Arbeidsomstandigheden van platformwerkers in België blijven ondermaats

Tewerkstelling via digitale platformen, zoals Uber (Eats) en Deliveroo, gaat gepaard met ondermaatse arbeidsomstandigheden en –voorwaarden. Met uitzondering van Takeaway.com voldoen veel platformen in België niet aan de basisprincipes van eerlijk werk. Dat blijkt uit nieuwe onderzoeksresultaten van sociologen aan KU Leuven.

Sociologen van KU Leuven onderzochten, in samenwerking met de universiteit van Oxford, de arbeidsomstandigheden van tewerkstelling via zes digitale platformen. De evaluatie gebeurt op basis van vijf principes van eerlijk werk: eerlijk loon, eerlijke voorwaarden, eerlijke contracten, eerlijk bestuur en eerlijke vertegenwoordiging. Voor elk principe brengen de onderzoekers een score van nul tot twee punten uit, wat een totaalscore op tien punten oplevert.

“De hoge score van Takeaway.com toont aan dat platformen ook eerlijk werk kunnen faciliteren. Al blijkt dat eerder de uitzondering te zijn dan de regel”, reageert Valeria Pulignano, professor sociologie aan KU Leuven. “Over het algemeen zien we, net als in 2022, ondermaatste arbeidsvoorwaarden in tewerkstelling via digitale platformen. Als het gaat om verloning, duidelijke contracten, transparante communicatie of vertegenwoordiging schieten de meesten platformen te kort.”

Abou* werkt zelfstandig als chauffeur voor Uber. Hij geeft aan dat zijn inkomsten heel wisselvallig zijn en dat hij ontevreden is over de verschillende onkosten. Naast de servicevergoeding aan Uber en btw moet hij burgerlijke aansprakelijkheid en een ongevallenverzekering bekostigen, alsook de kosten voor brandstof en carwash. Uber daarentegen “voorziet niets anders dan de app”, klaagt hij aan.

Door de toenemende zorgnood in de samenleving breiden de platformen uit die ondersteuning bieden in het huishouden en persoonlijke zorg. “Zorgplatformen, zoals Ring Twice en Helpper, spelen in op de vraag naar flexibele, betaalbare ondersteuning aan huis de klok rond”, zegt postdoctoraal onderzoeker Claudia Marà. “Vaak zijn deze werkkrachten echter onderbetaald en beschikken ze niet over de nodige professionele kwalificaties. De intrinsieke motivatie van deze platformwerkers om zorg te verlenen wordt soms uitgebuit, waardoor ze in een kwetsbare positie belanden.”

Emma* is student sociaal werk en verdient een centje bij via het zorgplatform Helpper. Ze geeft aan graag zorg te verlenen aan mensen die hulp nodig hebben, maar onderstreept dat de jobvereisten vaak haar eigen vaardigheden te boven gaan en eigenlijk de aandacht verdienen van een professionele zorgverlener. “Sommige werkopdrachten vragen een beetje meer van je dan dat je eigenlijk zelf wil. Je moet de nodige ervaring hebben en goed jouw grenzen stellen. Anders worden de opdrachten je te veel.”

“Een correcte bepaling van de arbeidsstatus van platformwerkers verdient prioriteit, zoals ook de Europese raad heeft aangegeven in een nieuwe richtlijn”, concludeert professor Pulignano. “We roepen beleidsmakers op om te evalueren welke invloed de zogenaamde peer-to-peer-status in de deeleconomie heeft op de arbeidsomstandigheden. Ook zijn er verdere maatregelen nodig om de gezondheid, veiligheid en sociale rechten van platformwerkers te verzekeren.”

Fairwork in Belgium
Fairwork is een internationaal onderzoeksproject dat actief is in 40 landen en gecoördineerd wordt door het Oxford Internet Institute en het WZB Berlin Social Science Centre. Wereldwijd werkt Fairwork intensief samen met werknemers, platformen, advocaten en beleidsmakers om aan een eerlijkere toekomst van werk te bouwen. De methodologie omvat interviews met werknemers, documentenonderzoek en besprekingen met platformmanagers.

Het onderzoek ‘Fairwork in Belgium’ wordt uitgevoerd door de onderzoekseenheid Arbeidsverhoudingen en Arbeidsmarkten (Employment Relations and Labour Markets), gecoördineerd door professor Valeria Pulignano, aan het Centrum voor Sociologisch Onderzoek (CeSo) van KU Leuven. Het project kadert in het ResPecTMe-project (overeenkomst nr. 833577) dat gecoördineerd wordt door professor Pulignano en gefinancierd wordt door de Europese Onderzoeksraad.