Rathenau Instituut: Bescherm consumenten in virtual reality

Er zijn zorgen over lichamelijke, mentale en juridische effecten van Virtual Reality. Politieke en maatschappelijke aandacht is nodig om consumenten te beschermen. Dat schrijft het Rathenau Instituut in het rapport ‘Verantwoord Virtueel. Bescherm consumenten in virtual reality’ dat deze week is verschenen, luttele dagen nadat in Nederland het grootste VR congres van Nederland (VR Days) is gehouden.

Grote hightechbedrijven, zoals Facebook, Google en Microsoft, hebben miljarden geïnvesteerd in de ontwikkeling van VR-hardware en VR-platforms. Wereldwijd en in Nederland zijn er steeds meer toepassingen verkrijgbaar en VR-brillen worden betaalbaar voor consumenten. VR is een uitbreiding van bestaande sociale media.

Vanuit de VR-sector is veel aandacht voor de mogelijkheden van deze nieuwe technologie, maar er is minder aandacht voor gerelateerde risico’s en ethische vraagstukken over consumententoepassingen van VR.

VR leidt mogelijk tot sociale risico’s, aldus het Rathenau Instituut. Net als het internet en sociale media, kan de opkomst van VR onze interactie met elkaar veranderen. In extreme gevallen kan dat leiden tot vervreemding van de sociale omgeving. Vanwege het immersieve karakter van VR zijn er risico’s verbonden aan extreme content, zoals seksuele en/of agressieve beelden die kunnen leiden tot grensoverschrijdend gedrag in de fysieke wereld.

De vraag of je moord en ander – in de fysieke wereld – onrechtmatig gedrag moet toestaan in VR, dient serieus genomen te worden vanwege het ‘immersieve karakter’ van VR, aldus het rapport.

Bij machtsmisbruik gaat het om de mogelijkheid van ontwikkelaars en gebruikers om virtuele werelden, objecten en avatars te manipuleren – zonder dat de gebruiker het merkt en zonder toestemming – om zo het gedrag van gebruikers te beïnvloeden. De (persoonlijke) data van gebruikers kan worden gemanipuleerd of afhandig worden gemaakt voor winstoogmerk of (politieke) beïnvloeding, wat de autonomie, de vrijheid van sociale controle, keuzevrijheid en zelfbeschikking kan aantasten.

Dit speelt in het bijzonder omdat er volgens de onderzoekers in VR allerlei typen intieme biometrische data van gebruikers kunnen worden verzameld, die VR-bedrijven tal van inzichten kunnen geven in iemands persoonlijkheid, gedrag en voorkeuren. Hiermee hangt samen dat virtuele ruimtes allerlei mogelijkheden bieden voor gerichte reclames, die op een direct en onbewust niveau kunnen inspelen op iemands verlangens, voorkeuren en keuzes.

Politieke en maatschappelijke aandacht is nodig om consumenten te beschermen. Er moet debat op gang komen over rechten in de virtuele wereld, vinden de onderzoekers. Mag je het gezicht of lijf van iemand anders gebruiken voor jouw avatar? Mag je iemand in VR betasten of doden?

Verhelderd moet worden wat bestaande regulering, zoals privacywetgeving en consumentenrecht, betekent voor VR. Voorlichting en restricties voor het gebruik van biometrische data zijn wenselijk, evenals nader onderzoek naar de langetermijneffecten van VR.

Foto van insung yoon via Unsplash