Van de internethype via crisis naar langer werken

Van het ongebreidelde optimisme op de beurs rond de eeuwwisseling, gevoed door internet en telecom, tot het ineenstorten van de financiële markt in 2008 vormt een zichtbare lijn. Maar ook opkomende werkloosheid en het langer moeten doorwerken van velen in Nederland zijn er het gevolg van.

Het symbool van de geschiedenis ‘van internetzeepbel tot financiële crisis’ stond nog in levenden lijve, 83 jaar oud, deze week voor het Amerikaanse Congres, om verantwoording af te leggen: Alan Greenspan, voorzitter van de Fed tussen 1987 en 2006. ‘Blame it on him’, spoot de cover van Newsweek afgelopen week de wereld in, met als kop van het omslagverhaal The First Disaster Of The Internet Age.

Zoals gebruikelijk kwam de populaire pers lang na eerdere vaststellingen met deze ‘openbaring’. Bijvoorbeeld al in maart 2007 is met de vinger gewezen naar de ‘vrije markt zeloten’ met hun ‘voodoo ideologie’. Los van internet heeft Greenspan de verbreiding van de risicovolle hypotheken expliciet gesteund.

De lijn naar internet nu: Alan Greenspan ging mee in de hype van de gelovigen die meenden dat internet de economische wetten tot dan toe opzij zette: de golf die we conjunctuur noemen werd doorbroken door groei zonder precedent van de exponentiële effecten van het internet.

Toen de zeepbel op zijn grootst was, in maart 2000 (op 17 maart ging World Online naar de beurs) zei Greenspan dat internet de financiële markten voorgoed had veranderd met de mogelijkheden voor mondiale verspreiding van de creatie, waarde en uitwisseling van complexe financiële producten.

Maar Greenspan miskende de mist die ook internet juist dankzij die enorme bergen informatie liet ontstaan, waar sluwe jongens misbruik van konden maken. De onbegrensd en ongebreideld voorhanden zijnde informatie via internet maakte markten slechts ogenschijnlijk transparant.

Iedereen kon handelen, en velen deden dat. Daar kunnen we aan toevoegen dat internet het ook technisch mogelijk maakte om eenvoudig aandelenportefeuilles te beheren. Maar de meeste handelaars via Alex en Binck hebben de korte termijn winst op het oog. Short-selling vierde hoogtij – en nog steeds – en Alan Greenspan was de hogepriester.

Want toen het fout ging met de internet- en telecomaandelen vanaf het voorjaar van 2002 probeerde hij de neergang van de beurzen te stuiten met gedoceerde, maar bij elkaar record renteverlagingen. De afstraffing van de hebzucht werd verzacht, en de aanloop werd genomen naar een zeepbel op de hypotheekmarkt. Waarschuwingen daartegen sloeg Greenspan in de wind.

Greenspan heeft deze week een schijnbare schuldbekentenis afgelegd in het Congres over de ‘weeffout’ in het vrije markt denken dat hij propageerde. Hij zei geschokt te zijn, maar niet de schuld te dragen van de financiële crisis nu. Op 82-jarige leeftijd heeft Greenspan moeten vaststellen dat de vrije markt niet goed heeft gewerkt. Maar ook: "We wisten het destijds ook allemaal niet." En dat zijn actieve rol is overtrokken. Het ‘risicomanagement’ dat decennia stand hield volstaat niet meer, bekende Greenspan.

Te meer raadselachtig blijft de beroemd geworden kwalificatie ‘irrational exuberance’. Deze uiting van verbazing over het tarten van economische wetten met aanhoudend hoge groei en optimisme deed greenspan al in 1996. Het leek een soort van waarschuwing, maar Greenspan liet het daar bij in het turbulente decennium van de internetzeebel en -neergang en de poging de van de inmiddels zwaar beleggende banken om de neergang te ontvluchten in een exhorbitante hypotheekmarkt.

Dit alles betekent overigens ook dat vele Nederlanders jaren langer zullen moeten werken dan voorzien vanwege een ‘beleggingshypotheek’. Kapitaal bracht niet snel het beoogde bezit, werk moet het goedmaken. De adviseurs van banken als ING destijds stelden de belegging aan woningkopers als de enige manier om het zo gewilde huis te kunnen kopen. NHP openbaarde recent dat adviseurs aan provisie van verzekeringen 12 tot 13 keer zo veel aan premie opstreken als van de hypotheek zelf.

En nog veel meer Nederlanders, ook die geen woning met een belegging voor aflossing kochten, moeten ondergaan dat hun pensioenopbouw niet is geworden wat er gedurende, en nog na de internetzeepbel over beloofd is.En uiteraard wordt een golf aan werkloosheid in gang gezet, nu al in de ict met het opzeggen van contracten voor in te huren personeel.

Greenspan cs. zijn schuldig, banken zijn schuldig, en financiële adviseurs. De internetzeepbel klapte, maar niet de mentaliteit met winstkansen voor iedereen die deze had gekweekt. Echter, de markt was vrij, alle informatie was beschikbaar, en uiteindelijk is dit alles simpelweg terug te voeren op hebzucht.

Zelfs van die woningkopers en pensioenopbouwers die onder de beleggingsbeloften de drempel naar zo gewild bezit en pensioen konden passeren, ook al zijn de onwetenden erin geluisd.