‘E-mail is bedreiging voor productiviteit’

Jim Stolze was onlangs een maand lang offline, bij wijze van experiment. Zo’n 1,2 miljoen Nederlanders weten niet beter, maar voor miljoenen anderen grijpt zoiets diep in in het dagelijkse leven. Zeker voor een internetprofessional als Stolze. “Ik ben van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat met internet bezig.”

Geen internet en e-mail, wat doet dat met je? Dat deze vraag zoveel ophef zou veroorzaken had zelfs Jim Stolze niet verwacht toen hij met dit experiment begon. Aandacht op blogs, radio-interviews, kranten, bladen… Een perfect georkestreerde pr-stunt zou je bijna denken. Toch was het Stolze daar niet om te doen, vertelt de Rotterdammer tijdens de lunch in de Euromast, op 92 meter hoogte.

De aanleiding voor zijn project was praktisch: hij zocht een scriptieonderwerp voor zijn MBA-opleiding. Stolze wilde onderzoeken of er verschil bestaat tussen online en offline geluk. Of preciezer: zijn mensen die veel online zijn gelukkiger? Zijn hypothese daarbij is dat internet bij uitstek geschikt is voor sociale interactie, ergens bij horen – wat op de derde plaats staat in de behoeftepiramide van Maslov.

De maand offline kwam voort uit een vraaggesprek met Joris van Heukelom, ceo van Ilse Media. Hij daagde Stolze uit om te kijken wat wel of geen internet werkelijk betekende in het dagelijks leven. Ilse Media en moederconcern Sanoma sponsoren het onderzoek en faciliteren het met een breed uitgezette survey onder online community’s. Stolze ontwikkelde een model om in kaart te brengen welke onderdelen van internet een positief en welke een negatief effect hebben op geluk. De eerste voorzichtige conclusies tonen aan dat de negatieve aspecten zich centreren rondom eenzaamheid en e-mailstress, terwijl de positieve effecten gerelateerd zijn aan sociale interactie.

Het kostte enige overredingskracht om zijn thema erdoor te krijgen bij de docenten. Hoe meet je immers zoiets abstracts als geluk? Maar na het nodige speurwerk bleek hiervoor een algemeen geaccepteerd model te bestaan: the Oxford Happiness Inventory. Zijn onderzoek is een schot in de roos, hij mag zijn verhaal zelfs komen vertellen op TED University.

Lawine van reacties

Zijn persoonlijke experiment blijkt echter een mooie teaser. Zo voor de hand liggend eigenlijk, en toch nooit eerder op deze manier uitgevoerd. Het duurde nog bijna een jaar voor Stolze het juiste moment had gevonden om offline te gaan, want zoiets komt nooit echt goed uit. "Ik had ook geen idee wat ik me op de hals haalde. Ik heb natuurlijk wel onze belangrijkste klanten op de hoogte gesteld en het mijn omgeving verteld."

Een lawine van reacties volgde, uiteenlopend van ‘ik zou het niet kunnen’ tot ‘ik was ook verslaafd aan internet’. Hij was overweldigd door de hoeveelheid aandacht. Taarten, ansichtkaarten, handgeschreven brieven… " Die wilde ik graag persoonlijk beantwoorden, en dat viel nog niet mee. Ik was mijn handschrift kwijt, en ik kreeg spierpijn!"

Mensen van wie hij gewend was tien e-mails per dag te ontvangen, bleken opeens voldoende te hebben aan een kort telefoongesprek of een sms. Dat verschil werd plotseling erg duidelijk. Gesprekken werden hoe dan ook beter en diepgaander. Ook de concentratie tijdens het werken was vele malen hoger zonder de onderbreking van internet, en met name e-mail. "Ik ben nog nooit zo productief geweest."

Dit inzicht leverde direct een van de belangrijkste conclusies van zijn experiment op: e-mail wordt bijzonder inefficiënt gebruikt. "Het is een van de grootste bedreigingen voor productiviteit. Sommige mensen sturen er tientallen per dag, met allerlei attachments, cc’s en blinde cc’s. Op de een of andere manier is dit gedrag erin geslopen, omdat het snel, gemakkelijk en gratis is. Men mailt zelfs als men een kamer van elkaar verwijderd zit. Zeker als er emoties aan te pas komen, is het een uiterst ongeschikt medium. Ik heb bedrijven gezien waar medewerkers de hele dag bezig zijn met e-mails beantwoorden. Zij zijn slaaf van hun inbox. In heb mijn e-mail in een maand tijd niet gemist. Ik ben bezig met een manifest over goed e-mailgebruik. E-mail is bijzonder handig om afstand en tijd te overbruggen, als distributiemedium. Maar er mist een gedragscode die voor bellen en vergaderen wel bestaat."

Versnipperde aandacht

Toch ging Stolze, in tegenstelling tot veel eerdere onderzoeken, uit van de positieve bijwerkingen van internet. "Mijn persoonlijke conclusie is eigenlijk heel simpel: je kunt niet meer zonder internet. Eenvoudige zaken als een telefoonnummer of een route opzoeken, een hotel boeken, kosten zonder internet veel meer tijd en moeite. Wat ik het meest miste, waren de virtuele vriendschappen. De lol en de inspiratie. Twitter vervangt voor mij voor een groot deel mail en rss. Ik moest ook steeds rare reflexen onderdrukken om niet alles te fotograferen en op mijn blog te zetten. Het eerste wat ik online deed, was op Twitter melden dat ik terug was. Maar ik ben ook erg gehecht aan mijn rss-reader; de dagelijkse hersenspinsels van interessante mensen als Seth Godin."

Stolze had voorspeld dat hij op 1 januari direct weer "aan het infuus" zou gaan. Hij wist het echter uit te stellen tot 7 januari. "Natuurlijk ben ik bang dat ik weer in mijn oude patroon verval en de hele dag lijd onder versnipperde aandacht. Het is niet voor niets dat op mijn iPhone wifi en gprs nog steeds uitgeschakeld staan. Ik heb zelfs overwogen het experiment nog veel langer voort te zetten. Maar uiteindelijk is dat natuurlijk niet vol te houden in mijn werk. Maar ik zal het wel bewuster gaan gebruiken. Ik wil mijn werk niet meer laten verstoren door allerlei digitale prikkels. En ik ga geen e-mailtikkertje meer spelen. Op die manier heb ik veel meer aandacht voor wat ik doe en voor de mensen om me heen. Internet is fantastisch, maar op een aantal gebieden zijn we doorgeschoten. Het is goed om daar eens kritisch bij stil te staan. De afgelopen maand heb ik veel gemist, maar ook heel veel gevonden."