Zwolle aast op koppositie e-commerce

De regio Zwolle heeft grote plannen. En wil met wehkamp als magneet in 2020 dé e-commerceregio van Nederland worden. Mede door een branchespecifiek onderwijsaanbod en vernieuwende samenwerkingsverbanden.

 Zwolle. De stad die je passeert als je vanuit het westen naar Groningen of Leeuwarden moet, maar waar je zelden uitstapt. Ondanks de karakteristieke middeleeuwse binnenstad en Onze-Lieve-Vrouwetoren staat de stad niet bijster hoog op de ranglijst van toeristische trekpleisters. En ook de aanwezigheid van tal van hogescholen kan niet zorgen voor de uitstraling van een levendige studentenstad als Groningen.

En toch boomt Zwolle als nooit tevoren, iets wat je al kunt zien als je de trotse Hanzestad binnenrijdt. In de jaarlijkse ranglijst van de vijftig sterkste gemeenten van het tijdschrift Elsevier staat Zwolle net als vorig jaar op de vierde plek. Alleen Haarlemmermeer, Eindhoven en Amsterdam doen het economisch nog beter.

Het gaat echter niet alleen om de stad zelf, ook al is dat het kloppend hart. Een jaar of wat geleden besloten twintig gemeenten, verdeeld over vier provincies, tot een bestuurlijke samenwerking. Daar horen ook steden als Emmeloord, Dronten en Meppel bij. De regio benadrukt daarbij maar wat graag de nuchtere handelsmentaliteit ‘die zich niet zo snel voor laat staan op haar economische succes’.

De stad van de Blauwvingers legde zelf al vroeg de fundamenten voor elektronische handel. Die geschiedenis begon in 1975 met de verhuizing van wehkamp van Slagharen naar Zwolle. Het bedrijf was toen nog een postorderbedrijf met een omzet van een kwart miljard gulden. In zijn toespraak ter gelegenheid van de officiële opening van het nieuwe hoofdkantoor vertelde de toenmalige directeur Fluitsma dat het thuiswinkelen (met folder) steeds populairder werd.

Twintig jaar later was wehkamp het eerste Nederlandse bedrijf met een eigen webwinkel. Halverwege 1999 was daar al het complete assortiment te vinden. Aan de rand van Zwolle staat het grootste geautomatiseerde e-commercedistributiecentrum ter wereld. Kosten: honderd miljoen euro.

Investering
Het voormalig postorderbedrijf is inmiddels met zo’n negenhonderd werknemers veruit de grootste e-commercewerkgever van de regio. En daarmee een van de grootste deelnemers aan het Topcentrum e-commerce, een nieuw samenwerkingsverband tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden.

Het initiatief hiervoor kwam van directeur Johan Keurentjes van De Nieuwe Zaak, een bureau met ‘100 procent focus’ op e-commerce en omnichannel. Ooit begonnen in het hart van het Zwolse centrum met klanten als ECI, Free Record Shop, Sanoma en Unigarant. Inmiddels verder buitenaf verhuisd en negentig fte sterk.

Het tekort aan geschoold personeel werd bij De Nieuwe Zaak zo nijpend dat de opleiding tot Digital Marketing Professional in samenwerking met Hogeschool Windesheim werd opgezet. Die onderwijsinstelling is een van de eerste scholen in Nederland die – samen met branchevereniging Thuiswinkel.org – onderwijs biedt op het gebied van e-commerce. Volgens Keurentjes is dat echter niet voldoende: “Wij zouden die opleiding eigenlijk niet zelf moeten verzorgen, maar we kunnen moeilijk anders. De vraag overstijgt het aanbod.”

Kennispoort Regio Zwolle, een al vele jaren bestaand kennisnetwerk op het gebied van innovatie, was daarop bereid om het samenwerkingsverband met regionale onderwijsinstellingen op te zetten en verder vorm te geven. Bedrijven als IQ Media, Yourhosting, The Post, MadebyMouses en Van Beek Lederwaren willen met de aangesloten onderwijsinstellingen Deltion College, Landstede, Cibap, Friese Poort en Windesheim de komende jaren nieuwe opleidingen ontwikkelen. Evenals masterclasses, bedrijfsbezoeken, hackathons, gastcolleges en studentprojecten.

Het ministerie van OC&W heeft een substantieel deel van de totale investering beschikbaar gesteld voor de uitvoering van dit project. De eerste aanvraag in juni 2016 bij het Regionaal investeringsfonds mbo werd nog afgewezen op uitvoerbaarheid en haalbaarheid en begroting. Een tweede poging begin dit jaar werd wel gehonoreerd. De subsidie van ruim zeven ton bestrijkt een periode van vier jaar.

5300 webshops
Vooralsnog onderscheidt het Topcentrum e-commerce drie pijlers. Ten eerste het ontwikkelen van vijftien nieuwe, aantrekkelijke onderwijsmodules om minimaal honderdvijftig studenten relevant op te leiden voor de sector. Met als het even kan een brede blik op het gehele e-commerceveld.

Ten tweede het commercieel aanbieden van deze onderwijsmodules aan minimaal honderdtwintig bestaande werknemers van e-commercebedrijven uit de regio en daarbuiten onder de noemer een leven lang leren.

En tot slot het versterken van de gemeenschap van bedrijven en onderwijsinstellingen gericht op kennisontwikkeling, -deling en -borging. Wat gebeurt door middel van stages, projecten met studententeams, werkbezoeken, workshops en events.

Afgezien van wehkamp is Zwolle misschien niet de eerste regio waar je aan denkt bij e-commerce. De meeste webshops zitten volgens cijfers van ING nog altijd in Noord- en Zuid-Holland, gevolgd door Noord-Brabant, Gelderland en Utrecht. Grote e-commercepartijen als bol.com en Coolblue zitten er ook niet, net zo min als veel andere snelgroeiende spelers.

In de vier provincies waar de regio Zwolle deel van uitmaakt (Overijssel, Gelderland, Drenthe en Flevoland) zijn overigens nog altijd zo’n 5300 webshops gevestigd. En aangezien de gemiddelde webshop 4,5 werknemers heeft, zorgt e-commerce dus voor veel werkgelegenheid in de regio. Het vorig jaar opgerichte Topcentrum e-commerce is mede hierdoor een sterk gemêleerd gezelschap, erkent Erik Brunekreef van Kennispoort Regio Zwolle. “We hebben ook toeleveranciers en ondersteunende bedrijven. Maar vergis je niet: webwinkels als CameraNu en Travelbags zijn misschien niet zo bekend als wehkamp, ze draaien wel grote omzetten. En een Malanico Petfood & Supplies blinkt uit als grootste onafhankelijke distributeur in e-commerce van diervoeding en benodigdheden voor huisdieren in Nederland en België.”

Voedingsbodem
Om de ambities waar te maken, moet er echter nog veel gebeuren. Op dit moment draait alles namelijk nog om menselijk kapitaal, benadrukt hrm-directeur Miranda Berkhof van wehkamp. “Als we de juiste mensen kunnen leveren, wordt het voor bedrijven extra aantrekkelijk om zich hier te vestigen. Juist omdat de war for talent hier minder groot is dan in het westen. Desondanks moet talentvorming nu wel de prioriteit krijgen.”

Inmiddels zijn de mbo-scholen (Deltion College, Landstede, Cibap en Friese Poort) al concreet aan de slag gegaan met e-commerceopleidingen. De scholen willen vooral studenten afleveren met een met een zogeheten ‘T’-profiel, oftewel specialisten met bredere kennis van de keten.

Hostingbedrijf Yourhosting, ook sponsor van PEC Zwolle, heeft juist behoefte aan meer universitair geschoold IT-personeel. Directeur Bart Carlier zou het daarom toejuichen wanneer er een IT-University naar Zwolle kwam. “In deze regio liggen de lonen iets lager dan in de rest van het land, en daar trekt het meeste talent naartoe. Maar wij hebben die mensen heel hard nodig. We zullen dus zelf voor aanvoer moeten zorgen.”

Ook zou hij graag een pool van (programmeer)talent zien dat flexibel kan worden ingezet. “Tegenwoordig blijven mensen vaak niet lang voor een bedrijf werken. We kunnen ze echter wel binnen de regio houden. Samenwerking tussen onderwijsinstellingen en bedrijven is daarbij essentieel. Als we dat kunnen versterken, is er een voedingsbodem van waaruit we nog veel meer initiatieven kunnen ondernemen.”

Andere ambities kunnen dan op langere termijn worden gerealiseerd. Een echte start-uphub zoals Rotterdam en Amsterdam ontbreekt bijvoorbeeld nog in Zwolle. Er zijn ook nog geen plannen voor een wehkamp-incubator en het moderne distributiecentrum van de retailer zal voorlopig niet voor derden worden opengesteld. Wel is vorig jaar het platform Startup Regio Zwolle opgezet door regionale bedrijven als SuperBuddy, Jobsome, TradeCast, Movin en GreenBricks, maar dat is nog niet echt naar buiten getreden. Logistiek is er al wel sterk vertegenwoordigd. TNT Post, Albert Heijn, GLS en DHL hebben distributiecentra in de regio.

Daarnaast heeft de stad Zwolle in toenemende mate een zuigkracht op (internet)bedrijven. Mediabedrijf MixCom, dat zich richt op web- en app-ontwikkeling, ging in 2014 al met 52 medewerkers van Lelystad naar Zwolle. Hardwaredistributeur Selcom maakte eenzelfde stap vanuit Nieuwleusen. En Vergelijk.nl heeft eerder dit jaar een verhuizing naar de stad aangekondigd.

Concurrentie
Move4Mobile en full service internetbureau Webstores op hun beurt, hebben een gezamenlijke vestiging direct aan de stadsgracht. De insteek: vanuit de regio kun je de arbeidsmarkt beter bedienen en meer talent aantrekken. Een opmerkelijk initiatief, zo moet ook eigenaar Erik Otten van Webstores toegeven. “Ons hoofdkantoor zit in Hardenberg. Het is problematisch om talent van hogescholen daar naartoe te trekken. Daarom hebben we de krachten gebundeld met Move4Mobile, die we goed kennen. We zien Zwolle als de poort naar Nederland.”

CEO Robert Kosse van Move4Mobile is het nieuwe kantoor al zo goed bevallen dat hij zijn bedrijf in Gramsbergen volledig naar de stad wil overhevelen.

Ook het snelgroeiende videoplatform TradeCast is niet van plan om zijn thuisplaats snel te verlaten, ondanks wereldwijde ambities, zoals een nieuw kantoor in Silicon Valley. CEO Yillmaz Schoen: “Werknemers zijn hier over het algemeen trouwer.  Maar we moeten de regio wel duidelijker op de kaart zetten. Ook wat betreft start-ups gaan we de komende tijd flink wat stappen nemen.”

Zwolle kan overigens wel enige concurrentie uit de regio verwachten. MKB Deventer wil van deze andere Hanzestad, op nog geen dertig kilometer afstand van Zwolle, eveneens dé e-commercestad van het oosten maken. Google prees Deventer in 2014 al eens op basis van het aantal geregistreerde URL’s, het aantal transacties op internet en het aantal geregistreerde websites.

In een recente publicatie worden niet minder dan 46 lokale ‘smaakmakers’ op het gebied van e-commerce genoemd, waaronder Drukwerkdeal, Sportdirect.com en Sweet & Candy. Daarbij had ook Gelderland enkele jaren terug nog ambities als e-commerceprovincie, waarbij men trots verwees naar fietswebwinkel Futurumshop in Apeldoorn en Kleertjes.com, de miljoenen omzettende kledingwebwinkel uit Doetinchem.

Nu zal Zwolle niet meteen een mainport worden, zoals de techregio Eindhoven, erkennen de initiatiefnemers van Topcentrum e-commerce. “Eindhoven heeft daar zeker 25 jaar over gedaan”, zegt directeur Marius Woldberg van Kennispoort Zwolle. Maar de samenwerking is in elk geval in beweging gezet. E-commerce staat met grote letters op de agenda van de Economic Board regio Zwolle.

* Dit artikel verscheen eerder in het septembernummer van Emerce magazine (#160)