise heeft wereldwijd een miljoen gebruikers. Dagelijks komen er drieduizend nieuwe gebruikers bij van de zakelijke versie van Gmail, Google Docs en Calendar, aldus Erik de Muinck Keizer van Google Enterprise Benelux.

Cloud computing is een veelomvattende term voor een verzameling processen die zich afspelen diep in datacentra, maar net zo goed op het scherm van niettechnische gebruikers. De ene definitie gaat over infrastructuur, de ander over toepassingen. In beide gevallen wint de gebruiker, omdat hij techniek kan inschakelen als ware het het opendraaien van een kraan, en hij betaalt louter naar consumptie.

Salesforce.com lanceert binnenkort een clouddienst die voor ondernemers erg aantrekkelijk kan zijn. Voor duizend dollar per maand kunnen ze namelijk onbeperkt snuffelen en spieden op profielensites als Facebook, zoekmachines en chatdiensten als Twitter. De gedachte daarachter is dat consumenten zich voor adviezen en tips steeds vaker wenden tot vrienden en kennissen en niet per se tot bedrijvensites, -helpdesk of fysieke winkels.

Service Cloud van Salesforce zoekt daarom doorlopend op Google, Facebook, fora en Twitter naar opmerkingen of vragen die consumenten aan elkaar stellen. De serverparken van Salesforce identificeren de vragen, slurpen ze op en geven ze door aan het betreffende bedrijf. Die kan een vraag zelf online beantwoorden, maar ook wachten tot een willekeurig persoon op het web het beste antwoord geeft. Met een muisklik ‘pikt Salesforce’ dat antwoord in en verspreidt het via intranetten en internet onder zijn klanten.