FAQ: Open source

Naast het bekende besturingssysteem Linux is inmiddels allerlei opensourcesoftware verkrijgbaar, van webbrowsers tot middleware. Behalve een manier om software te ontwikkelen en te distribueren, is open source ook een filosofie die vér buiten de it-markt reikt.

Het idee achter open source is
dat mensen samen iets maken, dat
elementen uit het gemaakte product
opnieuw mogen worden gebruikt en
dat de op deze manier gemaakte nieuwe
producten (gratis) aan de gemeenschap
worden teruggegeven. Een idee
dat niet alleen op software van toepassing
is, zo blijkt uit ‘Elephants
Dream’. Deze animatiefilm werd
gemaakt met behulp van opensourcesoftware,
door een groep vormgevers
uit de hele wereld. De film is nu klaar
en gratis te downloaden, geheel volgens
de gedachte van open source.
Nog verder gaat het project ‘A Swarm
of Angels’. Doel is dat vijftigduizend
mensen samen een film financieren én
daadwerkelijk maken. Op de website
kan worden meegeschreven aan het
script, gewerkt aan het maken van de
trailer en aan de productie van de film.
Uiteindelijk zal de film gratis te
downloaden zijn en mogen ook delen
van de film worden hergebruikt, onder
een Creative Commons-licentie.

Goed, het is inmiddels redelijk ingeburgerd.
Uit een onderzoek van
MarketCap van afgelopen zomer blijkt
dat 10,3 procent van alle bedrijven
met meer dan vijftig werknemers in
Nederland Linux gebruikt op de server.
Vooral voor het web wordt opensourcesoftware
veel gebruikt: 47 procent van
de tweehonderd grootste Nederlandse
websites draait Linux als besturingssysteem
en 60 procent gebruikt opensourcesoftware
Apache als webserverapplicatie
(wereldwijd is dat 62
procent). (bron: Netcraft en www.ematic.
nl/3.0/nieuws/nieuws/56)

Ja. Zeker de software waar al jaren aan
geprogrammeerd wordt en die inmiddels
veel wordt gebruikt, zoals Apache,
programmeertaal php en Linux. Dat
opensourcesoftware serieus genomen
wordt, blijkt ook uit de reactie van de
gevestigde orde: IBM en HP hebben
hun hardware beschikbaar gemaakt
voor Linux. En Microsoft en Novell, ooit
gezworen vijanden, verbaasden de
wereld vorig jaar met een overeenkomst
waarin Microsoft onder meer
belooft dat het de Novell Linux-distributie
SuSe Linux zal ondersteunen.
Linux is inmiddels omarmd door diverse
softwareleveranciers, die het besturingssysteem
leveren met ondersteuning
en service. Zoals Novell, Red Hat
en Oracle. Open source is een vast
onderdeel van de it-wereld geworden.

Die zijn nog niet voorbij.Waar het om gaat: SCO beschuldigt IBM er nu al jaren van dat het zijn patenten zou schenden. IBM zou delen van de Unixbroncode aan de opensourcegemeenschap hebben gegeven (voor de ontwikkeling van Linux), code waarvan SCO het intellectueel eigendom zegt te hebben. Partijen die opensourcesoftware aan de man brengen, spelen hierop in door met hun distributie van Linux de verkrijger te vrijwaren van juridische claims (zoals Oracle met zijn Linux-distributie Unbreakable Linux). Onderdeel van de overeenkomst tussen Microsoft en Novell was dat Novell veertig miljoen dollar betaalt als afkoopsom, waarna Microsoft afziet van mogelijke juridische claims over patentschendingen door Linux. In hoeverre SCO gelijk heeft, moet nog blijken – de rechtszaken lopen nog. Het heeft de opmars van Linux in ieder geval niet tot stilstand gebracht.

Er zijn inmiddels talloze opensource-
applicaties beschikbaar. Voor
gebruik op de pc en op de server. Voor
crm (SugarCRM), contentmanagement
(het Nederlandse MMBase), kantoorautomatisering
(OpenOffice), webbrowsing
(Firefox), webserverapplicaties
(Apache) en middleware (JBoss).
Sommige software is ontwikkeld door
de vrije programmeursgemeenschap
(Linux is het bekendste voorbeeld),
andere was oorspronkelijk ‘closed
source’ en is later door de fabrikant
aan de opensourcegemeenschap
gegeven. Zo gaf Sun de broncode van
Java vrij en maakte Second Life begin
dit jaar de clientsoftware voor zijn virtuele
gemeenschap open source. Een
overzicht, op categorie, is onder meer
te vinden bij de Free Software
Foundation. En er
zijn diverse websites waar opensourcesoftware
gedownload kan worden.
Bijvoorbeeld SourceForge.net.

Er zijn cijfers over de toepassing van
Linux (van onderzoeksbureaus en distributeurs)
en de Netcraft-webserversurvey
laat zien welke software webservers
draaien (news.netcraft.com).
Maar een compleet overzicht ontbreekt,
omdat opensourcesoftware
veelal gratis is te downloaden vanaf
allerlei websites. Cijfers over het
gebruik ervan moeten dus altijd kritisch
worden bekeken, evenals stellig
gebrachte voorspellingen over toekomstig
gebruik. Het feit dat organisaties
bijvoorbeeld Linux gebruiken, wil
bovendien niet zeggen dat ze alléén
Linux gebruiken. Vaak draait diverse
software naast elkaar, zowel open als
closed source. Overigens heeft de
Harvard Business School een aardige
gok gedaan naar het gebruik van open
source, door de gegevens van een aantal
populaire downloadsites te onderzoeken.
Toen ze de wekelijkse verspreidingen
vermenigvuldigden met de
omvang van het installatiebestand,
kwamen ze op 204 terabyte per week
voor Linux, 27 voor OpenOffice, 15
voor MySQL, 12 voor Firefox en 3 voor
JBoss. Ook onderzochten ze de investeringen
van grote it-leveranciers in
opensourcesoftware tussen 1995 en
2005. Dat bleek in totaal te gaan om
twee miljard dollar. Daarvan ging driekwart
naar Linux, 317 miljoen naar
Firefox, 76 miljoen naar
OpenOffice.org, 48 miljoen naar
MySQL, 24 miljoen naar php, 15 miljoen
naar de scripttaal tcl en 10 miljoen
naar de JBoss-middleware (bron:
Automatisering Gids, 5 dec. 2006 en
Harvard Business School).

Dat is niet waarschijnlijk. Het is ook
niet zo’n relevante vraag, maar een die
helaas wel vaak opgeld doet in de discussie
rond open source. Hier spelen
nogal wat emotionele argumenten die
een goed debat vertroebelen.Wel is
duidelijk geworden dat de closedsource-
aanbieders de opkomst van open
source als bedreigend ervaren. En dat
ze er veel aan hebben gedaan om
open source te dwarsbomen. Zo zou
Microsoft (via een derde partij) SCO
mede hebben gefinancierd in zijn
schadeclaims tegen IBM en beweren
boze tongen dat Oracle zijn Linux-distributie
Unbreakable Linux tegen de
helft van de prijs van die van Red Hat
in de markt zet om de positie van
Linux-bedrijf Red Hat te ondermijnen –
als dat inderdaad de opzet was, is die
niet geslaagd, want het loopt niet
storm bij de Linux-versie van Oracle.

Er is allerlei gratis opensourcesoftware
te krijgen via websites als
SourceForge. Daarnaast zijn er leveranciers
die onder meer Linux gratis leveren,
maar waarbij betaald moet worden
voor bijvoorbeeld ondersteuning
en beheer. Zoals Red Hat, Oracle en
Novell. Sommige opensourcesoftware
wordt gemaakt door een losse groep
programmeurs, sommige door een
bedrijf (Red Hat is daar een voorbeeld
van, met Red Hat Linux en JBoss). Er is
veel variatie in de verkrijgbare opensourcesoftware:
van applicaties die
nog niet zijn uitgekristalliseerd tot
grote programma’s waaraan al jaren
wordt gewerkt door ervaren programmeurs
binnen en buiten it-bedrijven.

De software is veelal gratis, dus daar
moeten de aanbieders het niet van
hebben. Maar er blijkt wel degelijk geld
te verdienen in deze markt. Zo maakte
Mozilla Foundation, maker van de
opensourcewebbrowser Firefox, begin
dit jaar bekend dat de browser in
2005 bijna 53 miljoen dollar had
opgeleverd, dankzij een overeenkomst
met Google. Het werkt zo: in het in
Firefox ingebouwde zoekveld waar
gebruikers zoekopdrachten kunnen
intikken, komen ook gesponsorde links
(via Google). Als een Firefox-gebruiker
daarop klikt, krijgt Mozilla een groot
deel van de inkomsten daarvan van
Google. Verder gaat het in dit bedrijfsmodel
niet om het verdienen aan
licenties (want betaalde licenties passen
niet in het opensourcemodel),
maar kan er wel omzet gehaald worden
uit alle dienstverlening eromheen:
handleidingen en andere ondersteuning,
onderhoud, maatwerk en het ontwikkelen
van extra functies. Een andere
manier om geld te verdienen met
open source is door diverse opensourcecomponenten
te verzamelen en
daarvan een betaalde applicatie te
maken

Jazeker. Het is zelfs niet eens van oorsprong een pure it-term, want onder meer in de wetenschap wordt het model al langer gebruikt. Maar dat terzijde. Als gevolg van de populariteit van de opensourcesoftware zijn er diverse initiatieven ontstaan buiten de softwarewereld, die het idee van open source gebruiken: met meerdere mensen iets ontwikkelen dat gratis en voor iedereen toegankelijk is, waarbij iedereen mag meedenken en mee-ontwikkelen. Een hippe term hiervoor is crowdsourcing.

11. Waar gebeurt dat dan?

Bekend is Wikipedia, de online encyclopedie waaraan iedereen mag meeschrijven. Of YouTube, een site waarop iedereen video’s mag plaatsen, die mag bewerken en weer publiceren (al dan niet legaal). Maar er zijn ook vele, minder bekende voorbeelden. Zo is er een bierbrouwerij in Australië, Brewtopia, die is opgezet door mensen over de hele wereld. Geen grap: het bedrijf maakt bier en is inmiddels in Australië beursgenoteerd (één van de directeuren is overigens een voormalig medewerker van Linuxbedrijf Red Hat). Er is ook zo’n initiatief voor cola, toepasselijk OpenCola genaamd, maar daarbij gaat het niet om een product dat bij een fabriek is te bestellen: louter het recept staat op internet.

12. Hoe zit het met licenties?

Open source en licenties gaan niet goed samen, zo lijkt het. Maar dat is niet helemaal waar. Licenties zoals in de traditionele softwarewereld passen dan wel niet bij open source, maar enige bescherming blijkt wel nodig. Daarom zijn er verschillende soorten licenties ontworpen die passen bij open source. Bekend is GNU General Public License (GPL), die voor het merendeel van de opensourcesoftware wordt gebruikt. Hierin is onder meer bepaald dat de software vrij te gebruiken blijft, ook als die is aangepast. Een ander voorbeeld zijn de licenties van Creative Commons, speciaal ontworpen voor iedereen die tekst, beeld of geluid aanbiedt en dat onder bepaalde voorwaarden wil doen. Zo kan een producent beeld aanbieden dat vrij te gebruiken is voor niet-commerciële doeleinden. Of tekst waaruit vrij geciteerd mag worden, met naamvermelding.

Weblinks

Winkelen:
SourceForge.net
directory.fsf.org
Informatie:
ososs.nl (zie ‘fabels en feiten’)
www.opensource.org (Open Source Initiative)
www.fsf.org (Free Software Foundation) Creative Commons-licenties voor
Nederland:
www.creativecommons.nl
Nieuws:
www.opensourcenieuws.nl