Tweede muziekrevolutie: van download naar stream

De muziekindustrie strijdt nog steeds fanatiek tegen illegaal downloaden, tien jaar na de doorbraak van Napster. Ondertussen zorgt streaming voor de ware revolutie in online muziek en video

Precies tien jaar geleden verscheen Napster, het programma van de Amerikaanse student Shawn Fanning. Mp3-bestanden waren tot dan toe moeilijk te vinden op internet en vormden nauwelijks een bedreiging voor de muziekindustrie. Napster veranderde dat: het programma deelde lijsten met bestanden op de harde schijf met andere gebruikers. De komst van Napster had dan ook een enorme impact op de muziekindustrie, die de teruglopende cd-verkopen vervolgens steevast toeschreef aan illegaal downloaden.

Kon Napster nog enigszins beteugeld worden, met opvolgers zoals Kazaa lukte dat al minder goed. Anno 2009 verzet de industrie zich nog altijd met hand en tand tegen het illegale aanbod, maar zonder veel succes. Frankrijk wil illegale downloads een halt toeroepen door overtreders tijdelijk af te sluiten, maar krijgt geen gehoor bij het Europees Parlement. De Stichting Brein sluit met regelmaat Nederlandse Bittorrent-sites, maar nieuwe sites duiken weer even snel op. Als reactie op een Zweedse antipiraterijwet, die het rechthebbenden makkelijk maakt om gegevens op te vragen van mensen die verdacht worden van auteursrechtschending, biedt The Pirate Bay tegen betaling een nieuwe dienst aan waarbij geen logbestanden meer worden bijgehouden. Pogingen om digitale muziek af te schermen met digital rights management(DRM) zijn ook op niets uitgelopen. De meeste platenmaatschappijen zien er geen brood meer in.

De komst van legale downloadsites heeft gelukkig wel enige positieve invloed gehad op de muziekverkoop. Het aantal Amerikaanse internetgebruikers dat muziek tegen betaling koopt, is in 2008 met 8 miljoen naar 36 miljoen gestegen, goed voor ruim een kwart van alle muziekverkoop in de Verenigde Staten. Apple is met zijn iTunes Store de grootste muziekverkoper in de VS. Daar staat tegenover dat de verkoop van cd’s wederom is gedaald.

In 2008 waren er in de VS bijna 17 miljoen minder mensen die een cd kochten dan het jaar ervoor. De verkoop van mp3- spelers is bovendien met minder dan de helft gedaald, wat aangeeft dat die markt verzadigd is geraakt.

Nieuwste U2-album

Vermoedelijk niet zonder reden, want rechtstreeks ‘streamen’ van het internet is nu vrijwel even eenvoudig geworden als downloaden. Dat blijkt uit de populariteit van online jukeboxen als Spotify. Dit Zweedse initiatief – niet toevallig bedacht door Niklas Zennström, een van de oprichters van Kazaa – kon na een maand tijd al bogen op 1 miljoen gebruikers, die zelf kunnen bepalen naar welke nummers ze luisteren. De site, die later dit jaar ook in ons land van start gaat, beschikt over een catalogus van 6 miljoen nummers, waarvoor de rechten overigens keurig worden afgedragen. Het nieuwste U2-album was onlangs als eerste bij Spotify te beluisteren.

De Nederlandse Spotify luistert naar de naam Surf2Music. Voor 9,99 euro kunnen gebruikers er onbeperkt streamen. Voor 5 euro meer kunnen ze ook downloaden. Het aanbod van Surf2Music bedraagt op dit moment zo’n 1 miljoen songs.

En daar blijft het niet bij: 18 procent van de Amerikanen is nu op de hoogte van het bestaan van een gepersonaliseerde luisterdienst zoals Pandora. Het aantal gebruikers dat naar Last.fm luistert, is gestegen van 15 procent in 2007 naar 19 procent in 2008.

Het zakelijke model van muziekstreamen staat nog wel onder druk. Tot voor kort werd de muziek gratis aangeboden dankzij advertenties, maar die basis blijkt te wankel. Onlangs sloot SpiralFrog de deuren en ook Ruckus wist het hoofd niet boven water te houden. Last.fm is in bepaalde landen 3 euro per maand gaan vragen.

Toch biedt het streamingmodel – al dan niet met abonnementen – onmiskenbaar voordelen voor een ieder die op internet iets met muziek wil doen. In het boek The Future of Music werd het drie jaar geleden al gezegd: de platenindustrie heeft jarenlang flessen bronwater verkocht, maar inmiddels kun je drinkwater gewoon uit de kraan krijgen.

Games

Ook andere producten kunnen op deze manier worden aangeboden. iTunes zou volgens geruchten een streamingvariant overwegen voor video, na het enorme succes van Netflex waar films rechtstreeks van de server worden gespeeld. Op de recente Game Developers Conference is zelfs al een streamingdienst voor games aangekondigd. OnLive kan tot 720p beeldkwaliteit leveren, vergelijkbaar met ‘HD Ready’-toestellen.

Streaming is ook heel goed mogelijk met draagbare hardware. De meeste mp3-spelers zullen in de toekomst over wifi dan wel 3G beschikken en met toenemende datasnelheden – via HSPA is theoretisch al 56 Mbps mogelijk – zijn er nauwelijks technische belemmeringen meer. Voor offline gebruik in het vliegtuig kan worden teruggevallen op cachegebruik.

Toegegeven: streaming zal niet meteen een einde maken aan illegaal downloaden en parasitaire diensten blijven op de loer liggen. Was het tien jaar geleden Shawn Fenning die de industrie op zijn kop zette, in 2009 lijkt de vijftienjarige David Nelson in zijn voetsporen te treden. Hij lanceerde Muziic, een gratis muziekspeler die oogt als iTunes en video’s rechtstreeks afspeelt via YouTube. Het hele businessmodel dat YouTube de afgelopen maanden moeizaam aan het opbouwen was, dus met advertenties, is door een tiener onderuit gehaald.