De interneteconomie trekt aan

De internetwereld laat in deze tijden van economische tegenwind een opvallende dynamiek zien. Het gebruik van het internet is in een versnelling geraakt, online verkopen zijn uitstekend. Advertising blijft vooralsnog achter, hoewel er ook op dit gebied positieve geluiden zijn. Waar vooralsnog geen beweging in is te krijgen, zijn de venture capital investeringen in e-commerce, de bemoedigende online omzetontwikkeling ten spijt. De totale vc-investeringen in andere internettoepassingen nemen wel toe. Een analyse van de huidige stand van zaken op internetgebied in twintig tabellen en grafieken. (Voortaan publiceert Emerce elke maand een marktanalyse met feiten en cijfers in de rubriek Cijfers.)

Gebruik

Het gebruik van internet is in veel Europese landen in de maand oktober tot recordhoogte gestegen. Vooral de stijging in Nederland springt in het oog: in oktober was de Nederlandse internetgebruiker een kleine 8 uur en drie kwartier online; bijna een uur langer dan in september (tabel 1, grafieken 2 en 3). Ook in Duitsland was er alom enthousiasme: de internettende Duitser begaf zich in oktober 10,5 uur op het net. Daarmee komen de West-Europese landen dan toch in de buurt van het niveau van de Amerikanen, die in oktober tot 11,5 uur online waren, een halfuur minder dan in september. Ook het totale internetgebruik in Nederland steeg in oktober naar recordhoogte. Alle Nederlanders bij elkaar waren 51 miljoen uur online (grafiek 4).



Uitgevers

Sanoma blijft rotsvast op de nummer 1 positie staan van de top-10 eigenaren van de meest bezochte websites met 3,29 miljoen unieke bezoekers in oktober, 0,6 procent meer dan in juni (tabel 5). Deze geringe stijging was genoeg om nummer 2 MSN achter zich te laten, die het aantal unieke bezoekers met 4 procent zag krimpen. Het aantal unieke bezoekers van de top-10 als geheel steeg met 7,7 procent tot 20,8 miljoen. Grootste stijgers waren Microsoft (+33,9%), Google (+31,5%) en Wanadoo (+17%).



Zoekmachines

Het succes van zoekmachine Google houdt aan. Het marktaandeel in Nederland schoot in één jaar tijd omhoog van 13 naar 43 procent (grafiek 6). Ilse was het belangrijkste slachtoffer en zag het marktaandeel in dat jaar slinken van 42 naar 28 procent. Ook Alta Vista ging niet lekker: van 10 naar 4 procent. Inmiddels hebben zowel Ilse als Alta Vista maatregelen genomen om het tij te keren. Ilse is daarvoor ondermeer een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met WiseGuys, een Nederlandse ontwikkelaar van zoektechnologie en automatische websiteanalyse. Opvallend is dat de dominantie van de grootste spelers wel kleiner is geworden. De zes grootste zoekmachines in Nederland hadden in het eerste kwartaal van dit jaar nog een gezamenlijk marktaandeel van 90 procent; in het tweede kwartaal was dat geslonken tot 85 procent, hetgeen erop duidt dat kleinere marktpartijen hun kans grijpen.




Online advertising

Hoewel er nog weinig tekenen zijn dat de omzetten in online advertising aantrekken, is het bemoedigend vast te stellen dat online advertising een steeds breder draagvlak krijgt onder adverteerders. Het aantal impressies dat door de top-10 adverteerders in Nederland werd gerealiseerd bedroeg in oktober 317 miljoen, een stijging van 8,1 procent ten opzichte van juni (tabel 7). Ilse (+167%), Hypotheekofferte (+124%) en Het Net (+52%) waren de belangrijkste stijgers. De dynamiek in deze markt wordt ook geïllustreerd door maar liefst 5 nieuwkomers in de top-10: Microsoft, KNVB, Network Appliance, GSM Web en Staatsloterij. Het totale aantal online adverteerders in september is door LemonAd vastgesteld op 1466 (grafiek 8).

Dit recordaantal ligt aanmerkelijk boven het gemiddelde van de periode januari-augustus, dat 1233 was. Het aantal online campagnes liet een nog spectaculairder stijging zien en ging van 2132 in de maand augustus – wat ook al een record was – naar 2575 in september (grafiek 9).

Uit cijfers over de online advertentiemarkt in de Verenigde Staten blijkt dat deze daar nog steeds onder druk staat maar dat neemt niet weg dat de verwachtingen goed zijn. De laatste cijfers die door het Interactive Advertising Bureau zijn vrijgegeven, die over het tweede kwartaal van dit jaar, laten nog een gestage daling zien (grafiek 10). Onderzoekbureau eMarketer voorspelt echter dat het IAB over het derde kwartaal een herstel zal rapporteren en dat het vierde kwartaal van dit jaar al hogere online advertentiebestedingen zal laten zien dan het vierde kwartaal van vorig jaar. Ook voor de middellange termijn is eMarketer positief. Het onderzoeksbureau ziet 2002 als een dieptepunt en verwacht dat in 2005 de Amerikaanse online advertentiebestedingen met 8,1 miljard dollar het niveau van het jaar 2000 zullen benaderen (grafiek 11).

Onlangs besteedde Business Week Online een artikel aan online advertising en stelde vast dat er sprake is van een hernieuwd enthousiasme, dat wordt ingegeven door een betere technologie, betere meetmethoden en betere resultaten. Business Week noemt The New York Times Digital als voorbeeld, die in de laatste twee jaar een enorme inspanning heeft gedaan om online advertenties groter en meer streaming te kunnen maken.

Online sales

Voor online advertising ziet het er dus goed uit maar voor online retail geldt dat het nu al prima gaat. En dan hebben we het vooral over de omzetontwikkeling. Recente berichtgeving over de Nederlandse marktleider Bol.com leert dat winstgevendheid in veel gevallen nog ver weg is, maar dat geheel terzijde. In weerwil tot de negatieve sfeer die er rondom het internet hangt, zijn de resultaten ronduit spectaculair, ook voor Nederland. Nog vorig jaar nog gold voor Nederlanders dat ze vergeleken met andere West-Europeanen wantrouwig stonden tegenover winkelen op het internet. Die achterstand wordt nu snel weggewerkt. Dat blijkt onder meer uit de Online Shopping Monitor, een onderzoek dat Blauw Research uitvoert in samenwerking met Thuiswinkel.org. Nederlandse consumenten besteden steeds meer online en de groei versnelt ook.

In de eerste helft van 1999 werd nog slechts 88 miljoen euro online besteed. In de twee jaren die volgenden, groeide de omzet tot respectievelijk 134 en 237 miljoen euro. In de eerste helft van dit jaar was dat al opgelopen tot 445 miljoen euro (grafiek 12). Dat was een stijging van 78 procent ten opzichte van de eerste helft van 2001. Het aandeel van online retail in de totale Nederlandse detailhandelomzet liep daarmee op van 0,8 tot 1,2 procent. De gemiddelde besteding per online koper liep op van 158 naar 198 euro. Dat kwam omdat online steeds meer aankopen worden gedaan in segmenten met hoge aankoopwaarden als consumentenelektronica, pc's en reizen. Eveneens nam het aantal online kopers en de koopfrequentie toe.



Dezelfde ontwikkeling vindt plaats in Groot-Brittannië. In de maand september bedroegen deze 708 miljoen pond, 109 procent meer dan dezelfde maand het jaar ervoor (grafiek 13). Ook in de Verenigde Staten zit de groei er nog in. In het tweede kwartaal van dit jaar werd voor 10,2 miljard dollar online verkocht; 24 procent meer dan hetzelfde kwartaal een jaar eerder (grafiek 14). De strijd in de online retail-top wordt uitgevochten door drie grote webwinkels: Amazon, eBay en Yahoo! Shopping, die de rest van de concurrentie ver achter zich laten. Alledrie registreerden ze in september zo'n 30 miljoen unieke bezoekers op hun site (grafiek 19).

In de Verenigde Staten wordt eenzelfde paradox waargenomen die Emerce eerder ook al in Nederland zag; een tegengestelde ontwikkeling in online advertising en online retail-verkopen. Sinds het eerste kwartaal van 2000 zijn de online retail-verkopen in de Verenigde Staten met 76 procent gegroeid, online advertising is in die periode met 25 procent gekrompen (grafiek 15). In ieder geval kan worden vastgesteld dat het opwaarts potentieel van online advertising, ook met het oog op het sterk toegenomen internetgebruik, enorm is.

Onderzoekbureau GartnerG2 voorspelt dat Europa de Verenigde Staten in het vierde kwartaal van dit jaar zal inhalen voor wat betreft online retail-verkopen. GartnerG2 voorziet dat de wereldwijde online omzetten bijna 50 procent zullen toenemen tot 38,2 miljard dollar; de omzetten in Europa zouden met 75 procent toenemen tot 15,8 miljard dollar, een fractie meer dan de omzetten in de Verenigde Staten. (grafiek 17).



Venture Capital

Kan dus worden vastgesteld dat het goed gaat met het internetgebruik en de online retail-verkopen en dat wat betreft online advertising de verwachtingen goed zijn. Wat bepaald niet tot vrolijkheid stemt zijn ontwikkelingen op de venture capital-markt. Zo zijn de de venture-capital investeringen in Amerikaanse bedrijven vanaf het eerste kwartaal van het jaar 2000 tot aan het tweede kwartaal van 2002 continu gedaald. De investeringen daalden van een top van 29,5 miljard dollar tot een dieptepunt van 6 miljard dollar (grafiek 16).

Ook in Europa zijn de venture capital-investeringen sterk teruggelopen, hoewel het derde kwartaal van dit jaar een voorzichtige opleving liet zien. Dat geldt overigens niet voor de venture capital-investeringen in e-commerce, zoals gemeten door Tornado Insider (grafiek 18). In het derde kwartaal van het jaar 2000 werd er in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië samen nog 477 miljoen euro aan venture capital in e-commerce gestoken. In het derde kwartaal van dit jaar bedroegen de vc-investeringen in e-commerce niets. Wel trokken de vc-investeringen in andere internettoepassingen iets aan. Deze groeide van 17 miljoen euro in het het tweede kwartaal tot 51 miljoen euro in het derde.



Breedband

Nederland loopt wat betreft breedbandaansluitingen in Europa voorop. Uit onderzoek van Nielsen//NetRatings over september bleek dat 29 procent van de Nederlandse internetgebruikers over een breedbandaansluiting beschikte (Grafiek 20). Mede gezien de grote marketinginspanningen van de aanbieders van breedbandinternet lijkt het geen gewaagde aanname dat inmiddels een derde van de Nederlandse internetters een breedbandaansluiting heeft.