Muziekserie deel 1: Veel initiatieven

Muziek en internet, een van de meest besproken combinaties van het afgelopen jaar. In tegenstelling tot een jaar geleden, toen Napster en MP3.com nog heer en meester waren, hebben de platenmaatschappijen de touwtjes nu weer stevig in handen. Emerce behandelt de komende dagen enkele aspecten van deze snel veranderende markt. Vandaag deel 1: De initiatieven.

Tot medio vorig jaar was het overzichtelijk. Afgezien van enkele lokale activiteiten, die bij het grote publiek minder herkenning opriepen, genoten twee partijen voor het downloaden van muziek grote bekendheid: MP3.com en Napster. Beide bestaan nog, maar het zijn nu de namen Pressplay, MusicNet en KaZaA die op ieders lippen liggen.

Het tweetal Napster en MP3.com werd in het nauw gedrongen vanwege de inbreuk op de auteursrechten, en later vanwege de eis dat hun muziekdistributie via internet honderd procent waterdicht moest zijn. Een eis die Napster afgelopen zomer lamlegde. De rechtszaken volgden elkaar sinds halverwege vorig jaar snel op. MP3.com en Napster zagen zich geconfronteerd met twee groepen, enerzijds de de vijf grote platenmaatschappijen EMI, BMG, Sony, Universal en Warner, anderzijds de artiesten en muziekuitgevers (zoals in Nederland Buma/Stemra). De kluwen aan rechtszaken en bijbehorende uitspraken die dit opleverde werd er bijkans onontwarbaar door.

MP3.com wist naar verhouding vlot de tegenstanders weer te vriend te maken. Het betaalde eind vorig jaar rond de 170 miljoen dollar aan schikkingen met platenmaatschappijen, al volgden later nog wel enkele schermutselingen met kleinere labels. MP3.com werd uiteindelijk overgenomen door een van hen, Vivendi, moederbedrijf van platenmaatschappij Universal. Bij Napster – dat zich afficheerde als het enfant terrible van de online muziekwereld – ging dit wat lastiger. Eind vorig jaar werd Napster overgenomen door Bertelsmann, het Duitse mediaconcern dat eigenaar is van platenmaatschappij BMG.

Bertelsmann zag een omvangrijke online gemeenschap van muziekliefhebbers, een sterke merknaam en een toekomst waarin het zelf via internet zijn muziek wilde verspreiden, of beter gezegd: zou moeten verspreiden. Napster was een voor de hand liggende keuze. Maar andere platenmaatschappijen hadden er weinig oren naar om hun muziek via het distributiekanaal van Bertelsmann te gaan verspreiden. Het legde de kiem voor MusicNet en versnelde de komst van Pressplay, waarvoor Sony en Vivendi al enige tijd onder de naam Duet ideeën aan het ontwikkelen waren. MusicNet werd begin december gelanceerd, Pressplay volgde eerder deze week. (Beide sites zijn vooralsnog alleen toegankelijk voor inwoners van de Verenigde Staten. Pressplay laat weten daarna Canada te gaan voorzien en vervolgens – "in de lente van 2002" – ook Europeanen toegang te bieden. MusicNet reageerde niet op het verzoek om informatie te geven over de lanceerdatum voor Europa.)

Bertelsmann opende met de overname van Napster de discussie over betaalde modellen voor de muziekdistributie. Hoewel de rechtszaken nog voortduurden was dit hetgeen waarover de platenindustrie zich het afgelopen jaar het hoofd brak, samen met de vraag hoe de muziek op een 'veilige' manier via internet verstuurd kan worden en wat gebruikers vervolgens met die muziek mogen doen (op een cd branden of niet?). Napster leek een soort testcase, het was de eerste die een bedrag bekend maakte voor abonnementen, maar bovenal was het de eerste partij die legitiem muziek wilde distribueren met een systeem waarvan – langs juridische weg – bekeken kon worden of het gebruikte systeem wel waterdicht was. "Lek", aldus de platenmaatschappijen, "voldoende veilig", aldus Napster. De rechter nam het eerste oordeel over en Napster mocht weer aan het sleutelen.

Kinderen van Napster
Terwijl de platenmaatschappijen zich over hun eigen modellen bogen volgroeiden de kinderen van Napster in rap tempo. Een daarvan is afkomstig uit Amsterdam en luistert naar de naam KaZaA. De site is opgezet met software van Fasttrack, dat tevens huisleverancier is van uitwisseldiensten MusicCity en Grokster. In oktober werden er via het netwerk van Fasttrack een recordaantal bestanden gedownload, aldus onderzoek van Webnoize (1,8 miljard, tegenover 1,5 miljard in september).

Het was derhalve geen verrassing dat na MP3.com en Napster het in november de beurt was aan Fasttrack (KaZaA etc.) om zich voor de Amerikaanse rechter te mogen verantwoorden, al spoedig gevolgd door een oproep om dat ook in Nederland te komen doen. Fasttrack claimt dat het er alles aan heeft gedaan om in Nederland met Buma/Stemra tot een vergelijk te komen. Een zaak die nog niet ten einde is (in een later deel van deze serie over muziek meer daarover).

Behalve de 'oudjes' (MP3.com, Napster, maar ook Vitaminic.com), de nieuwkomers (MusicNet, Pressplay) en muziekuitwisseldienten die zich onttrekken aan auteursrechten, zoals KaZaA en Gnutella, is er nog een vierde partij: de online radiostations. Enkelen van deze radiostations (MusicMatch, Launch Media, MTVi) geven luisteraars 'zeggenschap' over de muziek, wie luistert kan besluiten om een nummer over te slaan, of juist een track nogmaals te beluisteren. Voor platenmaatschappijen was dit een teken dat deze sites geen radio maken, maar een vergelijkbare dienst leveren als bijvoorbeeld MP3.com, dat iemand tegen betaling de eigen cd's online laat beheren. De sites protesteerden fel tegen deze betiteling, want daarmee zouden ze meer aan auteursrechten moeten betalen dan radiostations, of de sites die wel radio uitzenden zoals het ook offline gebeurt.

Ook hier volgden rechtszaken elkaar op, webcasters klaagden de muziekindustrie aan, de muziekindustrie – waaronder de machtige Recording Industry Association of America (RIAA) – startte op zijn beurt een rechtszaak tegen de webcasters. De US Copyright Office stelde in juli dat deze sites aangemerkt moeten worden als radiostations op internet. Dat betekende een flinke opsteker voor de webcasters. Naar verwachting volgt in deze zaak in februari een uitspraak. (Los van deze webcasters zijn er ook nog sites die online radio maken, zoals dat ook offline gebeurt, en zijn er radiostations die hun uitzendingen ook via internet uitzenden. De laatste groep ligt ook nog met platenmaatschappijen overhoop over de vergoeding die ze moeten betalen voor hun online distributie).

Waar al deze sites zich op de voorgrond begeven, en direct contact maken met luisteraars en internetters, zijn er ook internetbedrijven die op de achtergrond actief zijn en zich opwerpen als 'digital service providers'. Een voorbeeld daarvan is het Amerikaanse Fullaudio.com. Het heeft contracten met ondermeer EMI en Universal en mag de muziek van deze platenmaatschappijen gebruiken voor de twee betaalde muziekdiensten die het aanbiedt aan andere websites. MP3.com fungeert ook als digital service provider. Toen Vivendi het bedrijf in mei dit jaar overnam deed het dit ook vanwege de techniek voor muziekdistributie. Eind dit jaar is MP3.com gesplitst in twee afzonderlijke bedrijven, waarvan er een de content (muziek) beheert en de ander de techniek onder licentie verkoopt. Een van de eerste klanten werd Pressplay.

In deel 2:
Over de kosten voor muziekdownloaden, het aanbod bij de sites en de omzet op de online muziekmarkt.

Muzieksites 1
Overwegend betaalde, maar ook gratis downloads
MP3.com
Napster
Pressplay (distributie via Yahoo en MSN)
MusicNet
Vitaminic
MTV.com

Muzieksites 2
Onbetaalde downloads (via filesharing)
KaZaA
MusicCity
Grokster
Gnutella
Aimster
Audiogalaxy.com

Radio
Overwegend streaming music, maar in sommige gevallen ook gratis en/of betaalde downloads
Echo Networks
MusicMatch.com
Launch (onderdeel Yahoo, vanaf maandag live)
Listen.com

Digital Service Providers
Fullaudio
MP3.com

Overzicht van initiatieven gelanceerd in 2001:

21 februari
Napster belooft de platenmaatschappijen 1 miljard dollar aan inkomsten over een periode van vijf jaar. Dit als gevolg van de betaalde dienst die Napster aankondigt in de zomer van 2001 te introduceren. Het loopt anders. De techniek is volgens de rechter niet honderd procent waterdicht, er volgt uitstel op uitstel, naar verwachting volgt lancering nu begin 2002.

2 april
EMI, BMG en Warner kondigen aan samen met RealNetworks (van de RealPlayer) de site MusicNet te starten. In december wordt bekend dat Compaq de RealPlayer standaard gaat aanbrengen op zijn pc's.

5 april
MTV kondigt aan met de vijf grote platenmaatschappijen betaalde muziekdownloads te gaan verzorgen, via de eigen site MTV.com

6 april
Yahoo sluit zich aan bij de site Duet, opgezet door Sony en Universal (Vivendi), via de site moet tegen betaling muziek worden aangeboden. Op 11 juni wordt de naam veranderd in Pressplay . Deze week ging Pressplay van start.

13 april
Vitaminic, met name actief in Europa en ook in Nederland, introduceert betaalde abonnementen, naast gratis te downloaden muziek.

21 mei
Vivendi neemt MP3.com over en kondigt aan de software voor muziekdistributie van MP3.com te gaan gebruiken voor de muzieksite Duet (later Pressplay genoemd).

14 juni
MP3.com start met betaalde muziekdownloads onder de naam Premium Listener Service. Gebruikers mogen ook de tracks op een cd branden.

6 november
Vitaminic start samenwerking met Napster. Er komen 250 duizend tracks uit de catalogus van Vitaminic beschikbaar binnen de betaalde variant van Napster.

26 november
Tiscali kondigt aan een betaalde muziekdienst te starten, niet alleen voor het downloaden van muziek, maar ook van videobeelden.

2 december
Listen.com lanceert zijn dienst Rhapsody, waarmee internetters beschikking hebben over muziek van – vooralsnog – alleen kleinere, onafhankelijke platenmaatschappijen.

4 december
MusicNet wordt gelanceerd, gesteund door BMG, Warner en EMI, samen met enkele kleinere labels.

19 december
Pressplay gaat van start. De site is opgezet door Universal en Sony, behalve deze twee – en enkele kleinere labels – biedt ook EMI zijn muziek aan via Pressplay. EMI is daarmee de enige platenmaatschappij die zowel bij Pressplay als MusicNet is vertegenwoordigd.