Herrie in de zandbak

Een e-business adviesbureau met hoogdravende ideeën en een no-nonsens ICT-bedrijf vormden de wankele fundamenten van Escador. Twee jaar na de oprichting verkeert de directie op voet van oorlog met oud-werknemers.

In het hoofdstedelijke Paleis van Justitie schudt Escador-directeur Peter van den Heuvel meewarig het hoofd. Oud-werknemer Hairie Haidar heeft zojuist ontkend dat hij de adressen van klanten en potentiële klanten uit de computerbestanden van Escador heeft verwijderd ten behoeve van zijn eigen onderneming Newteq. Het was niet meer dan systeemonderhoud, houdt Haidar vol.

Newteq, opgericht door oud-werknemers van Escador, richt zich op systeemintegratie, een tak van sport waar Escador zich volgens Haidar niet meer mee wil bezighouden. Desondanks vindt Escador dat Newteq zijn activiteiten per direct moet staken. "Wij verliezen omzet aan Newteq", benadrukt Van den Heuvel, die bedrijfsrecherche Hoffmann uit Almere inschakelde om oud-werknemers te volgen die voor Newteq zijn gaan werken.

Newteq zou de naam Teq ook nog eens onrechtmatig hebben gebruikt. Daarom wil Escador Newteq de mond snoeren. Voor tenminste twee jaar, op straffe van 25.000 euro per dag tot een maximum van 25 miljoen euro.

Maar op de vraag van de rechter welke klanten Newteq zou hebben meegenomen, moeten Van den Heuvel en zijn twee advocaten het antwoord schuldig blijven. Escador slaagt er niet in een stevige leest te schuiven in de slappe stof van vermoedens en verdenkingen. "Men gaat uit van een groot complot", zegt de advocaat van Haidar.

Op 13 juni worden alle eisen van Escador afgewezen, behalve die met betrekking tot het gebruik van het woord Teq in de handelsnaam, waardoor Haidar alsnog de proceskosten moet betalen.

Escador-directeur Peter van den Heuvel weet niet of zijn bedrijf in hoger beroep zal gaan tegen de uitspraak van de rechter. "Er heeft veel meer gespeeld dan we tijdens een kort geding hard hebben kunnen maken", zegt hij. "Maar wellicht is het beter als we onze aandacht weer gewoon gaan richten op de onderneming zelf."

Heksenjacht

Kringen rond Escador betitelen de heksenjacht op oud-werknemers namelijk als geldverspillend en zinloos. Het zijn extra uitgaven bovenop de ruim één miljoen euro waarmee Escador de contracten van twee directeur-eigenaren heeft moeten 'uitkopen' om te voorkomen dat het bedrijf op grond van eerdere afspraken nog meer geld zou moeten betalen. Want dat geld heeft men niet. "E-business is momenteel een moeizame markt", moet Van den Heuvel toegeven. "Maar bedrijven zijn nog steeds bezig met een inhaalslag. En op dat terrein boeken we wel degelijk successen."

Het is begin 2000 als de van Origin afkomstige Leen Zevenbergen en Peter van den Heuvel (ex-directeur Roccade Finance) Escador oprichten. Van den Heuvel heeft dan al een indrukwekkende carrière bij Roccade achter de rug. Zevenbergen begint zijn loopbaan in 1983 bij Philips. In 1998, na bemoeienissen met bedrijven als Bolesian, Informatieservices en het animatiebedrijf ElectroGIG, keert Zevenbergen weer terug in het Philips-nest, ditmaal als directeur van Origin.

Workshops

In 1988 leest Zevenbergen een artikel over The Idea Factory van John Kao: oud-hoogleraar aan de Harvard Business School, maar ook een van de producenten achter Steven Soderbergh's filmdebuut Sex, Lies & Videotape, en jazztoetsenist in de band van rocklegende Frank Zappa. Grote bekendheid verwerft Kao door het boek Jamming, the art and discipline of business creativity, over creativiteit en improvisatie in het zakenleven. De Amerikaan vindt dat innovatie een kwestie is van voortdurende aandacht voor het creatieve proces. Vandaar dat The Idea Factory in San Francisco 'creativiteitsworkshops' geeft aan topmanagers. Zevenbergen maakt er zelf een sessie mee met de raad van bestuur van autofabrikant Nissan, die wil nadenken over klantprofielen. Tijdens die sessie stuurt Kao de directeuren letterlijk de straat op om willekeurige voorbijgangers aan te klampen.

In december 1999 zijn Zevenbergen, Van den Heuvel en Kao zelf betrokken bij een sessie die uitmondt in een businessplan met als codenaam Valiant, naar de jaren vijftig-strip Prins Valiant die Zevenbergen als jongen verslond. Samen met partners willen Kao, Zevenbergen en Van den Heuvel ten behoeve van de zakelijke markt strategische e-business oplossingen ontwikkelen. De naam van de nieuwe onderneming wordt Escador, naar de vlootterm 'eskader' uit de Gouden Eeuw, toen Nederlandse eskaders van kleine wendbare schepen vijandelijke oorlogsschepen versloegen. Vertaald naar de situatie van vandaag: Escador werkt met kleine, creatieve teams die de strijd moeten aangaan met de logge IT-bedrijven.

Begin 2000 betalen Zevenbergen en Van den Heuvel Kao twee miljoen dollar, deels in de vorm van een lening, voor een Europese licentie. De activiteiten zullen niet beperkt blijven tot Nederland: ook in Engeland, Duitsland en Frankrijk moeten er vestigingen komen. In Engeland wordt een oude filmstudio afgehuurd en in Parijs een Citroën-garage omgebouwd. "We zochten oude panden, deels uit kostenoverwegingen, deels om ons anders te positioneren", zegt Van den Heuvel.

Het startkapitaal van 0,9 miljoen euro wordt bij elkaar gebracht door kennissen en familieleden die via een Stichting Administratiekantoor aandeelhouder van Escador worden. Korte tijd later stappen The Idea Factory Capital Partners (later Precede geheten), Nesbic en Worldview Technology Partners in voor dertien miljoen euro. Een tweede financieringsronde onder leiding van het Californische ComVentures met Worldview Technology Partners, Nesbic CTe Fund en The Idea Factory Capital Partners en Commventures brengt 23 miljoen euro op. Met een derde financieringsronde wil Escador nog eens achttien miljoen euro uit de markt halen.

Aan ambities is geen gebrek; aan het eind van 2000 moet een omzet van veertien miljoen euro worden gerealiseerd, met vierhonderd medewerkers in zes landen, terwijl voor eind 2001 ongeveer duizend werknemers zijn voorzien. "Toen we ons plan hadden gebaseerd op 75 medewerkers, toonde geen enkele institutionele investeerder interesse" zegt Conny Dorrestijn, hoofd communicatie van Escador. "Pas toen we riepen dat we zouden uitbreiden naar vierhonderd man stonden er drommen financiers op de stoep."

Zelf begint Escador heel bescheiden in het lommerrijke Den Dolder. Daar krijgt een oud schooltje een flinke timmerbeurt. Op de bovenste verdieping komt een speelzolder waar speelgoedfiguurtjes in een zandbak en beelden 'passie en emotie' moeten vrijmaken. Voor een tweedaagse sessie inclusief voorbereiding moet zo'n 130 duizend dollar (!) op tafel worden gelegd.

Groei

In de eerste helft van 2000 maakt Escador een opvallend snelle groei door. Zo worden de bedrijven Westworld en LiveWire ingelijfd, evenals de Franse webontwikkelaar Patagonie. Ook haalt The Idea Factory zijn eerste grote klant binnen: de Franse zuivelproducent Danone.

Voorjaar 2000 krijgt Escador de kans fors uit te breiden als het in nood verkerende ict-bedrijf Teq een investeerder zoekt. De onderneming, met vestigingen in zowel Europa als de Verenigde Staten, legt zich dan al vijf jaar lang toe op serverimplementaties van Oracle-, SAP- en Siebel-systemen. Net als veel andere ict-bedrijven wil ook Teq naar de beurs. Er wordt een investeerder gezocht en gevonden, maar als uit de jaarcijfers over 1999 blijkt dat 1,23 miljoen euro verlies is geleden op een omzet van 11,8 miljoen euro, worden er plotseling andere condities aan de financiering gesteld. Als blijkt dat de marktvooruitzichten voor 2000 slecht zullen blijven, ziet Teq zich genoodzaakt een andere investeerder te zoeken. Uiteindelijk worden er contacten gelegd met Escador, dat volume, kennis en een Europees netwerk zoekt. "Escador was een jonge club met ervaren mensen die binnen een jaar flink wilde groeien", zegt Teq-oprichter Abram Schermer. "Iedereen hoopte dan ook op een geslaagde synergie." Directeur Peter van den Heuvel heeft echter zijn twijfels: "Ik vond ze te groot en we wilden ons alleen op Europa richten, maar uiteindelijk hebben we ons toch laten overtuigen omdat onze investeerders ambitieuze groei wilden. Winst maken was op dat moment even niet belangrijk."

Sekte

De overname laat echter langer op zich wachten dan is voorzien. Omdat Zevenbergen bij een vijftal faillissementen betrokken zou zijn ? iets dat later overigens weerlegd zou worden ? gelast het Ministerie van Justitie een antecedentenonderzoek door de Economische Controledienst. Eerder kan Escador niet als BV in de Kamer van Koophandel worden ingeschreven. Een oude BV van mevrouw Zevenbergen biedt uitkomst. Niet eerder dan najaar 2000 is de overname van Teq ? 7,7 miljoen euro cash, 14,9 miljoen euro in aandelen ? formeel een feit.

Toch heerst er bij de 350 Teq-medewerkers niet meteen een hoera-stemming. Weliswaar is een faillissement van Teq tijdig afgewend, maar men moet flink wennen aan de nieuwe werkgever, waar functies 'rollen' heten, afdelingen worden aangeduid als 'kernels' en verkopers 'ambassadeurs' zijn die via contacten op de golfbaan opdrachten moeten binnenslepen, iets dat veel Teq-verkopers maar onzin vinden. Een oud-werknemer herinnert zich een kennismakingavond in Zeist, waar door het personeel a capella werd gezongen. "Is dit een sekte, dachten we nog."

Erg veel opdrachten komen er ook al niet binnen of verlopen niet altijd naar wens. Een portal voor de oliehandel voor het energiebedrijf Petroplus wordt door Escador zelf afgekeurd en moet opnieuw worden opgeleverd. Intussen probeert Escador klanten te imponeren tijdens zogenoemde dilemma-diners, waarbij aan de hand van een rollenspel door acteurs managers aan het denken worden gezet. Van den Heuvel hierover: "Het was een afspiegeling van onze afspraak met The Idea Factory om de teams op dezelfde wijze in te richten als in de VS, maar Europeanen zijn voor dit soort dingen toch te nuchter."

Ook tamelijk 'over the top' zijn het oranje tapijt en blauwe meubels die Escador een uniek gezicht moeten geven en de viltstiften in de toiletten waarmee medewerkers graffiti op de muren mogen schrijven. Daar wordt gretig gebruik van gemaakt, zij het dat sceptische oneliners als 'Leen je rijk' of het rijmpje genaamd 'Zeven sprookjes' ('Zeven geiten, zeven mijlslaarzen, zeven dwergen, zeven bergen?') voor fronsende wenkbrauwen bij klanten moeten hebben gezorgd.

Intussen laat de integratie van Escador en het oude Teq nog altijd te wensen over. Het samenvoegen van financiële rapportagesystemen van beide bedrijven leidt zelfs tot een regelrechte bestuurscrisis binnen Escador. Najaar 2000 valt bijvoorbeeld geen goed beeld te krijgen van de werkelijk gemaakte omzet, bovendien blijkt een fors bedrag niet aan klanten te zijn gefactureerd. In de loop van 2001 worden de financieel directeur en een financieel medewerker aan de kant gezet, zij het dat volgens Escador zelf de financieel directeur op eigen verzoek en in goed overleg is vertrokken.

Begin 2001 vliegt de volledige top van het postbedrijf TPG naar San Francisco om onder leiding van John Kao te brainstormen over de toekomst. Bij veel andere Idea Factory-sessies komen er echter maar weinig vervolgopdrachten binnen. Van den Heuvel: "Wat we constateerden was dat de ideeën in de hoofden van het management bleven zitten, en zich moeilijk lieten vertalen in concrete producten. Daar hebben we later veel meer energie in gestoken."

Verlies

Het jaar 2000 wordt afgesloten met een verlies van 22 miljoen op een omzet van 18,8 miljoen euro, twintig procent hoger dan voorzien is. Deels door het sterk gewijzigde klimaat komt er geen derde investeringsronde. In februari 2001 besluiten de bestaande investeerders wel tot een converteerbare lening van veertien miljoen euro. Daarnaast sluit Precede, waarin ook de Reggeborch Groep een belang heeft, in juli een additionele converteerbare lening af voor 4,5 miljoen euro. Voorwaarde is wel dat nieuwe investeerders worden gevonden.

Intussen neemt de ontevredenheid onder het personeel toe. Er komen te weinig opdrachten binnen en sommige medewerkers vinden Escador te veel een roze wolk, waaraan veel meer sturing zou moeten worden gegeven. In Parijs organiseert het bedrijf daarom zelf een Idea Factory-sessie, waaraan twintig vertegenwoordigers uit verschillende geledingen van het bedrijf mogen deelnemen. Hoewel menigeen positief is over de uitkomsten van dit zelfonderzoek, krijgt men nauwelijks de gelegenheid om het veranderingsproces in gang te zetten. "Door de verslechterende markt werden we al in juli gedwongen mensen te ontslaan", zegt Van den Heuvel.

Tegelijkertijd krijgt Escador er ook weer werknemers bij. Op basis van begin 2001 gemaakte afspraken neemt Escador voor het symbolische bedrag van 1 euro het Bussumse webproductiebedrijf Antraciet over. Het voormalige internetbedrijf van World Online, de Tros en uitgeverij Audax is kort daarvoor door een management buy-out onder leiding van Bob Smits verzelfstandigd. Van den Heuvel zegt geen moment spijt te hebben gehad van de acquisitie: "Het heeft ons veel werk en nieuwe klanten opgeleverd."

Toch kan een tweede sanering in november niet langer worden vermeden. Met name aan de kant van het webdesign zijn er steeds minder opdrachten. De directie belooft 25 procent van het salaris in te leveren tot de onderneming winst maakt. Er is nog een tegenvaller: licentiegever Idea Factory komt in zwaar weer terecht, waardoor de lening aan Kao in rook dreigt op te gaan. Escador vindt het hoog tijd worden om zich los te weken van het gedachtegoed van Kao. Onder leiding van Annemieke Roobeek van Meeting More Minds, een netwerkorganisatie die leren en kenniscreatie wil stimuleren binnen dan wel tussen deelnemende organisaties, wordt de strategie bijgesteld. Een deel van het oude Teq ziet de veranderingen niet meer zitten en vertrekt.

Concurrentie

2001 wordt opnieuw met verlies afgesloten. Wel is de omzet van vijf miljoen euro hoger dan het jaar daarvoor. De daaropvolgende twee kwartalen zullen echter weer teleurstellend verlopen. Omdat geen nieuwe investeerders kunnen worden gevonden en Escador een negatief eigen vermogen heeft waardoor het ook geen geld kan meer kan lenen, besluiten de vier bestaande geldschieters de lening in mei 2002 in aandelen om te zetten. Alleen Archand, een Luxemburgse werkmaatschappij van Reggeborgh, is bereid extra geld in Escador te stoppen. Samen met het belang in Precede krijgt Reggeborgh daardoor de meerderheid van het bedrijf in handen.

Minder blij zijn vooral de kleine aandeelhouders met het belang dat directeur Peter van den Heuvel in Precede heeft ondergebracht. Dit belang wordt later in preferente aandelen omgezet, zodat bij verkoop of liquidatie Van den Heuvel en de overige aandeelhouders als eerste de waarde van de aandelen krijgen uitgekeerd. Van den Heuvel ontkent de aandelenverwatering niet, maar stelt dat "het mijn opdracht is als directeur om het bedrijf door moeilijke tijden te loodsen". En daar mag best een redelijke beloning tegenover staan.

Zeer frustrerend in de ogen van Escador is de concurrentie van het nieuwe bedrijf dat Hairie Haidar in januari 2002 heeft opgericht. Zes werknemers van Escador besluiten voor Haidar te gaan werken, evenals Yvonne van der Molen, hoofd personeelszaken van Escador. Als Van den Heuvel de indruk krijgt dat er nog meer onderdelen van Escador worden 'losgeweekt', en werknemers van Escador in het geniep diensten verlenen aan Newteq, besluit Van den Heuvel het recherchebureau Hoffmann in te schakelen. In en om het gebouw van Newteq nabij Amsterdam Sloterdijk merken werknemers dat ze bespied en gefotografeerd worden.

Toch levert het kennelijk maar weinig bewijsmateriaal op voor het kort geding dat in juni tegen Hairie Haidar wordt aangespannen, want Escador krijgt ten aanzien van het concurrentiebeding niets gedaan. Van den Heuvel geeft ruiterlijk toe dat alle ellende is toe te schrijven aan een moeizame integratie van bedrijven die elkaar nooit volledig hebben geaccepteerd en vermoedelijk ook nooit hebben willen begrijpen. "Teq bestond zelf uit verschillende onderdelen die niet volledig geïntegreerd waren. Daar zijn we pas later achtergekomen", zegt Van den Heuvel. De hoge tijdsdruk en verslechterende marktomstandigheden hebben de integratie alleen maar bemoeilijkt.

Toch kan het falen van Escador niet alleen daaraan worden geweten. De weinig realistische marktverwachtingen van de investeerders en de beide oprichters, nota bene in een periode dat de markt voor e-business al enige tijd onder druk stond, hebben ervoor gezorgd dat van de circa 450 werknemers (halverwege 2001) er straks nog maar 220 over zijn, er sinds de oprichting een gecumuleerd operationeel verlies (ebitda) is geleden van 38 miljoen euro en de investeerders nog niets hebben teruggezien van het totale ingelegde vermogen van ruim 60 miljoen euro. Niettemin gelooft Van den Heuvel nog steeds in de oorspronkelijke visie van Escador: "We bieden geïntegreerde oplossingen aan. Daar horen ook nuchtere techneuten bij."