Blauw op het net

De politie wil het digitaal rechercheren overal in de organisatie laten doordringen.

Op 28 september 2001 kwam er bij vliegveld Eelde in Groningen een dreigmailtje binnen. Er zou een auto met explosieven op de luchthaven geparkeerd staan. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken vond de dreiging ernstig genoeg en verzocht de Groep Digitaal Rechercheren (GDR) van de Dienst Recherche Onderzoeken in Driebergen om de schrijver van het mailtje op te sporen. Beleidsadviseur Pascal Hetzscholdt van de GDR: "Aan de hand van logbestanden en IP-adressen konden we vaststellen dat het mailtje was verzonden vanuit twee computers in een scholengemeenschap in Groningen."

Op die bewuste dag hadden tenminste honderd scholieren de PC's gebruikt en daarvan was geen administratie bijgehouden. Hetzscholdt: "Uiteindelijk keken we welke pagina's er vlak vóór en na het verzenden van het mailtje waren opgevraagd." Zo bleek dat de grappenmaker de webpagina van vliegveld Eelde via Google had gevonden, en had hij op een andere website het kenteken van de auto opgezocht. De scholier had ook zijn eigen e-mail bij Hotmail gecontroleerd en zo kon zijn identiteit worden vastgesteld. Hetzscholdt: "Toen hij werd aangehouden, dacht hij dat een vriendje hem had verraden. Hij kon zich niet voorstellen dat we hem helemaal zelf op het spoor waren gekomen."

Vals geld

Bas Eikelenboom werkt als projectleider high-tech crime voor het Bureau Digitale en Analoge Techniek van het Kernteam Randstad (KTR) Noord en Midden. Het KTR probeert onder meer inzicht te krijgen in crimineel gebruik van de digitale infrastructuur van Schiphol. Daarnaast ondersteunt het team politieregio's die 'digitale expertise' nodig hebben.

Zo kreeg het team te maken met een onderzoek naar vals geld, dat bij een drukkerij in Utrecht geperst was en voor een buitenlandse coup gebruikt zou worden. De verdachten waren gearresteerd, maar de bewijsvoering was niet rond. Bij de drukkerij kon men geen bewijzen vinden. De directie beweerde dat de drukkerij wegens vakantie dicht was. Logbestanden toonden echter aan dat dagelijks het alarm was aan- en uitgezet en dat er grote vellen papier waren gedrukt, waarvan uiteindelijk kleine snippers in de stofzuigerzak werden gevonden. Op een harde schijf vonden rechercheurs bovendien een (gewist) bestand waarin stond hoe de politie om de tuin moest worden geleid.

Digitale opsporing wordt binnen de politie steeds belangrijker. Daarom stemde het dagelijks bestuur van de Raad van Hoofdcommissarissen anderhalf jaar geleden in met het nationaal actieprogramma 'Digitaal Blauw', dat de slagkracht van de politie moet vergroten. De digitale kennis bij de zeven interregionale Bureaus Digitale Expertise wordt uitgebreid, ook worden in elk van de 25 regiokorpsen politiemensen opgeleid om kennis over digitaal rechercheren op te doen. "Iedere agent moet straks een GSM digitaal kunnen uitlezen", zegt Eikelenboom.

De experts hebben dan hun handen vrij voor meer gespecialiseerd recherchewerk, zoals de bescherming van computersystemen van water- en energievoorzieningen, de luchtvaart, banken, ziekenhuizen en de telecomsector.

Op dit moment wordt nauwelijks onderscheid gemaakt tussen grote en kleine delicten. "Het is uiteraard wel zo dat bepaalde zaken voorrang krijgen", zegt Eikelenboom. "De moord op Fortuyn is daar een voorbeeld van. Vooruitlopend op zijn begrafenis, kregen we het verzoek om nieuwsgroepen te monitoren om te zien of extra politiebewaking noodzakelijk was." Ook bij de GDR is het nooit echt rustig, zegt Pascal Hetzscholdt. "Moordzaken kunnen niet blijven liggen, en al helemaal niet als de verdachte op de vlucht is geslagen. We hebben wel eens het e-mailadres van zo iemand achterhaald. Toen hij vanuit een hotel zijn e-mail controleerde, wisten we meteen waar hij zat."

Preventie

"Misdaadbestrijding is maar een onderdeel van ons werk", zegt Eikelenboom. "Preventie is even belangrijk." Eikelenboom bezoekt regelmatig bedrijven, om ze te adviseren over hun digitale beveiligingen. "We wijzen ze meestal op zwakheden in de organisatie zelf. Ik ben wel eens met een directeur van een telecombedrijf langs een aantal computers van zijn medewerkers gelopen. Je komt dingen tegen die helemaal niet een harde schijf horen te staan, zoals muziekbestanden. Het is belangrijk dat je de werknemers een bepaalde verantwoordelijkheid bijbrengt." Beveiligingsafdelingen van grote bedrijven doen steeds vaker een beroep op de digitale recherche. Niet in de laatste plaats omdat de criminaliteit zich niet tot de landsgrenzen beperkt. Ook binnen Interpol is veel kennis over de digitale wereld aanwezig en daarnaast maakt Nederland deel uit van het netwerk van G8-landen op het gebied van high-tech criminaliteit.

Hoe high-tech is de internationale criminaliteit eigenlijk? Dat valt eigenlijk wel mee, zeggen Hetzscholdt en Eikelenboom in koor. "We hebben niet de indruk dat criminelen bijvoorbeeld structureel versleuteltechnieken gebruiken. Die techniek is erg ingewikkeld", zegt Hetzscholdt. "Als je echt onzichtbaar wilt blijven moet je domweg niet e-mailen, niet internetten en niet mobiel bellen", zegt Eikelenboom. "En dan nog is de kans groot dat je door een bewakingscamera wordt geobserveerd."