Telecom & mobiel

Bellen via een koperdraadje van KPN, dat was decennialang de telecommunicatiemarkt. Vaste telefonie maakt nu plaats voor snel internet via de mobiele telefoon en diensten via breedband (televisie en internetbellen). Goed nieuws voor de bedrijven die zich richten op mobiel entertainment, zij zien eindelijk een substantiële markt ontstaan.

Onlangs besloot KPN om enkele honderden medewerkers te ontslaan die werkten binnen de afdelingen voor vaste telefonie. Het geeft aan welke veranderingen er nu gaande zijn binnen de telecom-wereld. Zo is er de stevige concurrentie van prijsvechters (carrier-preselect) op vaste lijnen. Zien we een verschuiving van vaste telefonie naar mobiele telefonie. En is er een opkomst van bellen via internet, waarmee kabelbedrijven nog een nieuw argument krijgen om te zeggen dat de telefoonaansluiting de deur uit kan.

Het verkeersvolume in 2003 geeft een goede indicatie van het gebruik van het vaste telefonienetwerk van KPN. Er was sprake van een afname van 22 procent in het aantal belminuten. Het aantal vaste aansluitingen bij KPN daalde in dat jaar met 3 procent naar 6,1 miljoen. En dan de keuze voor de mobiele telefoon. In 2002 besloot 4 procent van de klanten met een vaste aansluiting over te stappen op alleen een mobiele telefoon. Vorig jaar was dat al gestegen naar 8 procent en de verwachting is dat deze trend zich stevig doorzet dit jaar.

In het geval van carrier-preselect (CPS) worden telefoongesprekken automatisch via een alternatieve telecomaanbieder afgehandeld, zij het wel via het KPN-netwerk. Zodra de markt voor hen openging in augustus 2002, koos een groot aantal bellers voor een andere aanbieder dan KPN. Dat deden ze vooral vanwege lagere lokale en internationale tarieven. Begin 2001 ging 80-95 procent van de lokale telefonie via KPN en 60-70 procent van de internationale gesprekken. Eind 2003 waren die percentages gedaald tot respectievelijk 75-80 procent en 45-50 procent. Grootste alternatieve aanbieder in Nederland is Tele2. In de tweede helft van 2002 waren zij de aanbieder van voorkeur bij 80 procent van de CPS-gebruikers. De overige 20 procent koos Scarlet/OneTel en Pretium Telecom. In 2003 had Tele2 ongeveer 1,2 miljoen abonnees.

Tarieven
Mondiaal gezien heeft Nederland overigens niet zulke hoge vaste tarieven voor bellen van en naar het vaste net. We zijn net iets goedkoper dan gemiddeld. Zuid-Korea en Zweden hadden in 2003 de laagste tarieven en Australië en Japan de hoogste. Internationale tarieven waren in Nederland laag, net als in Zweden, maar abonnementsprijzen lagen weer iets hoger vergeleken met andere landen. De tarieven voor bellen van vaste naar mobiel lagen echter te hoog, aldus telecomtoezichthouder OPTA en in 2003 maakte OPTA afspraken met de vijf grootste aanbieders om hun tarieven in twee jaar met vijftig procent te verlagen. De daling van tarieven zal nog wel doorzetten, op dit moment daalt de prijs van SMS’jes ook gestaag.

De allergoedkoopste manier van bellen voor de consument is natuurlijk Voice over IP. VoIP houdt in dat spraakverkeer wordt omgezet naar digitale pakketjes via pc of IP-telefoon en gedistribueerd over datanetwerken. Een variant is Voice over DSL. Bellen wordt dan gewoon ook iets dat via internet kan en het maakt van internet-serviceproviders (ISP) concurrenten op de telecommarkt. BBNed biedt sinds november 2003 VoDSL aan en DutchWeb sinds mei 2004. Solcon biedt sinds zomer 2004 VoIP voor particulieren en zakelijke gebruikers. Pas in 2003 werd Voice over Internet Protocol (VoIP) een reëel alternatief voor vaste telefonie, op de consumentenmarkt waren het met name Amerikaanse bedrijven die voor een doorbraak zorgden, zoals het door de voormalige KaZaA-oprichters opgezette Skype.com. Inmiddels is er via Skype 2 miljard minuten aan telefoongesprekken gevoerd.

Mobiel
Nog dynamischer dan de vaste telefoniemarkt is de mobiele markt. Deze markt lijkt nog drukker in beweging. Terwijl KPN marktaandeel verliest en Vodafone al sinds 1997 rond de 20 procent marktaandeel schommelt, vergrootten de drie andere spelers in 2003 gestaag hun percentage van de mobiele markt. Begin juni van dit jaar kwam Telecom Paper met een overzicht van hoe de marktaandelen in het eerste kwartaal van dit jaar zijn veranderd.

Ook dit jaar zette de groei van de drie kleinste spelers op de Nederlandse markt zich door. Telfort passeerde in september de grens van 2 miljoen klanten. T-Mobile zag het aantal klanten in de eerste helft van het jaar met 32 procent groeien en Orange wist de helft meer klanten te werven. De verdeling eind juni op basis van het aantal klanten was als volgt:

*Telfort gaf alleen cijfers tot en met september dit jaar

De ICT Barometer van Ernst & Young uit april 2004, een onderzoek onder 628 directeuren, managers en professionals, laat zien dat het imago van KPN en Vodafone wel als goed wordt beoordeeld. Vodafone scoort vooral goed op innovatie. Orange biedt het best beoordeelde dienstenpakket. Telfort scoorde volgens de ondervraagden slecht wat betreft bereik, service, dienstenpakket en innovatie. T-Mobile uit Duitsland werd gezien als de meest kostenvriendelijke aanbieder van mobiele telefonie voor de zakelijke markt.

Omdat KPN Mobile als duur werd bevonden stapten sinds februari 2002 een kwart van de klanten over naar een andere aanbieder. De overstap was met 30 procent in 2002 het grootst bij T-Mobile en Vodafone. Abonnees lijken sindsdien rustiger te zijn geworden, ook al is overstappen goedkoper geworden door de introductie van OPTA-richtlijnen omtrent nummerportabiliteit in oktober 2003. Die stelt dat overstap altijd mogelijk moet zijn, ook al heeft de eindgebruiker contractuele verplichtingen bij de aanbieder.

Spraak, internet en data: het komt allemaal samen. Mobiel op internet, draadloos op internet, fotograferen via de telefoon, films op de pc. KPN profileert zich steeds sterker als aanbieder van alles behalve vaste telefonie. Om te kunnen overleven is focus op andere diensten noodzakelijk. De telecomaanbieders versmelten langzaam maar zeker met de internet-serviceproviders en het wordt steeds lastiger duidelijke scheidingen aan te brengen in die markten. Adsl is in 2004 echt aan het doorbreken, en KPN als eigenaar van ongeveer 79 procent van alle adsl-lijnen is in Nederland marktleider. Van al die adsl-lijnen is overigens 63 procent verkocht aan de eigen ISP’s (Planet Internet, XS4All en Het Net) en 37 procent aan de overige ISP’s.

Die convergentie moet nog eens een extra impuls krijgen met de aanleg van glasvezel. Maar zoals bekend laat de grote doorbraak van glasvezel op de consumentenmarkt nog op zich wachten. Op diverse plekken in Nederland zijn wijken aangesloten op het snelle netwerk, maar volledige steden en provincies, laat staan het gehele land, dat lijkt nog toekomstmuziek. De gemeente Appingedam besloot niet te wachten en startte zelf met de aanleg, maar werd teruggefloten door de rechter omdat het oneigenlijke concurrentie met overheidsgeld zou zijn ten aanzien van andere internetaanbieders. Kabelbedrijven hadden de rechter om een uitspraak gevraagd. Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag maakten in oktober bekend dat ze nu toch vaart zullen zetten achter de verdere aanleg van glasvezel. Er wordt gezocht naar publiek-private samenwerking om dit te bewerkstelligen, maar een planning werd niet gegeven.

Umts
En hoe zit het met umts? Het is alweer vier jaar geleden dat de grote telefoonbedrijven kapitalen neertelden in de miljardenveiling om umts-frequenties, met de uitrolverplichting van een landelijke umts-dekking van 70 procent in 2007. Het Universal Mobile Telecommunications System zou met zijn hogere bandbreedte GSM van de kaart vegen. De combinatie van mobiele telefoon en internet breekt echter nu pas door. Eerst waren het uiteraard de zakelijke klanten die umts aangeboden kregen voor gebruik in combinatie met een laptop. In juni van dit jaar was Vodafone de eerste die het aanbood op de consumentenmarkt, onder de vlag van Vodafone Live. KPN volgde begin oktober, met umts als onderdeel van iMode. Het aantal umts-telefoons breidt ondertussen gestaag uit, Vodafone heeft er inmiddels twaalf beschikbaar, KPN start met een toestel maar belooft snel een omvangrijker assortiment.

Het IT Trends Institute van Atos Consulting is onzeker over het succes van umts in de nabije toekomst. Zij zien als bepalende factor voor succes de waarde van de informatie en wat de consument daarvoor wil betalen. Reclame? Nee, tenzij de informatie exact aansluit op de behoefte van de ontvanger. Routeplanning? Misschien, zeker wanneer de informatie op is te vragen op het moment dat iemand verdwaald is. Beleggingsnieuws? Timing is cruciaal in de koop en verkoop van aandelen. In ‘Trends in IT 2004/2005’ schrijven zij dat de kosten van de umts-licenties erg hoog waren en daar ook nog infrastructurele kosten bijkomen voor zaken als antennes en netwerken. Bedrijfsapplicaties zullen beschikbaar gemaakt moeten worden voor internet, wat veiligheidsproblemen met zich meebrengt. Tot slot vragen ze zich af of de kosten niet veel te hoog zijn voor de consument. Het abonnement is misschien niet zo duur (KPN biedt flatfree umts voor 90 euro per maand bij maximaal 1 Gb), maar hoe hoog zijn de bijkomende kosten van diensten en e-mail?

Het zijn de talloze bedrijven voor mobiel entertainment die nu eindelijk hun kans schoon zien. Na de komst van gprs, eind 2000, konden ze al warmdraaien, maar de snelle ontwikkeling rond de toestellen en de komst van umts scheppen nu de optimale voorwaarden voor onder meer gaming, muziekdownloaden en filmpjes bekijken op de mobiele telefoon. Partijen als Overloaded (onderdeel Endemol), Icemobile, Media Republic en Lunagames hebben het in zich om nu op de mobiel-markt snel door te groeien, hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor softwarebedrijf TomTom, dat een routeplanner ontwierp voor de smartphone. Icemobile zag in augustus al kans om een contract af te sluiten met Sprint Telecom, in Amerika een van de grootste bedrijven voor mobiel bellen. Klanten van Sprint krijgen de beschikking over een informatiedienst van Icemobile.

In 2000 kwam de telecomsector in een diep dal terecht vanwege de hoge investeringen in umts-frequenties, op de achtergrond speelde verder de neergang in de internetsector. Hoewel de inkomsten uit vaste telefonie nu teruglopen ziet het er verder positief uit voor de telco’s. Na nog een lichte daling in 2001 krabbelde de markt in Nederland eind 2002 weer wat op, om in 2003 en 2004 licht te stijgen (3 procent). Die ontwikkeling is in lijn met Europese ontwikkelingen. De kwartaalcijfers van de grote Europese telco’s weerspiegelen dat, na jaren van verliezen noteren de grote Europese telecombedrijven nu bijna allemaal weer zwarte cijfers.

Barometer:

• T-Mobile, Orange en Telfort zien marktaandeel stijgen
• Bedrijven voor mobiel entertainment zien hun markt substantiële omvang krijgen
•  Aantal glasvezel-projecten groeit, maar grootschalige toegang voor consumenten laat nog op zich wachten. De verdeling van de kosten is een struikelblok
• Telecom herstelt zich na diepe inzinking, dit jaar groei van 3 procent verwacht
•  Vaste telefonie wordt in toenemende mate ingeruild voor alleen een mobiele aansluiting

Top 10 Telecom & Mobiel

Informatie over de onderzoeksmethodiek is hier te vinden.