Wat gebeurt er als de techniek voortschrijdt en met literatuur aan de slag gaat? Dat is de vraag bij een experiment dat auteur Ronald Giphart samen met het Meertens Instituut en UAntwerpen aangaat.
Onderzoekers zijn bezig met de ontwikkeling van een robot waarmee zinnen en alinea’s geproduceerd kunnen worden, die – geholpen door een auteur van vlees en bloed – moeten resulteren in een uniek literair verhaal. Het streven van het experiment is om dat verhaal te publiceren bij het Geschenkboek van Nederland Leest, de heruitgave Ik, robot van Isaac Asimov. In november kan iedereen dit lezen als Ik, robot door de openbare bibliotheek cadeau wordt gedaan aan alle bezoekers.
Literair experiment
Het Nederland Leest experiment draait om het brein van de robot, ook wel kunstmatige intelligentie genoemd. De onderzoekers hebben deze kunstmatige intelligentie speciaal gevoed met een bibliotheek aan literatuur: tienduizend Nederlandstalige boeken die totaal een miljard woorden bevatten. Hierdoor kan tekst worden geproduceerd die een algemeen taalmodel overstijgt en echte literatuur wordt.
De techniek is nog volop in ontwikkeling. Een heel boek kan door de robot nog niet geschreven worden, maar een aantal alinea’s lukt al wel. Dr. Folgert Karsdorp van het Meertens Instituut: “Het is fascinerend te zien wat voor mooie en spannende zinnen er nu al uit ons experiment rollen. Het experiment roept ook interessante vragen en dilemma’s op zoals: wat is creativiteit en wat is authenticiteit? Wat is de rol van de menselijke auteur en hoe kan kunstmatige intelligentie gebruikt worden als hulpmiddel bij het schrijven?
Deze nieuwe technieken zijn vergelijkbaar met de uitvinding van de elektrische gitaar: die bestond al voordat Jimi Hendrix virtuoze solo’s speelde, en net als met de elektrische gitaar moeten we nog ontdekken hoe deze taalmodellen ‘bespeeld’ moeten worden om tot nieuwe literatuur te komen.”
Ronald Giphart
De auteur als creatief genie is bij dit schrijfproces van groot belang, menselijkheid maakt de slimme machine krachtiger. Voor auteur Ronald Giphart (1965) bekend van Ik ook van jou en Phileine zegt sorry breken dan ook spannende tijden aan. Hij zal in ieder geval nooit meer last hebben van een writer’s block: “Het is enorm spannend wat voor verhaal we samen gaan schrijven. Normaal gesproken verzin ik zelf het plot, werk ik de karakters uit en zoek de woorden. Nu gaat de robot me daarbij helpen. Ik ben de baas, maar hij doet het werk!”
De komende maanden gaat Giphart met de robot aan de slag. Tijdens Nederland Leest in november zal hij daarnaast ook als ambassadeur van de campagne optreden en bibliotheken door het hele land bezoeken.
Mike Kestemont (Universiteit Antwerpen) is benieuwd naar hoe het project zich zal ontrollen in de nabije toekomst. “Het is al langer bekend dat dergelijke modellen wel tekstjes kunnen genereren, maar voor langere, literaire teksten is deze technologie nog amper aangewend. Nu zullen we voor het eerst ‘in het wild’ kunnen observeren of een gevestigd auteur zijn schrijfproces hiermee kan verrijken. Wij hopen dat deze samenwerking vooral serendipiteit oplevert en dat de machine onverwachte suggesties kan aanleveren die een auteur als stimulerend en misschien bevrijdend ervaart.”
Robotica
Nederland Leest, de grootste bibliotheekcampagne van de CPNB, zet het thema robotica centraal. Het motto van de campagne in 2017 is ‘Lees de toekomst’. Ik, robot van Isaac Asimov (Meulenhoff) wordt in november door de bibliotheek cadeau gedaan aan alle lezers, leden en niet-leden. Nederland Leest Junior maakt Cyberboy van Tanja de Jonge (Holland) middelpunt van de aandacht. De bibliotheek deelt dit boek op (basis)scholen in Nederland uit. Deze twee boeken zullen in Nederland jong en oud niet alleen aan het lezen zetten, maar ook aan het praten. Nederland Leest 2017 vindt plaats van 1 t/m 30 november.
