Neelie Kroes: ‘Marktwerking alleen is niet voldoende’

Eurocommissaris Neelie Kroes (72) gaat een spannend jaar tegemoet. In het voorjaar moeten haar ambitieuze telecomplannen door het parlement worden geloodst. Noodzakelijk, wil Europa een volgende grote stap maken.

Haar werkomgeving is inmiddels behoorlijk digitaal, zo moet EU-commissaris Neelie Kroes – met als portefeuille Digitale Agenda – toegeven. Zonder direct alle merken te noemen, heeft ze naar eigen zeggen een tablet, een pc, een BlackBerry en een Nike-bewegingsband. Ze oriënteert zich dagelijks op nieuwe ontwikkelingen door veel te lezen en het volgen van websites. Ook het team om haar heen is een belangrijke stimulans, net als gesprekken met mensen die in de nieuwe economie werkzaam zijn. Ook voor Kroes gaan de technologische ontwikkelingen snel. “Daarom heb ik haast met deze portefeuille, anders lopen we achter de feiten aan.”

Stofkam

Haar Europese carrière begon bijna tien jaar geleden. Als commissaris voor Mededinging werd zij de opvolgster van de Italiaan Mario Monti. Die legde tijdens zijn termijn voor 3,2 miljard euro aan boetes op, Kroes incasseerde negen miljard. Meest in het oog springend was de recordboete van 497 miljoen euro voor Microsoft, vanwege de koppelverkoop van Windows Media Player met Windows. Daar kwam nog eens een tweede boete bovenop, zodat het totale bedrag op achthonderd miljoen euro uitkwam. ‘Neelie krijgt Bill Gates op de knieën’ heette het.

Nu zit ze vaak weer met dezelfde partijen die zij eerder bestraffend toesprak rond de tafel. “Ze zitten er wat relaxter bij, vooral omdat ik ze nu kan stimuleren bij hun activiteiten.” Kroes kan tegenwoordig makkelijk vijftig miljoen euro uittrekken voor de ontwikkeling van 5G-technologie, of 365 miljoen voor slimme steden. “Het is een ander soort werk. Je bent meer bezig met onderwerpen die iedere burger in Europa raken. In mijn vorige functie zat ik vaak een wedstrijd te fluiten die voor veel mensen ver van hun bed stond, het bierkartel uitgezonderd.”

En toch, moet ze toegeven, kijkt ze nog steeds jaloers naar de Verenigde Staten. “Daar zijn ze toch een tik slagvaardiger en ambitieuzer. Wij aarzelen in mijn beleving nog te veel, en verliezen daardoor kostbare tijd. We zijn risicomijdend. Dat zie ik nu ook met telecomvoorstellen: als je te voorzichtig de stofkam door bestaande structuren haalt, maak je niet de slag om de wereld te winnen. We moeten echt op Europese schaal denken en werken. Vanuit een continent met vijfhonderd miljoen inwoners, zonder grenzen.”

Begin december werd haar telecomplan voor het eerst uitgebreid besproken in de Telecomraad van de EU. Over het doel, een uniforme Europese telecommarkt, is weinig discussie, maar over het middel om dat te bereiken, is flink gekibbeld. Kroes wil bijvoorbeeld af van roamingtarieven, iets dat slecht viel bij grote aanbieders als Deutsche Telekom en Orange. En dan is er ook nog onenigheid over de netneutraliteit, oftewel het verbod om dataverkeer (extra) te belasten of te vertragen. Het voorstel is in de ogen van sommigen te veel afgezwakt.

De vele kritiek kwam voor haar niet als een verrassing. “Daarvoor loop ik al te lang in de politiek mee, maar ik denk vaak: moeten we nu weer uitleggen dat een interne markt voor telecom in Europees verband moet worden opgepakt? En dat versnippering onze concurrentiepositie verzwakt?” Marktwerking alleen is niet voldoende, vindt ze. “Als de markt alles op tijd zou regelen, hadden we geen overheid nodig. Nogal wat partijen blijven graag in hun comfortzone.”

Maar waarom dan ingeleverd op netneutraliteit? “Ik vind het geen goede tendens dat slechts enkele landen, zoals Nederland en Slovenië, wel een wettelijk kader hebben en andere niet. Wat er nu aan voorstellen ligt, vind ik evenwichtiger voor heel Europa, waardoor ze sneller worden geaccepteerd. We zeggen nog steeds dat het blokkeren of vertragen van diensten die iedereen zou moeten ontvangen niet mag, maar het is onredelijk om grootverbruikers van data niet extra te belasten.”

Zegen
Grote veranderingen zijn nodig, zegt Kroes, omdat de Europese telecomindustrie achterop dreigt te raken. Europa liep jarenlang voorop met gsm-technologie, maar de smartphone duwt de industrie weer naar de Verenigde Staten. Apple en Google domineren de smartphonemarkt, en Microsoft heeft recentelijk de telecomtak van Nokia overgenomen. “We moeten onderzoek en ontwikkeling zien te behouden. Daarom stoppen we geld in de ontwikkeling van G5 en zorgen we dat allerlei partijen gaan samenwerken. En dan heb ik het ook over de halfgeleiderindustrie, fotonica en micro-elektronica.”

Volgens de EU-commissaris is al bereikt dat elke Europese burger kan beschikken over basisbreedband. Kroes is ook op de hoogte van initiatieven als Angie, die het investeringsrisico voor de aanleg van gigabitbreedband zelf dragen. “Maar een zwaluw maakt nog geen zomer, wij hebben toch meer kader nodig.”

Wat er na breedband komt? Een aantal zaken gaat volgens haar ons leven vergemakkelijken en vereenvoudigen, zoals e-health en m-health (mobiele zorg): “Dat is een zegen voor de samenleving, we kunnen langer zelfstandig blijven wonen. Maar ik denk ook aan Internet of Things, het digitaal slim aan elkaar verbinden van apparaten. Of big data, die het mogelijk maakt om epidemieën te voorspellen en daar beleid op te voeren.”

Ook onderwijs en het investeringsklimaat moeten volgens Kroes verder ontwikkeld worden. “Met het juiste beleid kunnen we de e-commerce verder stimuleren en grenzen wegnemen.” Zijn er volgens haar ook nog gemiste kansen? “Wellicht hadden we met de recente ophef rond de afluisterschandalen eerder moeten inzetten op privacy en bescherming van persoonsgegevens.” Niet dat de schandalen Kroes hebben verbaasd. “Spionage is het tweede oudste beroep ter wereld.”

*) Dit interview verscheen eerder in het decembernummer van Emerce magazine (#128)