Fintechs maken weg vrij voor uitbuiting kwetsbare gebruikers in Kenia

De digitalisering van diensten in de publieke en private sector is toegenomen dankzij het wijdverbreide gebruik van internet, mobiele telefoons, computers en algoritmen. In Kenia worden deze Fintechs echter niet alleen gebruikt om data te verzamelen en eventueel te delen, maar ook om te profiteren van kwetsbaarheden die achter de data schuilgaan. Dat concludeert Hellen Smith in het promotieonderzoek dat ze op vrijdag 13 september 2024 verdedigt aan Tilburg University.
Technologieën voor financiële dienstverlening (Fintechs) worden vaak aangeprezen als de sleutel tot financiële inclusie en ontwikkeling van mensen die geen toegang hebben tot traditionele bankdiensten, zoals in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Het creëren van digitale identiteiten en de mogelijkheid om databanken aan elkaar te koppelen wordt gezien als een manier om mensen betere toegang te geven tot diensten in de publieke en private sector en om effectief bestuur te bevorderen.

Bedrijven die Fintechplatforms aanbieden en sommige internationale organisaties en hulporganisaties stellen dat financiële inclusie via digitalisering de sleutel is tot de ontwikkeling van mensen in ontwikkelingslanden. Internationale organisaties en hulporganisaties werken zelfs samen met Fintechbedrijven (lokaal en internationaal), overheidsorganisaties en NGO’s om deze platforms op te zetten met behulp van ontwikkelingshulp en particuliere steun.
Uitbuiting van kwetsbaarheid
In de wetenschappelijke literatuur worden Fintech kredietplatforms vaak bekritiseerd omdat ze gegevens van klanten verzamelen en combineren en munt slaan uit deze informatie. Het onderzoek van Hellen Smith in Kenia toont echter aan dat Fintech-transacties op micro- en macroniveau niet in essentie gebaseerd zijn op data, maar op kwetsbaarheden van mensen. “Kwetsbaarheid is de belangrijkste inkomstenbron waar machtige actoren van profiteren.”

Smith baseert haar conclusie op 105 semigestructureerde interviews die zij in Kenia hield met overheidsfunctionarissen, wetgevers, internationale organisaties, lokale en internationaal opererende bedrijven en liefdadigheidsinstellingen. Ze organiseerde ook 28 focusgroepdiscussies met individuele mensen en groepen die ervaring hebben met de platforms in vijf provincies in Kenia.

Fintechs blijken data te verzamelen die de kwetsbaarheden van gebruikers blootleggen: hun kredietafhankelijkheid, hun leengeschiedenis inclusief betalingsachterstanden en hun relaties met familie, vrienden, collega’s en anderen. Deze data worden vaak niet alleen gedeeld met of verkocht aan bedrijven die actief zijn in de Fintech sector maar ook aan derden daarbuiten, waarmee een Fintechmarkt is gecreëerd. Hierdoor zijn mogelijkheden ontstaan om bijvoorbeeld woekerleningen uit te zetten, die op hun beurt leiden tot nieuwe kwetsbaarheden voor Fintechgebruikers.
Fundamentele vragen
Volgens Smith kun je stellen dat de stimulering van digitale financiële diensten, niet alleen door bedrijven die Fintech-platforms aanbieden maar ook door internationale en hulporganisaties, de weg vrijmaakt voor dit soort uitbuiting. Bovendien beschermt de bestaande regelgeving mensen onvoldoende.

Deze Fintechpraktijken roepen fundamentele vragen op die wereldwijd beantwoord moeten worden: wat voor informatie wordt er precies verzameld en gedeeld, hoe en door wie wordt geprofiteerd van de technologie, en ten koste van wat?
Promotie
Hellen Smith verdedigt haar dissertatie op vrijdag 13 september 2024, om 13:30 uur aan Tilburg University. Titel proefschrift: Extracting and exploiting vulnerability: case studies on the impact, governance and regulation of Fintech and digital identity systems in Kenia and markets that arise from their use. Promotores: prof. dr. L.E.M. Taylor en prof. dr. M.E.A. Goodwin. De verdediging kan worden gevolgd via livestream.