Big data en ethiek: twee botsende wereldbeelden en de verbindende rol die risicoleiderschap

Dagelijks worden we heen en weer geslingerd tussen twee botsende wereldbeelden. Enerzijds leven en werken we in een volatiele, onzekere, complexe en ambigue wereld. Dit wordt wel afgekort tot de VUCA-wereld. Een wereld met volop verrassingen, soms aangenaam, vaak minder aangenaam. Een wereld waarin we ons door allerlei onzekerheden behoorlijk oncomfortabel kunnen voelen. Vooral omdat de wicked problems of wilde vraagstukken van de VUCA-wereld geen eenduidige oplossingen hebben. Er bestaat gewoon geen aanpak waarover iederéén enthousiast wordt. Vrijwel elke organisatie wordt op de een of andere wijze geconfronteerd met componenten van wilde vraagstukken, zoals het klimaatvraagstuk, de coronacrisis of knellende kwesties op het gebied van privacy en veiligheid.

Anderzijds streven we desondanks, misschien wel tegen beter weten in, naar een andere, tegenovergestelde wereld. In deze ideale wereld heerst stabiliteit, zekerheid en eenduidigheid. In deze  behoorlijk gecompliceerde wereld zijn de vraagstukken wel eenduidig oplosbaar, ofwel tam in plaats van wild. We hebben hiervoor de laatste tientallen jaren allerlei soorten management ontwikkeld. Zo beloven strategisch management, operationeel management, performance management, veiligheidsmanagement, kwaliteitsmanagement en ook risicomanagement allemaal vormen van stabiliteit, zekerheid en eenduidigheid. De laatste jaren komt daar een ontelbaar aantal algoritmes bij. Die algoritmes zouden verder moeten bijdragen aan die voorspelbare en daarmee maakbare, stabiele wereld, op basis van een continue stortvloed aan gegevens: big data.