Nog een rondje?

Een bedrijf kan succesvol worden als er geld is om ideeën uit te voeren en mensen te betalen. Maar waar haal je het vandaan? Door Jan Libbenga

Hoe je een bedrijf begint? Gewoon je verstand gebruiken," zegt directeur Martin Franke van Ipotentials. Ipotentials is een incubator, een bedrijf dat startende internetondernemers begeleidt: van idee tot beursgang. Uit de honderden ideeën die Franke en zijn medewerkers hebben beoordeeld, zijn tot nu toe vier ondernemingen geboren. ?In het begin kregen we veel bagger onder ogen van mensen die snel even een vermogen dachten te kunnen verdienen," zegt Franke. ?Als de Telegraaf een verhaal had over een klompenmaker die 800 gulden omzet per uur maakte door zijn klompen via internet aan de man te brengen, kregen we de weken erna ondernemers over de vloer die iets soortgelijks wilden doen." Franke ziet liever nuchtere ondernemers in zijn kantoor verschijnen. ?Bovendien geef ik de voorkeur aan een sterk team met een zwak idee, boven een zwak team met een briljant idee. Mensen met briljante ideeën blijken vaak geen briljante ondernemers te zijn. Vandaar dat we het zwaartepunt de laatste tijd steeds meer verleggen naar de kwaliteiten van de ondernemers zelf."

Zelfkritiek

Toegegeven: nog altijd vallen of staan beginnende internetbedrijven met goede producten of diensten. Incubator GorillaPark stelt bijvoorbeeld als eis dat de ideeën een innovatief karakter moeten hebben en niet makkelijk te kopiëren zijn. Bovendien moet de markt voor het nieuwe product voldoende groot zijn. Franke: ?Een ondernemer hoeft zijn ideeën niet met marktcijfers te onderbouwen, daar kunnen we zelf ook wel aankomen. Maar hij moet wel kunnen aangeven waarom hij denkt dat er vraag naar zijn producten of diensten is. Ik heb voorstellen gezien waarin ondernemers binnen twee jaar een omzet van miljarden voorspelden, wat absoluut niet realistisch is."

Ook Ben Lacor van NeBIB, een organisatie die particuliere investeerders met beginnende bedrijven in contact brengt, heeft het liefst dat de ondernemer zijn visie zelf op papier zet. ?We zien heel vaak plannen die door derden zijn geschreven. Het gaat er om wat de ondernemer denkt." Martin Franke: ?Ik wil de essentie van de onderneming en zijn product lezen. Het komt echt neer op de elevator pitch. Het idee hoeft niet meteen helemaal perfect te zijn, dat stellen we heus wel bij. Maar je hebt mensen die helemaal niets aan hun plan willen veranderen omdat ze er al zo lang mee bezig zijn. Het is stikken of slikken. Dat soort mensen wil vaak ook dat je een geheimhoudingsverklaring tekent, wat ik pertinent weiger. In de tijd dat wij aan het bekvechten zijn over zo'n verklaring, is een ander bezig om het idee uit te voeren. Een echte ondernemer luistert naar wat je zegt, doet wat met de adviezen en komt na een week met een aangepast plan. Zo iemand komt ook niet bij je voor het geld, maar kijkt naar het netwerk dat je hebt opgebouwd en vooral naar de waarde die je aan zijn onderneming kunt toevoegen."

Groeifasen

Internet bedrijven maken tijdens hun groei verschillende fasen door, en daar passen verschillende financieringsvormen bij (zie kader). Zo worden de eerste schreden op het ondernemerspad meestal gefinancierd door vrienden, informal investors en incubators. Informal investors of business angels zijn door de wol geverfde ondernemers die geld hebben overgehouden aan de verkoop van de eigen onderneming. De schatting is dat er zo'n vijfhonderd business angels in Nederland zijn. Het merendeel doet zijn werk anoniem, anderen zoals Roel Pieper en Ad Rietveld (EsNet) schuwen de publiciteit niet. Zo'n honderd business angels zijn aangesloten bij de NeBIB, die bemiddelt in het tot stand brengen van participaties vanaf een ton tot 2 miljoen gulden. Business angels brengen behalve geld ook kennis en kunde in, maar dat wil niet zeggen dat ze zich intensief met de dagelijkse bedrijfsvoering bemoeien, ook al helpen ze de ondernemer bij het ontwikkelen van zijn visie. Uit onderzoek blijkt dat business angels jonge bedrijven beter kunnen begeleiden dan durfkapitalisten, die vaak voor een tweede financieringsronde worden ingeschakeld. Durfkapitalisten zijn op hun beurt geneigd eerder ondernemingen te financieren die door een informal investor zijn begeleid dan bedrijven die andere financieringsbronnen hebben aangeboord. Laten we het er maar op houden dat informal investors een fijne neus hebben voor het ondernemerschap of goed de marktkansen van producten kunnen inschatten.

Sterk in opkomst zijn incubators of business accerelators, bedrijven die ondernemingen klaarstomen voor het serieuze werk. Ook incubators doen meer dan het verstrekken van geld. Ze bieden de bedrijven vaak ook faciliteiten. Bij GorillaPark (de onderneming die Jeroen Mol heeft opgericht na verkoop van zijn bedrijf Prolin Software aan Hewlett Packard) zitten de bedrijven als een kluitje op elkaar, zodat onderling ideeën en ervaringen kunnen worden uitgewisseld. De onderneming, met kantoren in Londen, Amsterdam, München en San Francisco, kan jaarlijks zo'n twintig startende bedrijven begeleiden.

Een vergelijkbaar initiatief is Twinning van ex-minister van Economische Zaken Hans Wijers. Ook dit project voorziet veelbelovende starters in de ICT-sfeer van ervaren mentors, geld en huisvesting. Vijf bedrijven zijn inmiddels al een tweede financieringsronde ingegaan.

Ook het Nederlandse softwarebedrijf Lost Boys is een incubator gestart. Het heeft 10 miljoen gulden gereserveerd voor investeringen in tien startende bedrijven. Directeur Ebel Kemeling verwacht dat vijf van de tien startende bedrijven een eerste ronde financiering kunnen halen en dat twee procent òf zal worden verkocht òf naar de beurs kan worden gebracht.

Niet goed geld kwijt

Newconomy noemt zich een economisch netwerk (Econet) van internetbedrijven. Het idee is dat men de ontwikkeling en groei van deze bedrijven wil stimuleren, enerzijds door risicodragend kapitaal te verstrekken, anderzijds door onderlinge contacten en kennisoverdracht te bevorderen. Bovendien begeleidt Newconomy het management van de partnerbedrijven en leidt zelfs managers uit de 'oude economie' op via het Newcademy-programma. Hoewel Newconomy zo'n 150 ondernemingsplannen per jaar onder ogen krijgt, wordt in principe geen financiering verstrekt aan echte starters. ?Als we het doen, dan moeten het toch echt gaan om bedrijven die het gat in de markt hebben ontdekt," zegt directeur Ruud Smeets. Wel is er een samenwerking met Ipotentials. Newconomy is een van de weinige participatiebedrijven die naast deelnemen internetbedrijven volledig overnemen, zoals internet provider WISH. Meestal wordt dan ook het management versterkt. Deze ondernemingen worden door Newconomy powerhouse bedrijven genoemd, marktleiders die de pijlers onder het netwerk vormen. Uiteraard speelt daarbij ook de gedachte een rol dat succesvolle ondernemingen bij een beursgang of verkoop meer opbrengen.

Investeerders willen hun geld immers ook weer terugverdienen. Anders dan banken, die vreemd vermogen verstrekken in ruil voor rente of andere zekerheden, verschaffen incubators, durfkapitalisten en business angels risicokapitaal. Slaagt het niet, dan zijn ze hun geld kwijt. Vandaar dat informal investors en incubators mede-eigenaar van het bedrijf worden.

?Wij begeleiden bedrijven in de eerste fase, en brengen ze in contact met financiers voor de tweede ronde," zegt Martin Franke van Ipotentials, dat in zijn ondernemingen een belang heeft van 25 procent. ?Aan een tweede financieringsronde doen we zelf niet mee, en dus kunnen we ons belang niet uitbreiden." Franke stuurt wel aan op een verkoop of als het even kan een beursgang. GorillaPark wil zelfs dat de bedrijven binnen twee jaar naar de beurs gaan, maar dat lijkt in het licht van het huidige beursklimaat niet erg realistisch meer. Emerce heeft zich zelfs verbaasd over het grote aantal incubators en durfkapitalisten dat de laatste maanden in de Benelux is neergestreken, bedrijven die blijkbaar allemaal dachten te kunnen profiteren van de hausse in internet aandelen. Het leek dan ook te mooi om waar te zijn: had internetboekhandel Amazon.com 'nog' 22 maanden nodig voor een beursgang, in 1998 deed vliegticketgigant Priceline.com er nog slechts elf maanden over en een jaar later was de Amerikaanse drogisterijketen Drugstore al binnen zes maanden aan de beurs genoteerd. Vaak met als enig fundament een breedgedragen geloof in een winstgevende toekomst.

De volgende ronde

Schoten in 1999 de koersen van internet fondsen nog door het plafond, begin 2000 duikelden ze weer omlaag. Als klap op de vuurpijl volgde het beursdebacle van World Online en het faillissement van de Zweeds-Britse e-tailer Boo.com. Wat sceptici maanden geleden al hadden voorspeld, is dan ook uitgekomen: investeerders staan weer met beide benen op de grond, eisen doordachte plannen, of laten internet investeringen maar helemaal met rust. Het gevolg is dat tientallen Internet bedrijven personeel op straat hebben moeten zetten terwijl honderden emissieplannen op de lange baan zijn geschoven. Misschien is dat maar goed ook, want met gebakken lucht kom je als onderneming niet ver. Nadelen heeft het wel. Ruud Smeets van Newconomy: ?Je ziet dat bedrijven die voor de derde financieringsronde van plan waren naar de beurs te gaan, nu opnieuw een ronde langs durfkapitalisten moeten maken, en dan worden ze altijd lager gewaardeerd."

Voorlopig zullen participatiebedrijven en business angels nog wel blijven verdienen aan de branche, zeker zolang grote uitgeverijen als VNU veel geld over hebben voor webportalen en zoekmotoren, maar een shake out onder financiers wordt niet uitgesloten. Een fonds als @Ventures heeft zijn investeringen al op een laag pitje gezet. Maurice de Hond van Newconomy verwacht dat de aandelenmarkt wel weer zal aantrekken en de aandelen van internetbedrijven gaandeweg weer hoger gewaardeerd zullen worden. ?Al deze bedrijven zitten nog steeds in een groeimarkt," vertelde De Hond bij de presentatie van de half-jaarcijfers van zijn bedrijf. ?Sommige van deze ondernemingen kennen groeipercentages van vierhonderd procent. Wat ons betreft is het dan ook geoorloofd dat deze bedrijven aanloopverliezen maken, want die verliezen worden vanzelf in winst omgezet. Het beste voorbeeld is America Online, dat tot 1997 geen cent heeft verdiend, maar tegenwoordig toch mooi 1,2 miljard dollar winst maakt." Liggen daarmee betere tijden voor Internetbedrijven in het verschiet? Martin Franke: ?Een beursgang is geen garantie voor de continuiteit van een onderneming. Je komt in een soort glazen huis te zitten. Als je je cijfers niet haalt, word je door beleggers ook meteen afgestraft."