Van suikeroom tot coach

In ons land zijn naar schatting vijfhonderd privé-investeerders actief: business angels die bedragen tussen de 25.000 en 0,5 miljoen euro in startende bedrijven steken. Hoe hebben zij de crash doorstaan?

Een voormalige autoshowroom in Breukelen is het kloppende hart van Nederlandse Beurs voor Investeringen in Bedrijven en Ondernemingen (NeBIB), een wat formele naam voor een vennootschap dat op basis van een 'succesvergoeding' ondernemers aan informele investeerders koppelt. De onopvallende locatie is niettemin symbolisch voor de wereld van de informal investor, veelal self made miljonairs en hi-tech pioniers die niet graag op de voorgrond treden.

Directeur Nils de Witte (1958) studeerde medicijnen in Leiden, maar begon zijn maatschappelijke loopbaan als adviseur marketing en management. Nadat hij zelf had ondervonden hoe lastig het is om financiers voor goede ideeën te vinden, richtte hij samen met Ben Lacor in 1995 de NeBIB op, een marktplaats voor ondernemers en financiers. Het versturen van vierduizend mailings had het gewenste effect; er meldden zich zowel investeerders als geldbehoevende ondernemers. Inmiddels zijn een kleine honderd informals aangesloten. "Ik denk dat er vijfhonderd vermogende Nederlanders zijn die dit vak echt begrijpen", zegt De Witte. "De kwaliteitscriteria zijn in de loop der jaren wel flink aangescherpt. Mensen die we vijf jaar geleden als investeerders beschouwden, mogen niet meer meedoen."

NeBIB is niet de enige organisatie die investeerders om zich heen verzamelt. ABN Amro heeft sinds augustus 2000 zijn Informal Investment Services. "Veel van onze klanten zitten in het mkb, bedrijven die je als bank niet altijd kunt, maar wel zou willen financieren", licht Jan van der Maale van ABN AMRO toe. De bank fungeert vooral als 'matchmaker': op basis van profielen worden geschikte partijen bij elkaar gebracht. Informal Investment Services schrijft naar aanleiding van gesprekken met starters zelf het ondernemingsplan. Van der Maale: "Zonder superlatieven en overspannen marktverwachtingen." Via de in maart gelanceerde dienst I-Match kan de ondernemer ook zelf naar geschikte partijen zoeken.

Het is volgens Van der Maale lang niet altijd zo dat de bank zelf een bancaire financiering aan starters verstrekt, wel wordt een succesvergoeding in rekening gebracht. MeesPierson, van oudsher de bank voor vermogende Nederlanders, kent een Private Equity Fund met informele investeerders die minimaal 250 duizend euro per participatie moeten investeren. Ook andere banken onderkennen zo langzamerhand het belang van informele investeerders, zo weet Van der Maale van ABN AMRO, zeker nu reguliere participatiebedrijven minder snel geneigd zijn geld in starters te investeren.

Een informal investor investeert gemiddeld tien tot vijfentwintig procent van zijn vrij belegbare vermogen in bedrijven. "Vaak beginnen ze met investeringen in bestaande ondernemingen om vervolgens naar starters af te zakken", weet De Witte. De meeste investeerders houden het dan ook maar een paar jaar vol, omdat het begeleiden van een ondernemer veel energie kost. De Witte: "Het gaat om de kennis die iemand kan inbrengen. Daarom spreken we bij de NeBIB ook van slim geld. Bij een startende onderneming komt van alles kijken. De exportmarkt moet worden verkend, de financiering geregeld. Onze standaardvraag aan beginnende investeerders was een aantal jaren geleden of ze wel eens een vrachtwagen hadden gekocht, want dat soort dingen moet je ook kunnen doen."

Kritisch

Informals zijn vooral in de eerste twee jaar van het ontstaan van een onderneming van belang. Meestal begint de ondernemer met eigen geld of geleend geld, wat later met 'informeel geld' kan worden aangevuld. Cruciaal is dat de ondernemer weet hoe hij met het geïnvesteerde geld om moet gaan. Hoe meer geld er in een onderneming wordt gestopt, des te langer het duurt voordat het is terugverdiend. Sinds de luchtbel van de dotcoms is doorgeprikt, worden de ondernemingsplannen dan ook zeer kritisch tegen het licht gehouden. "De tijd dat je een plan gefinancierd kreeg op basis van een A4'tje behoort tot het verleden", zegt De Witte. "Wat je steeds vaker ziet is dat investeerders assisteren bij het opzetten van de onderneming, om er pas later met geld in te stappen. Ging het vroeger om de transactie, nu is het traject zelf veel belangrijker geworden."

De Witte moet echter toegeven dat ook de NeBIB zich aanvankelijk wat al te makkelijk liet meeslepen door de hype van internet. "We kregen veel internetproposities waar niets mee werd gedaan omdat de investeerders er geen raad mee wisten. Dus hebben we een aantal investeerders rond de tafel verzameld en toen zijn er verschillende investeringen gedaan." Maar de kapitaalbehoefte van de internetbedrijven steeg al snel de plan uit. De Witte: "Een gezond economisch perspectief ontbrak. We hebben hier mensen op bezoek gehad die een miljoen gulden zochten, en totaal niet wisten hoe ze dat moesten terugverdienen. Geld werd als inkomen gezien dat als het op raakte maar moest worden aangevuld. De kunst is nou juist om met kennis, geld en mensen iets te ontwikkelen dat winst oplevert."

Concreet

"Ondernemers beseffen dat ze niet langer aan zet zijn", zegt Van der Maale van ABN. "De investeerders zijn het spel weer gaan bepalen. Onderhandelingen duren langer omdat er veel meer wordt gewikt en gewogen. Nieuwe economie maakt nauwelijks nog deel uit van de ondernemingsplannen die we ontvangen. Het gaat om concrete producten en diensten."

Voorlopig is er zeker geen gebrek aan welwillende investeerders, zo verzekert Van der Maale. "Veel babyboomers zullen de komende jaren hun bedrijven van de hand doen en als informal investor actief worden." "Vermogende ondernemers die hun bedrijf verkopen willen niet meer de hele dag op de golfbaan staan", vult De Witte aan. "Zeker als ze ook nog eens gek worden gezeurd door vermogenbeheerders en levensverzekeraars. Je beleeft meer plezier door je geld in ondernemingen te stoppen." De Witte vindt Nederland bovendien "het beste land voor informal investors".

"Nederland heeft weliswaar niet de grootste kapitaalmarkt, maar onze hang naar consensus ? het poldermodel ? werkt uitstekend voor startende ondernemers. Je leert goed op elkaar in te spelen." Even belangrijk vindt De Witte dat informals (technische) innovatie stimuleren, iets waartoe het grote bedrijfsleven niet in staat is. "Daar wordt vaak alleen maar beheerd en gestructureerd.'