Verbinding verbroken

Over hoe de KPN rivalen toegang biedt tot de wijkcentrales en over de daarbij horende groothandelsprijzen, woedt een felle strijd. Het leidt de aandacht af van waar het werkelijk om gaat: de ontwikkeling van nieuwe diensten.

KPN zal zich vermoedelijk wel twee keer bedenken voordat het opnieuw een prijsverhoging voor zijn adsl-dienst MxStream aankondigt. Niet alleen zijn per 1 februari veel abonnees afgehaakt, ook is de stroom nieuwe aanmeldingen door de negatieve publiciteit flink vertraagd, en heeft het telecombedrijf een aantal providers in de armen van de concurrentie gedreven. "Het heeft de onderhandelingen met een aantal gesprekspartners inderdaad in een stroomversnelling gebracht", zegt commercieel directeur Arthur van den Ende van Telecom Italia-dochter BBNed, dat adsl-faciliteiten levert aan SURFnet en Demon Internet.

Kort na de tariefverhoging brandde er een felle discussie los over hoeveel adsl eigenlijk zou moeten kosten voor de consument. Een bedrag tot zeventig euro, zo vindt bijvoorbeeld directeur H. Leemans van de Vereniging van Internet Providers, maar erg realistisch klinkt dat niet. In Engeland is adsl tot nu toe nauwelijks van de grond gekomen omdat providers daar inderdaad bedragen tot zeventig euro in rekening brengen, een duidelijke aanwijzing dat de prijs voor adsl voor consumenten aan grenzen is gebonden. "Je moet adsl niet nog eens duurder willen maken", zegt Van den Ende van BBNed. "Het hoeft ook niet, want de kosten voor de aanbieders kunnen fors omlaag." Van den Ende doelt daarbij op de kosten die KPN providers in rekening brengt voor het gebruik van de centrales.

Prijsbankschroef

adsl wordt in Nederland aangeboden door providers en wederverkopers enerzijds en zogenoemde infrastructuur-aanbieders anderzijds. Naast KPN hebben bijvoorbeeld ook BaByXL, Novaxess, Versatel en BBned geïnvesteerd in (landelijke) netwerken die aansluiten op de infrastructuur van KPN Telecom. Al deze bedrijven moeten bij KPN toegang kopen tot de centrale om adsl te kunnen installeren en aan te bieden. Tot voor kort waren die kosten dermate hoog ? 124.790 euro per wijkcentrale ? dat van de twintig aanbieders er nog maar een paar zijn overgebleven. Tegelijk laat KPN ook de internetproviders een prijs betalen voor aansluiting op de centrales: veertien euro per abonnee.

Cistron Telecom, hoewel inmiddels uit de as herrezen, zei zelfs aan deze 'prijsbankschroef' kapot te gaan. Het bedrijf moest bovendien erg lang wachten voordat het gebruik kon maken van de centrales. Toezichthouder OPTA gaf Cistron in twee geschillen hierover gelijk, maar intussen had KPN wel een voorsprong van zes tot negen maanden.

Over de prijsverhoging werd door de vereniging van computergebruikers HCC een klacht ingediend bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), maar deze besloot eind januari om geen onderzoek in te stellen. Volgens de NMa moet er sprake zijn van een economische machtspositie voordat er een onderzoek gestart wordt. "En dat is er niet in het geval van KPN", aldus een woordvoerster van de Nma. De redenering is dat KPN MxStream landelijk aanbiedt en dus concurreert met andere breedbanddiensten zoals kabelinternet. Daarnaast zijn er meer providers die zelf adsl-internet aanbieden, dus van een machtspositie zou geen sprake zijn.

Nog een onderneming die geen geheim maakt van haar ruzies met KPN is BaByXL, opgericht door een aantal mensen die een aantal jaren terug betrokken waren bij de experimenten met Snelnet, de voorloper van MxStream. Niet alleen verschilt BaByXL van mening over de hoogte van de tarieven die KPN haar concurrenten oplegt voor toegang tot de wijkcentrales, er bestaat ook onenigheid over linesharing oftewel het delen van de telefoonlijn. KPN stond niet toe dat haar concurrenten van dezelfde telefoonlijn gebruik maken. Aanbieders werden daardoor gedwongen om een tweede telefoonlijn aan te vragen en te betalen voor eindgebruikers die adsl-breedband af wilden nemen. KPN maakte het voor zichzelf wél mogelijk om over één telefoonlijn gelijktijdig te kunnen internetten en telefoneren. Hoewel de OPTA de bezwaren van BaByXL heeft gehonoreerd, is er daarmee niet meteen een oplossing. KPN heeft bezwaar aangetekend. "Wij moeten de gemaakte kosten en investeringen nu eenmaal terugverdienen", zegt woordvoerder Bram Oudshoorn van KPN Telecom. "Dat is niet zonder risico zoals blijkt uit de (vele) af- en bijbestellingen van de verschillende marktpartijen. Op leegstand kunnen we natuurlijk niet terugverdienen. KPN wil eerst helderheid over de regels en tarieven."

BaByXL heeft met KPN ook nog een geschil lopen over de lange levertijden. Studenten en medewerkers van de Technische Universiteit Delft zouden reeds in december worden aangesloten op het dsl-breedbandnetwerk van BaByXL, maar moesten een maand wachten omdat KPN, die de Delftse wijkcentrales voor BaByXL geschikt zou maken, de noodzakelijke voorzieningen niet op tijd kon leveren.

Dergelijke incidenten liggen ten grondslag aan de klacht die provider InterNlnet onlangs heeft gedeponeerd bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) over KPN. Volgens directeur Cees Verhoef zijn er aanwijzingen dat KPN via 'vertragingspolitiek en pesterijen' de concurrentie het leven zuur maakt. Twee providers, Demon en Scarlet, zijn zelfs al gestopt met het aanbieden van adsl aan consumenten. "KPN kan moeilijk oordelen over de afwegingen die partijen hanteren om wel of niet door te gaan met het aanbieden van op adsl gebaseerde diensten", reageert Oudshoorn van KPN. "Zo er al er sprake is van laat opleveren, lijkt toch op z'n minst ook een rol te spelen dat de omvang van de marktgroei minder hard gaat dan werd verwacht."

KPN is sinds de Telecommunicatiewet van eind 1998 verplicht om concurrerende marktpartijen toegang te bieden tot het aansluitnetwerk in haar wijkcentrales, maar echt makkelijk lijkt het niet te gaan. "Ik heb KPN meerderemalen voorgerekend wat ze aan ons zouden kunnen verdienen, maar het lijkt niet echt tot ze door te dringen", zegt directeur Frank van der Heijden van BaByXL. Dat is jammer, omdat alleen bij grote volumes adsl voor grote groepen Nederlanders betaalbaar wordt. De investeringen per abonnee bedragen nu zo rond zevenhonderd euro, en in moeilijk bereikbare gebieden kan dat bedrag zelfs oplopen tot veertienhonderd euro. "Als je het kopernetwerk nog een tijd lang wilt benutten, en de overgang naar glasvezel zo lang mogelijk wilt uitstellen, moet je het netwerk voor gebruikers juist zo aantrekkelijk mogelijk en dus betaalbaar zien te maken", zegt Arthur van den Ende van BBNed.

Glasvezel

Van een ding zijn alle aanbieders overtuigd; adsl zal de komende jaren een belangrijke rol moeten spelen bij breedbandtoepassingen en voor internettoegang in het algemeen. Marktvorser IDC verwacht dat het totale aantal internetverbindingen in Nederland dank zij breedband zal stijgen van 3,2 miljoen in 2000 naar 5,2 miljoen in 2004. De groei van adsl is daarbij echter aan economische grenzen gebonden. Een landelijke dekking zit er bijvoorbeeld niet in. Alleen KPN en BBNed investeren nog in de aanleg van infrastructuur. BBNed streeft ernaar van de 1200 wijkcentrales er driehonderd in gebruik te nemen, maar men zal niet overal adsl kunnen aanbieden. "Als gemeenten niet achtergesteld willen worden, valt er best te praten over gezamenlijke investeringen", zegt Van den Ende. "Dat lijkt me verstandiger dan wanneer een stad als Almere zonder economisch model glasvezel naar woningen wil aanleggen." Van de Ende vindt het nog te vroeg om nu al voor veel geld glasvezel aan te leggen. "De markt zit te springen om breedbandcapaciteit. Met adsl komen we voorlopig een heel eind."