E-business

"E-business is het inzetten van internet- en aanverwante technologieën om in een bedrijf, of in samenwerking met relaties, efficiëntie en effectiviteit te verbeteren" (Ben Tiggelaar)

Perspectieven

Van snelle rijkdom naar werkelijke waarde

De internet-industrie lijkt een beetje op de luchtvaart in haar begindagen. Veel pioniers zijn na een aanvankelijk hoopvolle start inmiddels weer met beide benen terug op aarde. Een enkele ondernemer heeft een fortuin verdiend aan zijn korte hoogvlucht, maar de meeste starters zagen hun papieren rijkdom even snel verdampen als het ontstaan was. In hun kielzog is een heel leger aan werknemers meegezogen dat aanvankelijk uitstekende loopbaanperspectieven had, maar nu amper nog aan de bak komt. Met name de adviseurs, de account-managers en de creatieven van de web-agencies zijn getroffen; voor project-managers en technische experts is elders nog voldoende emplooi.

Kernbegrip

Langzaam integreren in plaats van snel verkopen

Geleidelijkheid is het kernbegrip bij e-business. Uiteraard zijn er voorbeelden van bedrijven die met een radicaal nieuw business-model succesvol zijn, maar zulke ondernemingen zijn uitzonderlijk. In de meeste markten heeft internet slechts het effect dat de interne afstemming in bedrijven verbetert en dat vervolgens de communicatie met toeleveranciers en afnemers gestroomlijnd wordt. Voor een bedrijf van enige omvang is het volstrekt logisch dat eerst de interne voordelen benut worden, dat is het laaghangend fruit.

Ook twee jaar geleden, toen het nog wemelde van de piranha's die bestaande bedrijven met huid en haar wilden verslinden, was na werkplekautomatisering een eigen intranet het belangrijkste IT-investeringsproject in het Nederlandse bedrijfsleven. Nog steeds staat intranet hoog op het verlanglijstje van gevestigde bedrijven.

Intranet

Interne zaken veelal niet beschouwd als e-business

In recent onderzoek van het Platform Topmanagement en IT* noemt elke tweede respondent intranet als een thema dat komend jaar op de project-agenda staat. Twee jaar geleden was dat in hetzelfde platform-onderzoek een procent of tachtig, maar het thema blijft onverminderd hoog scoren. Opvallend is dat veel bedrijven zo'n intranet zelf niet als element in e-business zien. Dat intranet wordt volgens onderzoek onder human resource managers van het NIPO** voor Media Plaza overwegend gebruikt voor het verspreiden van handleidingen, publicaties en rapporten. Een intranet geeft zijn gebruikers doorgaans ook toegang tot telefoonlijsten, afsprakenlijsten en agenda's.
* www.topmanagement.giarte.com/index.html
** www.e-learning.nl/nieuws/nieuwsbericht34.htm

Transacties

Geen e-business zonder e-commerce

Voor echte e-business is meer nodig dan een intranet of website, zo lijken de verantwoordelijken te redeneren. Dan moet er sprake zijn van transacties of andere vormen van collaborative commerce. Ook websites op zich worden namelijk niet als e-business gedefinieerd. Ruim tweevijfde van de bedrijven die deelnamen aan eerdergenoemd platform-onderzoek gaan komend jaar nieuwe websites opzetten, maar een groot deel daarvan zegt desgevraagd niet aan e-business te doen.

Visie

Vijf fasen in zakelijk internetgebruik

Onderzoeksbureau IDC onderscheidt vijf fasen in zakelijk internetgebruik. De eerste fase bestaat uit voorzichtige communicatie, waarbij e-mail en intranet wordt ingezet. De tweede fase is marketing, waarvoor websites en campagnes worden benut. In de volgende fasen opent het bedrijf zijn deuren voor interactie. Klant-toepassingen zijn Customer Relationship Management en online bestellen plus support en betaling. Werknemer-toepassingen zijn sales force automation, online payroll, eHRM en remote access. Partner-toepassingen zijn een extranet, e-procurement en supply chain management. IDC suggereert dat de volgorde klant-personeel-partner de voorkeur heeft, maar in praktijk lijken de meeste bedrijven personeel-partner-klant als invoeringstraject voor e-business te verkiezen, juist omdat de eerste marketing-fase het belang van interne afstemming duidelijk maakt.

Kennismanagement

Eén op de drie bedrijven investeert in kennismanagement

Veel ondernemingen gebruiken internet om te beginnen niet als transactiemedium, maar alleen als informatiekanaal. Kennistransfer wordt door een aantal van deze bedrijven geen e-business genoemd. Het belang van informatie wordt geïllustreerd doordat ruim eenderde van de bedrijven komend jaar in kennismanagement investeert. Dat aantal is iets minder dan twee jaar geleden, maar nog steeds hoger dan typische transactietoepassingen.

E-Procurement

Belofte elektronische verkoop niet waargemaakt

Wat zijn typische transactietoepassingen? Om te beginnen alles wat onder de paraplu's e-commerce en e-procurement past. Elektronische inkoop stond twee jaar geleden nog aan de vooravond van zijn grote doorbraak, maar die belofte is allesbehalve waargemaakt. Komend jaar zal één op de acht deelnemers aan het platform-onderzoek e-procurement beproeven, terwijl slechts één op de twaalf bedrijven aansluiting zoekt bij een marktplaats.

E-commerce

Verwachtingen zijn bescheidener geworden

E-commerce staat nog bij eenvijfde van alle respondenten op de projectagenda, maar de grootste opwinding is over. Vorig jaar verwachtte tweederde van de deelnemers aan hetzelfde onderzoek dat hun omzet door e-commerce zou toenemen. Dat vooruitzicht werd gecombineerd met de verwachting dat de concurrentie zou toenemen. Om te beginnen concurrentie van buitenlandse mededingers, maar ook andere ondernemingen uit dezelfde bedrijfskolom werden gevreesd (desintermediatie) en uiteraard nieuwe internetbedrijven. Ondanks het vooruitzicht op zoveel nieuwe mededingers, vertrouwde tweederde van de respondenten vorig jaar erop dat het prijsniveau in zijn markt niet beïnvloed zou worden.

Dotcom

Helft overgebleven pure players maakt winst

Dat het internet-klimaat het afgelopen jaar behoorlijk veranderd is, wordt ook geïllustreerd door twee Europese dotcom-surveys die Price Waterhouse Coopers in 2000 en 2001 uitvoerde. In het eerste onderzoek rapporteren de grote B-to-C initiatieven vooral verliezen, terwijl de meer gefocuste B-to-B aanbieders een bescheiden winstje meldden. Opvallend aan dit onderzoek: customer care en fulfillment worden door slechts een procent of zes als belangrijk thema aangemerkt. PWC voorspelt dan ook dat tweederde van de B-to-C en de helft van de B-to-B dotcoms snel over de kop zal gaan.

Uit herhalingsonderzoek van PCW afgelopen zomer bleek tot verbazing van de onderzoekers dat ruim tachtig procent van de vorig jaar onderzochte pure players nog steeds bestaat. Ongeveer de helft maakt winst, terwijl een klein kwart rond break-even zweeft. Vooral de kleinere B-to-C ondernemingen zijn uit het rood.

Prioriteiten

Focus verschoven van groei naar kostenbeheersing

Het verschil met 2000 is dat management-vaardigheden een veel hogere prioriteit toegekend wordt. De focus is namelijk verschoven van groei naar kostenbeheersing. Desalniettemin verwachtten de deelnemende dotcommers ook in 2001 weer flink te groeien, variërend van honderd procent in Nederland tot 1745 (!) procent in Engeland. Dat laatste hoge percentage wordt veroorzaakt door grote Britse B-to-B initiatieven. De kleine B-to-C initiatieven zijn veel bescheidener, met een prognose van 64 procent groei. De betrokken ondernemers willen voor geen goud terug naar een 'normaal' bedrijf, signaleert het PWC-onderzoek. Werken voor dotcoms is fun, meent driekwart van de respondenten.
www.pwcglobal.com/ie/eng/about/press-rm%5Cnews-rel/dotcoms01.html

Entrepreneurs

Wie maakt de meeste kans?

Interessant is het antwoord op de vraag welk type ondernemer de beste slaagkans heeft. Accountants maken volgens de bestaande entrepeneurs weinig kans. Technici en verkopers worden ietwat beter beoordeeld, maar de meeste kansen worden toegedicht aan ideeënmensen. Erg veel fiducie in hun vakgenoten hebben de dotcom-ondernemers trouwens niet. Circa de helft meent dat de internet-industrie gedomineerd wordt door opportunisten die snel willen cashen.

Realisme

Verwachtingen waren overdreven

Ook de gevestigde grote bedrijven die deelnemen aan het jaarlijkse onderzoek van het Platform Topmanagement en IT bleken dit najaar weer met beide benen terug op aarde beland te zijn. De vrees voor nieuwe concurrentie was overdreven, meent tweederde van de respondenten. De voorspelde omzetgroei was overspannen, bevestigt zestig procent. De verwachte kostenbesparingen waren overtrokken, geeft eenzelfde zestig procent schoorvoetend toe. Het percentage dat blijft geloven in deze zegeningen van internet is verschrompeld tot een procent of tien.

Burnout

Afnemend geloof in mogelijkheden internet

Het afnemend geloof in de commerciële mogelijkheden van internet is voor sommige bedrijven aanleiding om het gebruik van internet tot een minimum te beperken. Dertig procent van de deelnemers aan het platform-onderzoek doet gewoon niet meer aan e-business. Tien procent zegt zelfs met genoegen zijn IT-budget komend jaar te verlagen, overwegend niet langer in websites te investeren en geen consultants meer in te schakelen. Hier lijkt sprake van een e-business burnout.

Tegenover de critici staat echter nog steeds een grote groep bedrijven die wel degelijk invloed aan internet toedicht en in nieuwe toepassingen investeert. Vooral de mogelijkheden van kennistransfer kunnen beter benut worden, meent bijna de helft, terwijl ook het potentieel tot naadloze samenwerking van een derde nog een goede kans krijgt.

Personeelswerk

Arbeidsmarkt doet het goed als toepassing e-business

Een toepassingsgebied dat geleidelijk meer belangstelling krijgt, is elektronisch personeelswerk. Tweevijfde van de deelnemers aan het Media Plaza NIPO-onderzoek onder personeelschefs zegt aan e-recruitment te doen, en eenzelfde percentage verwacht dat alsnog te gaan doen. Eenvijfde van alle respondenten van het platform-onderzoek meldt komend jaar aan eHRM te gaan doen. Vooral de grotere organisaties tonen interesse in electronic human resource management. Dat kon weleens een hype worden die gaat doordruppelen naar het midden- en kleinbedrijf, samen met employee portals, e-learning en arbeidsvoorwaarden-zelfbediening.

Samenwerken

Het ideaal van collaborative enterprise

Het wordt spannend om te zien of kennistransfer en self-service processen het ideaal van de collaborative enterprise dichterbij doen komen. Het idee is dat ondernemingen niet zozeer moeten focussen op onderlinge transacties maar op onderlinge kennistransfer, met name tussen verwante functies. Zo ontstaat functionele kruisbestuiving op deelgebieden. Relevante buzzwords zijn ondermeer collaborative design, collaborative commerce en collaborative planning, forecasting and replenishment oftewel CPFR. Er is veel aandacht voor collaborative applications, maar of ze ook op serieuze schaal beproefd worden moet de komende tijd blijken.

Voorlopers

Helft MKB ziet geen voordelen e-business

De gerichtheid op processen in plaats van transacties, wordt bevestigd door het Fastrackers-survey* dat afgelopen zomer door Cisco is uitgevoerd. Voorlopers in het MKB houden zich minder met verkoop en inkoop bezig, en meer met het stroomlijnen van hun bedrijfsvoering. Naast voorlopers onderscheidt Cisco ook enthousiasten en gevoeligen. De laatste groep heeft zijn investeringen in internet-technologie dit jaar gehalveerd, de eerste groep heeft zijn bestedingen verzesvoudigd. Dat moet ook wel, want de enthousiasten hebben een behoorlijke achterstand in te halen. Gemiddeld is daar één internetaansluiting per tien werknemers, terwijl bij de voorlopers één op de drie medewerkers toegang tot het web heeft. De gevoeligen hebben in een eerder stadium al geïnvesteerd, maar zijn teleurgesteld in de opbrengst. De vierde en grootste groep in het Cisco-onderzoek zijn de achterblijvers, die nog overtuigd moeten worden van de voordelen van internet en e-business.

* www.emerce.nl/archives/ nieuws/Marktcijfers/12774.html

Incubators

Evenveel meevallende als tegenvallende resultaten

Interessant is hoe gevestigde grote bedrijven anno 2001 denken over hun betrokkenheid bij startups. Menig groot bedrijf heeft in de achterliggende periode zelf een incubator of een investeringsfonds voor kansrijke internet-initiatieven opgezet, bevestigt dertig procent van de deelnemers aan het onderzoek van het Platform Topmanagement en IT. Het aantal betrokkenen dat tevreden is met de resultaten is even groot als het aantal dat tegenvallende resultaten meldt. De helft van deze investeerders zet zijn beleid ten aanzien van nieuwe internet-initiatieven niet voort, een vijfde deel (oftewel zes procent van de gehele steekproef) blijft wel bij startups en nieuwe ondernemingen betrokken.

Investeringen

Grotere bedrijven zijn hypes beu

Onderwerpen als mobile data en wireless applications leven amper bij de deelnemers aan het platform-onderzoek. De grotere bedrijven zijn het schijnbaar beu om door de industrie en consultants van hype naar hype gesleept te worden. Er is de afgelopen jaren genoeg geïnvesteerd in internet-experimenten die niet het gewenste resultaat opleverden, dus nu zijn de meeste bedrijven een beetje metaal-moe. Op IT wordt weliswaar niet bespaard, maar investeringen in werkelijk nieuwe technologie worden met argusogen bekeken. Ook application service providers worden door weinig bedrijven serieus genomen.

De voorzichtige houding met betrekking tot verdere vernieuwing komt ook naar voren in het eEurope-onderzoek van Accenture. Hoewel veel Nederlandse directies zichzelf omschrijven als voorlopend in e-commerce, scoort het Nederlandse bedrijfsleven laag in vergelijking met Europese collega's qua investeringen in m-commerce. Wireless wordt wel een goeie toekomst toegedicht, maar onmiddelijk investeren achten de deelnemende bedrijven niet zo nodig.

Inzicht

Bedrijven implementeren e-business op eigen snelheid

Het eEurope-onderzoek bevestigt dat de investeringen verschuiven van customer-facing websites naar web-enabled bedrijfsprocessen. Het tempo dat voorheen gedreven werd door de hype rond pure players is nu een tandje lager gezet omdat de dotcoms niet aan de door de beurs overdreven verwachtingen voldeden. Nu de hete adem van de startup challengers niet meer gevoeld word, kunnen bedrijven op eigen snelheid en eigen inzicht de werkelijke voordelen van e-business in praktijk brengen. Revolutionair nieuwe business-modellen zijn uit de mode.

Vakpers

Journalisten onderschatten aantal succesvolle toepassingen

Verantwoordelijk voor wat in en uit de management-mode is, zijn niet alleen de ICT-bedrijven en consultants, maar zeker ook de vakpers die trends oppikt en vervolgens weer dumpt. Accenture vergeleek daarom de inzichten van de vakpers met de meningen van top-executives. Journalisten hebben een goed beeld van het aantal bedrijven dat e-commerce, e-procurement en m-commerce beproeft, maar ze onderschatten het aantal succesvolle toepassingen. Tegelijkertijd overschat de vakpers de besparingen op e-business. De media menen dat een kwart van de grote bedrijven snijdt in zijn internet-investeringen, terwijl dat volgens het eEurope-onderzoek slechts vier procent is. Het beeld dat de topbazen van Europa schetsen van hun e-business vorderingen is veel gunstiger dan het imago bij de vakpers. Maar die hoort ook kritisch te zijn.

Conclusie

Internet vooral benut als informatiemedium in plaats van transactiekanaal

De conclusie aan het einde van 2001 lijkt duidelijk. E-business leeft nog volop, maar de oriëntatie van het gevestigde bedrijfsleven is verschoven van radicale verandering door middel van nieuwe toepassingen naar geleidelijke verbetering van bestaande bedrijfsprocessen. Internet wordt vooral benut als informatiemedium, en veel minder als transactiekanaal. Er zijn gewoon te weinig overtuigend beschreven voorbeelden van bedrijven die werkelijk kosten besparen of geld verdienen door de inzet van internet. Het potentieel van internet wordt vooral gezocht in kennistransfer en employee convenience.