‘Schending auteursrecht is aan de orde van de dag’

Charlotte Meindersma heeft een echte niche gevonden: ze combineert diepgaande kennis van auteurs- en merkenrecht met verstand van social media. En ze zit vol concrete adviezen voor makers én afnemers van materiaal dat auteursrechtelijk beschermd is. En dat advies is hard nodig, want de wet- en regelgeving op het terrein van auteursrecht wordt dagelijks met voeten getreden. Is het huidige auteursrecht nog wel van deze tijd?

Social media hebben de drempel voor misbruik enorm verlaagd, maar vormen ook een gigantische kans op profilering voor de makers. Wat houdt jou het meeste bezig?

“Ik bekijk alles van nature van twee kanten en ik heb begrip voor mensen die de regels overtreden én voor degenen die daar last van hebben. En mijn belangrijkste les is deze: het hoeft helemaal niet moeilijk te zijn om het auteursrecht te respecteren. Een maker van een cartoon of een foto een DM sturen om toestemming te vragen kost je misschien drie seconden. Doe het gewoon, zelfs als je even snel iets wilt regrammen, en meestal geeft de maker je gewoon toestemming.”

Auteursrecht – de drie belangrijkste misverstanden

– Het staat online, dus ik mag het gebruiken. Om origineel werk te gebruiken, heb je toestemming nodig van de maker. Het feit dat iets online staat, of door de maker is gedeeld op Facebook, Twitter of Instagram is niet genoeg.

– Het is al door iemand gepubliceerd, dus dan mag ik het ook. Mensen denken vaak dat bronvermelding (de oorspronkelijke publicatie) voldoende is. Maar als je al eerder gepubliceerd werk wilt publiceren, is daar opnieuw toestemming voor nodig.

– Als ik iets deel met een opmerking erbij, valt dat onder het citaatrecht. Het argument dat je ‘citeert’ gaat vrijwel nooit op. Dat geldt eigenlijk alleen als het onderdeel is van een groter verhaal (met meerdere voorbeelden of werken ter illustratie).

Over het zonder toestemming delen van werk van anderen (en daar geld mee verdienen):

Is het auteursrecht niet ontzettend achterhaald? Iedereen gebruikt tegenwoordig foto’s. Bovendien, ze staan tóch al online.

“Het feit dat materiaal eenvoudig beschikbaar is, betekent nog niet dat je het zonder toestemming zelf mag publiceren. En dat anderen het doen, wil nog niet zeggen dat het mag. Voor publicatie van auteursrechtelijk beschermd werk is toestemming van de maker nodig. En ondanks de toegenomen aandacht daarvoor, zie ik nog weinig verbetering op dat terrein.”

Wat is je belangrijkste advies aan marketeers en andere professionale gebruikers van online of social media?

“Wees voorzichtig met het opzoeken van de grenzen. Als het om wetgeving en juridische regels gaat, is er vaak een heel groot grijs gebied. Er zijn ook geen gemakkelijke do’s en don’ts te geven, hoewel ik het met mijn blogs wel probeer natuurlijk. In de reclame van iLocal werd een model gebruikt dat leek op Katja Schuurman die eerder optrad in een reclame voor Gouden Gids. Dat was niet geoorloofd, een inbreuk op het portretrecht, en leverde een boete op. Maar bij parodieën is juist weer heel veel geoorloofd. Maar als zo’n parodie commercieel gebruikt wordt, ligt het alweer anders.

Kortom, bij twijfel niet inhalen. Of beter nog: overleg met de maker. En sommige platforms hebben zelf ook boter op hun hoofd. Je hebt bijvoorbeeld sites die hun eigen werk heel goed beschermen, maar wel gemakkelijk doen over het gebruiken van beeldmateriaal. Het moet van twee kanten komen. Prima als je je eigen werk beschermt, maar dan moet je ook het werk en de rechten van anderen respecteren.”

Auteursrecht – de drie meest gebruikte drogredenen

– Ik doe het als privépersoon, dus dan mag het gewoon. Het maakt voor het auteursrecht niet uit of je een commercieel doel hebt of niet. Overigens zijn er wel makers die zelf (bij publicatie) aangeven dat ze een bezwaar hebben tegen gebruik door privépersonen.

– Ik heb het plaatje bewerkt, het is origineel is toch niet meer herkenbaar. Bewerken van een beschermd werk is eigenlijk nog erger dan alleen zonder toestemming publiceren.

– Het auteursrecht is niet van deze tijd. Online gelden andere regels. Het auteursrecht maakt geen onderscheid tussen de manier van publiceren. Waar je het ook wilt publiceren: vraag toestemming (en vaak genoeg krijg je nog gewoon ‘OK’ te horen ook).

Meer lezen over veelgebruikte smoesjes?:

Hoe zit het dan met het delen van grappige content bijvoorbeeld? De cartoons van Fokke en Sukke zijn bijvoorbeeld een geliefd deel-object. Maar dat mag dus eigenlijk ook niet?

“Fokke en Sukke zijn eigenlijk een prima voorbeeld van hoe het ook kan. Op hun website hebben ze namelijk heel heldere spelregels gepubliceerd over het gebruik van hun tekeningen. Het delen of publiceren van de cartoons door particulieren via social media is geoorloofd. Maar het opnemen in drukwerk mag weer niet zonder overleg met, toestemming van of betaling aan de makers. Op die manier vertellen wat je wel en niet goed vindt, zou het voor makers én gebruikers eigenlijk veel eenvoudiger maken.

Eén belangrijke tip: als je auteursrechtelijk werk graag wilt delen, zoek dan naar content dat door de makers zelf via social media is gepubliceerd. En gebruik de deelknoppen op de verschillende platforms. Dan publiceer, juridisch gezien, iets niet opnieuw en is er ook geen toestemmingsprobleem. Bij Instagram kan dat op dit moment nog niet, maar daar werken ze ook aan een deelknop zoals op Facebook of de citeerfunctie op Twitter.”

En toch… Is het auteursrecht nog wel van deze tijd? Zouden makers niet gewoon blij moeten zijn met de toegenomen kansen op reclame voor hun werk?

“Volgens mij is er niks mis met het auteursrecht. Het is niet ineens achterhaald, omdat wij allemaal zo graag leuke dingen willen delen! Zoals ik al zei hoeft het recht geen belemmering te zijn voor het delen van goed, mooi of leuk materiaal. Als je maar toestemming regelt van de maker. Stel dat we alles vrij zouden laten, dan vervalt uiteindelijk de mogelijkheid om geld te verdienen met goede illustraties, foto’s of ander materiaal. Kortom, zorg dat je op de hoogte bent van wat wel en niet mag. En probeer het netjes te regelen. Dat betekent lang niet altijd dat je er veel voor moet betalen.

Het mooiste is als het vaker van twee kanten zou komen: dat gebruikers meer om toestemming vragen en makers actief duidelijk maken op welke manier hun werk wél gratis gebruikt kan worden. Materiaal publiceren met een Creative Commons-licentie is daar overigens een goed voorbeeld van.”

Meer weten? Charlotte behandelt al deze onderwerpen in het Wetboek voor Bloggers