Zonder traceerbaarheid controversiële films kunnen zien

Op 30 juli 2025 zal de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) zich in een rechtszitting buigen over de vraag of de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) terecht heeft geweigerd om handhavend op te treden tegen een bioscoop. De bioscoop weigert privacyvriendelijke, contante betaling te accepteren bij de verkoop van bioscoopkaartjes. Met het oog op de komende acceptatieplicht voor contant geld is deze rechtszaak uiterst actueel.

In 2018 diende de Arnhemse privacy-activist Michiel Jonker een klacht bij de AP in over de weige­ring van arthouse-bioscoop Focus Filmtheater om aan de balie nog toegangsbewijzen te verkopen tegen contante betaling. Bij pinbetaling worden er persoonsgegevens verwerkt die het mogelijk maken om achteraf te traceren welke persoon welke film heeft gezien. In een tijd van toenemende onzekerheid over desinformatie en een toenemend gebruik van risicolijsten en AI, heeft dit een “chilling effect”. Jonker wil anoniem, met behoud van privacy, bioscoopfilms kunnen blijven zien.

Na zeven jaar zal het hoogste Nederlandse rechtscollege de zaak nu behandelen. 

Actuele dreigingen

In die zeven jaar is er veel veranderd. De Coronacrisis (2020‑2022) maakte dat veel mensen zich er bewust van werden hoe gemakkelijk hun rechten en vrijheden kunnen worden ingeperkt. De Russische inval in Oekraïne (sinds 2022) en de uitval van internet (Crowdstrike in 2024, de elektriciteitsuitval in Spanje, Portugal en Frankrijk in 2025) maakten duidelijk hoe belangrijk het behoud van een goed functionerende infrastructuur van contante betaling is voor de nationale veiligheid. Die infrastructuur blijft alleen in stand als hij door veel mensen wordt gebruikt. 

Acceptatieplicht voor contant geld

Mede om die redenen heeft de Tweede Kamer in 2024 een wetsvoorstel aangenomen waarin een acceptatieplicht voor contant geld is opgenomen. Volgens Jonker versterkt dit zijn zaak aanzienlijk: “Contante betaling is in dit geval heel veilig. Straks moet die bioscoop hoe dan ook contant geld accepteren, en dan zal blijken dat het prima kan. Daardoor maakt zo’n wettelijke acceptatieplicht extra duidelijk dat er voor een gloednieuwe, goed behuisde bioscoop nooit een echte noodzaak is geweest om contant geld te weigeren. En als er niet zo’n noodzaak is, dan bestaat er ook geen wettelijke grondslag voor die weigering, en is de afgedwongen verwerking van mijn persoons­gegevens dus illegaal. De AP had daarom gewoon moeten handhaven.”

Contract

Een bijzondere rol in de zaak speelt het “contract” dat de bioscoop in de vorm van algemene voorwaarden aan elke klant dwingend oplegt. Volgens Jonker is het met willekeur en zonder noodzaak opleggen van zo’n contract in strijd met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), dat een materiële noodzaak vereist wanneer een contract niet vrijwillig is aangegaan. Jonker legt dit uit in een actuele aanvulling (pdf) van zijn eerdere hoger beroepschrift.