Het jaar van de realiteitszin

De bedrijven in de interneteconomie kijken met gemengde gevoelens terug op het jaar 2001. Het was een zwaar jaar en voor velen was het zonder meer het jaar van de waarheid. Voor een groot aantal dotcommers betekent dit dat ze niet meer bestaan, anderen halen opgelucht adem; ze hebben het slagveld levend verlaten, al dan niet gedecimeerd in omvang. Als 2001 één ding in de internetwereld heeft geïntroduceerd is het wel realiteitszin.

In 2001 is het aantal mensen in Nederland dat toegang heeft tot internet sterk gestegen. De thuis-penetratie van het internet steeg van 48,8 procent in januari tot 57,4 procent in november. Daarmee loopt de internetpenetratie nog steeds achter op die van de mobiele telefoon, die hard op weg is een commodity te worden. De penetratie van de GSM steeg van 66 procent in januari tot 76,5 procent in november (cijfers Interview-NSS).

Steeds meer mensen op het internet betekent overigens niet dat we met z'n alleen steeds langer online zijn. In tegendeel; de gemiddelde tijd dat thuis online werd doorgebracht daalde van 6,9 uur per maand in januari tot 6,4 uur in november. Vanwege de sterke stijging van de internetpenetratie nam het totale aantal uren dat in Nederland maandelijks thuis online wordt doorgebracht wel toe; van 27,5 miljoen uren in januari tot 34,5 miljoen uren in november (cijfers Nielsen//NetRatings).

Tegelijkertijd groeide het aantal domeinnamen op het Nederlandse deel van het internet dit jaar explosief; met 25 procent van 559.000 in januari tot 699.000 in november (cijfers BlueScope). De gemiddelde site is met de toegenomen internetpenetratie derhalve niets opgeschoten: in januari bedroeg het gemiddeld bezoek per site 49,2 uur per maand, in november was dat marginaal gestegen tot 49,4 uur. Dat geeft echter een vertekend beeld. De trend is dat de grootste internetbedrijven steeds dominanter worden. Dat blijkt ook uit de cijfers met betrekking tot Verenigde Staten. Daar werd in maart 2000 60 procent van de totale internettijd doorgebracht op de sites van 40 bedrijven; in maart 2001 werd 60 procent van de internettijd doorgebracht op de sites van slechts 14 bedrijven (cijfers Jupiter Media Metrix). De top-10 eigenaren in Nederland trokken in januari op het sites 13,8 miljoen unieke bezoekers; in november was dat opgelopen tot 16,5 miljoen. De dominante site-eigenaren in Nederland zijn Sanoma (voormalig VNU), MSN (Microsoft) en KPN (cijfers Nielsen//NetRatings).

Advertising
Waar het internetgebruik dit jaar behoorlijk in de lift zat, wilde het met online advertising niet erg lukken. In 1999 en 2000 werden nog enorme groeicijfers bereikt maar in 2001 zat het echt tegen. Optimisten zeggen dat online advertising minder hard werd getroffen dan offline advertising maar voor medium waar zoveel expansie in zit, lijkt dat geen valide argument. In de Verenigde Staten kwam de klap hard aan. In de eerste drie kwartalen van 2000 werd voor 6,1 miljard dollar online geadverteerd, in de eerste drie kwartalen van 2001 was dat 5,6 miljard dollar, een daling van 8,4 procent (cijfers IAB). Het aantal impressies van de top-10 online adverteerders in Nederland kwam per saldo niet van de plaats; in januari waren dat 216 miljoen impressies, in november 219 miljoen. De doorklikratio voor top-banners zakte spectaculair: van 0,53 procent in januari tot 0,28 procent in november (cijfers Nielsen//NetRatings).

E-commerce
Aan het begin van het jaar waren de verwachtingen met betrekking tot online verkopen hooggespannen, vooral na de recordverkopen die in de maanden november en december van het voorgaande jaar waren bereikt in de Verenigde Staten. Hoewel de verkopen in januari sterk terugvielen, waren ze nog wel hoger dan die van januari 2000. Tot aan mei bleven de online verkopen die van vorig jaar overstijgen maar vanaf juni liepen ze sterk terug. Vooral de cijfers voor oktober en ovember waren erg slecht. In de eerste 11 maanden van dit jaar bedroegen de totale online aankopen in de Verenigde Staten 41,8 miljard dollar, 0,7 procent lager dan het jaar ervoor. In de maanden oktober en november lagen de verkopen 21,3 procent lager dan in dezelfde periode het jaar ervoor (cijfers Forrester).

Financieel
In mei 2000 bleek opeens dat internetbedrijven ook failliet konden gaan; een zo goed als nieuw fenomeen in de toen nog nieuwe economie. In die maand sloten wereldwijd 13 interbedrijven de deuren. Dat aantal zou snel gaan oplopen tot een hoogtepunt van 62 faillissementen in mei van dit jaar. In juli bleek de shake-out over het hoogtepunt heen en gingen nog slechts 40 bedrijven over de kop. Sindsdien is het aantal faillissementen blijven dalen. In november werd met 21 stuks een voorlopig dieptepunt geregistreerd (cijfers Webmergers).
De venture capitalists in Verenigde Staten hebben in dit jaar de geldkraan zo goed als dichtgedraaid. In de eerste drie kwartalen van 2000 werd 77,8 miljard dollar aan venture capital verstrekt, in de eerste drie kwartalen van dit jaar was dat slechts 31 miljard dollar. Vooral het derde kwartaal was met 7,7 miljard dollar erg slecht; een daling van 27,4 procent ten opzichte van het tweede kwartaal. In vergelijking met het derde kwartaal van vorig jaar was de daling zelfs 72,7 procent. Deze cijfers zijn nog erger dan zich laat aanzien als je bedenkt dat het aan aandeel van de venture capitalist-investeringen dat naar internetbedrijven ging, daalde van 48 procent in Q3 2000 tot 27,4 procent in Q3 2001 (cijfers NVCA). De investeringen die nog werden gedaan in internetbedrijven, betroffen vooral twee en derde rondes om bestaande bedrijven van de ondergang te redden. Startups zullen het derhalve voorlopig helemaal zelf moeten doen of dan toch maar met een dermate briljant idee moeten komen dat er geen venture capitalist omheen kan.