Nederlander onterecht zelfverzekerd: 9 van de 10 herkent online oplichting niet altijd

DEN HAAG, 27 november 2025 – Nederlanders hebben grote moeite met het herkennen van online oplichting. Tegelijkertijd zegt de helft van de Nederlanders hier goed of heel goed in te zijn. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Verian, uitgevoerd in opdracht van de Rijksoverheid. 9 van de 10 Nederlanders weet online oplichting niet altijd te herkennen. 4 op de 10 van de Nederlanders (42%) overschat zichzelf: ze denken nep en echt beter te kunnen onderscheiden dan in werkelijkheid zo is. De Rijksoverheid waarschuwt met ‘Laat je niet Interneppen’ dat technologische ontwikkelingen, zoals kunstmatige intelligentie, maken dat online oplichting steeds moeilijker te onderscheiden is. Bijna één op de drie Nederlanders (32%) maakt zich zorgen online opgelicht te worden.
 
De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek op een rij:
9 van de 10 Nederlanders herkent online oplichting niet altijd: slechts 6 procent weet online misleiding consistent te onderscheiden.
Toch zegt 50 procent van Nederland goed of heel goed te zijn in het herkennen van online oplichting.
42 procent overschat zijn eigen kunnen bij het onderscheid maken tussen echt en nep
73 procent zegt dat technologische ontwikkelingen het hen moeilijker gaat maken om oplichting te herkennen.
Nederlanders onder de 34 jaar beoordelen alle vormen van online oplichting als betrouwbaarder dan 55+-ers.
Nederlanders onder de 34 jaar klikken eerder op links van oplichters dan 55+ers.
Van alle leeftijdsgroepen geven Nederlanders onder de 34 jaar het vaakst aan (heel) goed te zijn in het herkennen van online oplichting.
 
Echt en nep nauwelijks te onderscheiden
Oplichters gaan geraffineerd te werk. Zo kunnen met nieuwe technologieën, eerder gelekte persoonsgegevens eenvoudig worden misbruikt voor grootschalige, hyper-persoonlijke misleidings-berichten. De berichten bevatten bovendien steeds minder de vertrouwde kenmerken van online oplichting, zoals opzichtige taalfouten of verdacht uitziende links. “Online oplichting is steeds moeilijker herkenbaar”, zegt Foort van Oosten, minister van Justitie en Veiligheid. “Doordat het verschil tussen echt en nét echt zo klein is, en veel mensen zichzelf overschatten, lopen we meer risico dan we vaak denken. En juist daarom kan het iedereen overkomen.”

Nederlanders overschatten zichzelf
De helft van de Nederlanders (50%) zegt goed of heel goed te zijn in het herkennen van online oplichting. Uit het onderzoek blijkt echter dat Nederlanders zichzelf sterk overschatten: in de praktijk blijkt dat slechts 6% van alle pogingen tot online oplichting consequent als zodanig wordt herkend. Ruim vier op de tien Nederlanders (42%) schat hun vermogen te hoog in om onderscheid te maken tussen nep en echt. Dit onderstreept dat ook mensen die dit niet van zichzelf verwachten ook online opgelicht kunnen worden. Nederlanders onder de 34 jaar blijken gevoeliger voor online misleiding. Zij zeggen vaker dan andere leeftijdsgroepen dat ze online oplichting goed herkennen, maar klikken toch sneller op links van oplichters. Ook beoordelen zij nepberichten vaker als betrouwbaar dan 55+-ers.

Over het onderzoek
Deelnemers aan het onderzoek kregen een e-mail, SMS’je, WhatsApp bericht, website en social-reel te zien die vergelijkbaar zijn met wat ze in het dagelijkse leven kunnen tegenkomen. Denk aan een e-mail van een online verkoopplatform, een SMS van een postbedrijf, een video op social media van een bekende Nederlander, of een webshop.

De helft van de deelnemers zag de echte varianten, de andere helft zag varianten waarbij verschillende signalen van social engineering zijn toegevoegd. Deze neppe berichten zijn ontwikkeld in samenwerking met ethisch hacker Yusuf Onay van het DIVD (Dutch Institute for Vulnerability Disclosure), om de validiteit van de onderzoeksresultaten te garanderen.

Eén van de meest opvallende voorbeelden was een deepfake video, ontwikkeld in samenwerking met illusionist Victor Mids. De controlegroep in het onderzoek zag een echte social reel van de bekende illusionist, de experimentele groep zag de misleidende variant van deze video, waar dankzij AI een namaak-boodschap aan toe was gevoegd. De helft van de deelnemers had niet in de gaten dat het om een nepbericht ging.
Het kan iedereen overkomen: Online oplichters worden steeds slimmer
Drie op de vier Nederlanders verwacht dat technologische ontwikkelingen het steeds moeilijker maken om online oplichting te herkennen. Illusionist Victor Mids, die zich voor het onderzoek liet deepfaken: “Als illusionist speel ik in feite hetzelfde spel als wat je vaak ziet bij online oplichting: iets wordt als ‘echt’ gepresenteerd, waardoor je wordt misleid. Je brein maakt ergens in je besluitvorming een verkeerde aanname, en voor je het weet heb je bijvoorbeeld geklikt op een foutieve link. Ik vond het verbijsterend om te zien dat de helft van alle deelnemers niet doorhad dat er een deepfake van mij was gemaakt.”

Herken de signalen
Yoanne Spoormans, Cybercrime-specialist bij de politie, licht toe: “Misbruik van nieuwe technologie maakt online oplichting geloofwaardiger. Maar er zijn altijd signalen waar je aan kunt herkennen dat er iets vreemds aan de hand is. Online oplichters proberen je te overtuigen snel te handelen, bijvoorbeeld om een noodsituatie af te wenden, of omdat een product bijna uitverkocht is. Door deze tijdsdruk kun je niet meer kritisch nadenken. Dus moet er per se snel gehandeld worden? Wees dan alert en doe een stap terug. Bouw tijd in om de feiten en de afzender te controleren. Vraag hierbij het liefst ook advies van iemand die je vertrouwt. Klopt het niet of twijfel je? Klik dan weg. En ben je toch opgelicht? Doe dan altijd aangifte bij de politie. Dit kan in veel gevallen ook online. Het doen van aangifte helpt om de daders te stoppen en te voorkomen dat dit ook anderen overkomt.”

Laat je niet interneppen
De meerjarige campagne van de Rijksoverheid roept mensen op altijd drie tellen te nemen voordat je ergens op klikt. Het doel is om Nederlanders te helpen online misleiding te herkennen en zo oplichting te voorkomen. Online criminelen worden steeds slimmer. Ze zetten je onder tijdsdruk, lokken je met een mooie aanbieding of doen zich voor als iemand die je vertrouwt met behulp van nieuwe technologieën om vervolgens je gegevens of geld te stelen. Op laatjenietinterneppen.nl vind je meer informatie over hoe dit soort online misleiding te herkennen is.