Onderzoek toont verminderde nieuwsdiversiteit in Vlaanderen aan

Uit doctoraatsonderzoek van Jonathan Hendrickx van de VUB-onderzoeksgroep imec-SMIT blijkt dat de nieuwsdiversiteit in Vlaanderen is afgenomen. De oorzaak van de verschraling, zo blijkt uit het onderzoek, is de sterke mediaconcentratie in het Vlaamse nieuwslandschap. Vlaamse kranten die tot dezelfde mediagroep behoren, zijn de laatste jaren systematisch meer artikels van elkaar gaan overnemen. De laatste drie jaar is hierdoor een duidelijke verschraling van nieuwsproductie en -aanbod merkbaar. Hierdoor hebben mensen minder toegang hebben tot verschillende bronnen en meningen.

Jonathan Hendrickx: “Nieuwsmedia en journalisten hebben de maatschappelijke taak burgers kritisch en divers te informeren. Op die manier kunnen zij op hun beurt weloverwogen beslissingen maken in, bijvoorbeeld, het stemhokje. Nieuwsdiversiteit is zo gelinkt aan democratie. Het is nog geen vijf na twaalf in Vlaanderen, maar waakzaamheid blijft duidelijk geboden.”

Onder leiding van promotoren Prof. Dr. Pieter Ballon en Dr. Heritiana Ranaivoson (imec-SMIT), bestudeerde Hendrickx vier jaar lang de rol en dominantie van de twee grootste Vlaamse mediabedrijven, DPG Media en Mediahuis. Beide bedrijven ontstonden na grootschalige fusies en overnames en brachten het aantal in Vlaanderen actieve mediabedrijven terug van negen naar vijf. In zijn onderzoek focuste Hendrickx op de (on)rechtstreekse gevolgen van mediaconcentratie en synergiën binnen de gefuseerde bedrijven op nieuwsproductie en inhoudsdiversiteit. De resultaten werden bekomen aan de hand van vergelijkende inhoudsanalyses van kranten- en onlineartikels enerzijds en observaties op nieuwsredacties en interviews met journalisten, eind- en hoofdredacteurs anderzijds. Hij analyseerde hiervoor tussen 2017 en 2020 ruim een miljoen artikels en honderd werkdagen van journalisten bij beide mediagroepen. Bij de inhoudsanalyses werd gekeken hoeveel artikels door dezelfde groep werden overgenomen en in hoeverre er dus nog sprake is van voldoende actor- en bronnendiversiteit in de verslaggeving.

Regionale recyclage & fysieke nabijheid
De resultaten uit het onderzoek zijn gemengd. Zo blijkt dat bij Mediahuis de regionale krantentitels en hun inhoud het meest zijn verschraald. Tegelijkertijd werd de inhoud en met name het politieke nieuws van de nationale krant De Standaard net diverser. Bij DPG Media werden artikels van Het Laatste Nieuws en De Morgen veel minder divers. Hier werd een duidelijke focus gelegd op HLN als grootste nieuwsmerk en daarvoor werden ook meer middelen en mensen vrijgemaakt.

Observaties bij journalisten legden bloot hoe die praktijk van nieuwsinhoud recycleren zich genesteld heeft in het verdienmodel en de dagelijkse werking van mediatitels. Zo werden de afgelopen jaren verschillende Vlaamse nieuwsredacties fysiek samengevoegd in hetzelfde gebouw om samenwerkingen te faciliteren. Verder gebruiken ze dezelfde software om artikels te publiceren, die inhoud delen over verschillende titels heen toelaat, en hebben redacties (impliciete) regels over het al dan niet mogen overnemen van artikels en/of bronnen.

“Kleinere mediatitels dreigen daarin verdrongen te worden door de grotere, wat de nieuwsdiversiteit nog toenemend onder druk zet”, aldus Hendrickx. “Al zijn er natuurlijk ook marktomstandigheden om mee rekening te houden, die dergelijke synergieën nopen en mogelijk maken. Het wordt cruciaal voor de Vlaamse media om de gerealiseerde besparingen nu om te zetten in verdere differentiatie van het politiek, cultureel en regionaal nieuws in de overgebleven krantentitels.”