Kennis is macht, transparantie maakt vrij

Soms begin je werkelijk in de informatierevolutie te geloven. Zoals op maandag 27 augustus. De commissie-Wallage adviseert de overheid al haar documentatie op het internet te zetten. In de kennissamenleving zijn transparante informatiestromen immers aan de orde van de dag en bovendien voorziet de wet toch al in de openbaarheid van bestuursdocumenten.

Minister-president van het Kabinetonline Sanderijn Cels ziet er niks in om de vertrekkkende Wim Kok op te volgen. Liever predikt zij de informatierevolutie en geeft zij de macht aan de burger. Non pasaran!

De overheid mag het hier niet bij laten. Ze moet deze openheid van zaken nu ook uitbreiden naar de publieke sector waar zij de vinger in de pap heeft. Daar zijn vele instanties en beroepsgroepen namelijk helemaal niet geneigd tot transparantie. Het bezit van informatie of kennis betekent macht en inkomen, en wordt dus afgeschermd, al is dit bezit door gemeenschapsgeld gefinancierd.

Voor medisch specialisten geldt dit helemaal. Die doen tot nu toe alleen aan informatie-uitwisseling als ze hun eigen positie kunnen versterken. Als het gaat om kennis delen met hun pati�nten: ho maar. Van lastige, 'deskundige' leken moeten ze niets hebben. Zij zijn echt niet van plan is om openheid van zaken te geven. Daar moeten ze dus toe worden gedwongen.

Christel van Zijp (kabinetonline) pleit daarom voor een nieuwe autoriteit voor medische informatiestromen. Een pati�nt heeft volgens de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst recht op inzage in zijn dossier. Dat bevat de gegevens over de diagnose en de behandeling. Daarnaast bepaalt de WGBO dat een arts pas mag handelen als de pati�nt hier (impliciet) toestemming voor heeft gegeven. Een prima relatie op basis van transparantie dus, zou je op eerste gezicht denken.

Maar in de praktijk ontbreekt de overweging van de specialist om tot een bepaalde behandeling over te gaan. Waarom hij voor een methode kiest, en of een ziekenhuis elders het anders aan zou pakken – dat blijft duister. Een pati�nt kan er niet op vertrouwen dat alle mogelijkheden zijn voorgelegd en kan moeilijk achterhalen waar welke alternatieven worden geboden.

Pas als het mis gaat, komt hij daar achter. Wie dringt er nou echt aan op een volledig behandelplan en de alternatieven ervan? Je loopt dan tegen een muur van conservatieve weerstand op. De WGBO heeft dus pas effect als er een toezichthouder komt die als breekijzer fungeert: die moet de wet inhoud geven door goed te controleren of de behandelend arts die inderdaad in praktijk brengt en alle informatie afgeeft. En natuurlijk moet die de bevoegdheden hebben om in te grijpen.

Het gesloten specialistencircuit heeft zo'n aansporing tot openheid hard nodig. En bovendien zorgt dit voor een marktprikkel in de verstarde zorgsector: pati�nten kunnen 'vergelijkend warenonderzoek' uitvoeren – de wachtlijsten even weggedacht – want iedere specialist zal niet alleen goed in zijn vak moeten zijn, maar ook open over zijn 'aanbod' moeten communiceren. Laat hem daar zijn best maar voor doen, net als zovele anderen.

De overheid zou dit soort zaken nu aan moeten gaan pakken. Ze mag het niet laten bij het geven van een goed voorbeeld door alleen het eigen informatieaanbod te openbaren, zoals de commissie-Wallage voor ogen heeft. Ze moet er ook voor zorgen dat instellingen en deskundigen in de publieke sector waar zij invloed op uit kan oefenen, dit voorbeeld volgen. Dan komt er inderdaad een �chte informatierevolutie tot stand.