NWO treedt toe tot internationale coalitie versnelling naar open access

Vandaag maakt cOAlition S, een internationale groep van onderzoeksfinanciers waaronder de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, een plan bekend voor de versnelling van de transitie naar open access. Kern van het plan is dat vanaf 1 januari 2020 alle publicaties voortkomend uit financiering van deze onderzoeksfinanciers gepubliceerd moeten worden in open access tijdschriften en open access platforms.

Het initiatief voor het versnellingsplan werd genomen door Robert-Jan Smits, special envoy open access bij de Europese Commissie, en wordt onderschreven door een brede coalitie van nationale en Europese onderzoeksfinanciers uit Frankrijk, Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen, Oostenrijk, Ierland, Luxemburg, Polen, Slovenië, Italië en Nederland. De Europese Commissie geeft aan het plan van harte te ondersteunen. Ook de European Research Council (ERC) onderschrijft het plan.

Betaalmuur
Met dit gezamenlijke initiatief wordt de internationale druk op de uitgevers opgevoerd om hun business model definitief om te gooien en open access over de volle breedte mogelijk te maken. Stan Gielen, voorzitter van NWO: ‘Wetenschap hoort niet achter een betaalmuur, maar moet voor iedereen vrij toegankelijk zijn. In heel Europa voeren universiteiten moeizame onderhandelingen met uitgevers. Ondertussen maken ze exorbitante winsten op werkzaamheden die vooral door wetenschappers worden verricht. Dat moet afgelopen zijn. Het is hoog tijd voor uitgevers om hun business model om te gooien.’ Naast NWO onderschrijven ook ZonMw, de VSNU, de KNAW en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het belang van de stappen die nu gezet worden.

Full open access in de praktijk
Belangrijkste consequentie van het plan is dat alle publicaties die voortkomen uit financiering van NWO, ZonMw en de andere onderzoeksfinanciers per 1 januari 2020 gepubliceerd moeten worden in volledig open access tijdschriften. Het publiceren in hybride tijdschriften die volgens het oude abonnementenmodel werken maar wel de mogelijkheid bieden om artikelen open access te maken, wordt gedurende een overgangsperiode van twee jaar toegestaan tot eind 2021. Wel op voorwaarde dat daar het soort contracten onderligt dat de VSNU namens de gezamenlijke universiteiten met de uitgevers sluit. In disciplines waar onvoldoende mogelijkheden tot open access bestaan, zullen de organisaties initiatieven nemen en steunen zodat die mogelijkheden ook daar ontstaan. ‘De universiteiten zijn verheugd met deze maatregel, het is een duidelijke steun voor de onderhandelingen die wij met de uitgevers hierover voeren,’ aldus VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg.

Inhoud boven reputatie
Dit versnellingsplan zal gevolgen hebben voor de manier waarop in de toekomst onderzoekers en onderzoekvoorstellen beoordeeld worden. Gielen: ‘Niet aantallen publicaties of de reputatie van het tijdschrift, maar de inhoud moet daarbij leidend zijn’. NWO zal binnenkort ook de zogenaamde San Francisco Declaration on Research Assessment (DORA) ondertekenen: een internationaal initiatief dat beoogt een halt te roepen aan het onverantwoorde gebruik van bibliometrische indicatoren (zoals H-index en Journal Impact factor). In het najaar 2018 zal NWO hierover meer bekend maken.

NWO en open access
Het is de ambitie van de Nederlandse regering dat al het publiek gefinancierd onderzoek in 2020 open access beschikbaar is. Minister Van Engelshoven: `Open science en open access worden binnen Nederland de norm in wetenschappelijk onderzoek. Ik steun NWO, Robert Jan Smits en hun partners in de internationale coalitie in de ambities om de volgende stap te zetten op weg naar 100% open access. We hebben deze internationale samenwerking nodig om als Nederland sneller stappen te kunnen maken.’ In 2017 was 45% van de publicaties voortkomend uit NWO financiering open access gepubliceerd. NWO ondertekende in 2017 met 10 partijen het Nationaal Plan Open Science. Eventuele publicatiekosten verbonden aan het open access publiceren worden door NWO vergoed en kunnen sinds begin 2018 worden meegenomen in de begroting van subsidieaanvragen.
De details van het plan zullen in de komende maanden in internationaal verband nader uitgewerkt worden.

Meer informatie
Science Europe: http://scieur.org
Plan S: http://scieur.org/plan-s